محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در سفر اخیرش به تهران که از ۸ تا ۱۰ ژانویه ۲۰۲۵ انجام شد، با مقام‌های جمهوری اسلامی درباره مسائل متعددی مذاکره کرد که خلاصه تمام آن‌ها این بود که سیاست امنیتی عراق از این پس، از راهبرد محور مقاومت جمهوری اسلامی در خاورمیانه حمایت نخواهد کرد.

به گفته دو منبع عراقی و ایرانی، السودانی تصریح کرد که بغداد آخرین پایگاه عملیات جنگ نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه نخواهد بود و نخست‌وزیر عراق در جریان سفر به تهران به دولت، دستگاه دیپلماسی و نهادهای ایران اطلاع داده است که قصد دارد با ملحق کردن گروه‌های مسلح به ارتش یا خلع سلاح و پایان دادن به ماموریت آن‌ها، به حضور شبه‌نظامیان شیعه در عراق پایان دهد.

بغداد به دنبال آن است تا کنترل مستقیم عملیاتی و لجستیکی تهران را بر حداقل شش گروه از جمله کتائب سیدالشهدا، کتائب حزب‌الله و غیره خاتمه بخشد تا هیچ گروه وابسته به «محور مقاومت» در عراق وجود نداشته باشد. آنچه با توجه به وضعیت بحرانی منطقه، قصد دارد به‌زودی و ظرف چند ماه آینده آن را تکمیل کند.

نخست‌وزیر عراق در حالی از ایران دیدار کرد که منطقه دستخوش تغییراتی سریع و گسترده است. حماس و حزب‌الله خسارات سنگینی متحمل شده‌اند و توانایی آن‌‌ها به‌شدت محدود شده است. افزون بر آن، با سقوط رژیم بشار اسد در سوریه، تهران موقعیت راهبردی خود را در دمشق هم از دست داده است.

گروه کتائب سیدالشهدا سال ۲۰۱۳ تاسیس شد و از آن زمان تحت کنترل سپاه پاسداران قرار دارد و با شبکه سیاسی و لجستیکی حزب‌الله مرتبط است. البته این امر در مورد بیشتر گروه‌های شبه‌نظامی شیعه که بخشی از «محور مقاومت» را شکل می‌دهند، صدق می‌کند.

هدف اصلی نخست‌وزیر عراق تصمیم‌گیری درباره پنج تا شش گروه مسلح دیگر است که به‌عنوان «حشد ولایی» یا شبه‌نظامیان وفادار به «ولایت فقیه» شناخته می‌شوند. گروه‌های یادشده در عراق و سوریه علیه داعش جنگیده‌اند، اما در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا قرار دارند و افزون بر گروه‌های دیگر زیر چتر کتائب سیدالشهدا فعالیت می‌کنند.

این در حالی است که برخی رسانه‌های عراقی می‌گویند رهبران گروه‌های شبه‌نظامی شیعه به روسیه و بلاروس درخواست پناهندگی داده‌اند و درخواست‌ آن‌ها پذیرفته هم شده است.

علی موسوی خلخالی، سردبیر مجله ایرانی دیپلماسی، مستقر در تهران، می‌گوید: «این موضوع را منابع معتبری که از روند امور و مسائل موردبحث بغداد اطلاعات کافی در دست دارند، مطرح کرده‌اند. بغداد می‌خواهد از تبدیل شدن به میدان نبرد بعدی واشینگتن و تل‌آویو علیه شبه‌نظامیان وابسته به جمهوری اسلامی در منطقه اجتناب کند.»

 خلخالی خاطرنشان کرد که عراق در تلاش است به سمت توسعه و پیشرفت حرکت کند و از کشانده شدن پای این کشور به درگیری‌های رو‌به‌افزایش منطقه خودداری کند. از همین‌ رو، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه وقت آمریکا،  در اواخر دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن، به بغداد سفر کرد و به دولت عراق هشدار داد که اگر به حضور شبه‌نظامیان شیعه تحت سلطه جمهوری اسلامی پایان ندهد، واشینگتن مانع حملات انتقام‌جویانه اسرائیل به آن‌ها نخواهد شد.

خلخالی تاکید کرد که نخست‌وزیر عراق می‌تواند در این زمینه نقش موثری ایفا کند، زیرا نیروهای شبه‌نظامی موسوم به حشدالشعبی رسما بخشی از نیروهای مسلح عراق به شمار می‌آیند و رهبری آن‌ها را نخست‌وزیر عراق که فرمانده کل نیروهای مسلح است، بر عهده دارد.

به گفته احسان دستغیب، وابسته اقتصادی سابق جمهوری اسلامی ایران، جدایی عراق و ایران از نظر اقتصادی حائز اهمیت بسیاری است. علاوه بر آن، مایکل اریک کوریلا، فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا، در سفری که چندی پیش به بغداد داشت، حامل این پیام بود که واشینگتن تسهیل دسترسی تهران به بازارهای جهانی از طریق بغداد را تحمل نخواهد کرد.

از سوی دیگر، جو ویلسون، نماینده جمهوری‌خواه کنگره، که قبلا در وزارت خزانه‌داری ایالات متحده کار می‌کرد، شماری از نهادهای مالی عراق را به پولشویی به نفع دولت ایران متهم کرد و افزود رقمی که از این روند به دست می‌آید، به حدود نیم میلیارد دلار در ماه می‌رسد.

بنابراین با تشدید فشار بر شبه‌نظامیان عراقی، نهادهای ایرانی که بقای این گروه‌ها را تضمین می‌کنند، هم تحت فشار قرار خواهند گرفت.

اکنون همه نگاه‌ها به واکنش احتمالی در عراق دوخته شده است. به گفته منبع دیپلماتیک ایرانی یادشده، هم تندروهای ایران و هم جناح‌های شیعه در عراق در برابر حذف کامل شبه‌نظامیان مقاومت خواهند کرد.

البته جذب شبه‌نظامیان در ارتش هم اگر به معنای انحلال واحدها و ساختارهای فرماندهی آن‌ها باشد، اصلا ساده نیست و اگرچه الحاق رهبرانی که تروریست شناخته می‌شوند، به ارتش، اقدامی بی‌سابقه نیست، ممکن است با مخالفت شدید آمریکا مواجه شود.

این در حالی است که محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در سفری که ۱۴ ژانویه گذشته به لندن داشت، قراردادهای مهمی، از جمله در زمینه انرژی و امور دفاع امضا کرد که ارزش آن‌ها به ۱۵ میلیارد دلار می‌رسد. السودانی امیدوار است که این توافق تجاری بزرگ با بریتانیا پیام روشنی برای اثبات حسن نیت دولت عراق باشد.

برگرفته از روزنامه النهارالعربی