به گزارش خبرگزاری تسنیم از زابل، پنجمین همایش ملی کم آبیاری با هدف بررسی راهکارهای سازگاری با کم آبی و نقش محوری بهره‌برداران در منطقه سیستان برگزار شد. این همایش با توجه به وابستگی بیش از 80 درصدی مشاغل منطقه سیستان به بخش کشاورزی، به دنبال ارائه راه‌حل‌هایی برای توسعه پایدار و ایجاد اشتغال بود‌.

به گفته هادی گلوی، دبیر پنجمین همایش ملی کم آبیاری، این همایش با تمرکز بر شعار "نقش بهره‌برداران آب در سازگاری با کم آبی" برگزار شد و محورهای همایش با هدف پاسخگویی به نیازهای منطقه سیستان و تبادل نظر در مورد موضوعات مرتبط با کم آبی و مدیریت آب در بخش کشاورزی انتخاب شده‌ است.

گلوی با اشاره به اینکه بیش از 80 درصد مشاغل در منطقه سیستان وابسته به بخش کشاورزی است، افزود: متاسفانه در حال حاضر این مشاغل به نوعی از دست رفته‌اند و به دنبال راهکارهایی هستیم تا با توجه به شرایط موجود و ظرفیت‌های فعلی منطقه، افق توسعه‌ای متناسب با شرایط فعلی تعیین شود.

وی افزود: این همایش در تلاش است تا با تمرکز بر مزیت‌های نسبی منطقه، برنامه‌ریزی‌های لازم برای توسعه کشاورزی و ایجاد اشتغال پایدار در سیستان را ارائه دهد.

عباس کشاورز، وزیر اسبق جهاد کشاورزی در این همایش با اشاره به مسئولیت و دغدغه‌های خود در خصوص زابل، سه سناریو برای توسعه کشاورزی در این منطقه ارائه کرد.

وی با اذعان به مشکل آب در زابل، ابراز امیدواری کرد تلاش‌های دیپلماتیک در این زمینه به نتیجه برسد و افزود: سناریوی اول، تبدیل زابل به قطب کشاورزی هایتک است.

به گفته کشاورز، این روش نیازمند آب کم، تکنولوژی، آموزش و سرمایه است، اما در عین حال، سودآوری و قدرت صادراتی بالایی دارد. او با اشاره به تجربه دبی و سایر کشورهای پیشرفته، تاکید کرد که زابل به دلیل نزدیکی به چابهار، ظرفیت صادرات انواع سبزیجات را دارد. کشاورزی های‌تک، علاوه بر تولید محصولات سالم، امکان تولید محصولاتی با ماندگاری بالا را فراهم می‌کند.

وزیر اسبق جهاد کشاورزی اضافه کرد: سناریوی دوم، اقتباس از سنت با کشت محصولات کم‌آب‌بر و صادراتی است. کشاورز پیشنهاد کرد که محصولاتی مانند زیره سبز و عناب در زابل کشت شوند. این محصولات علاوه بر کم‌آب‌بر بودن، صادراتی و اشتغال‌زا هستند. همچنین، امکان ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری این محصولات در منطقه وجود دارد.

کشاورز گفت: سناریوی سوم، تبدیل زابل به قطب تولید گوشت قرمز است. کشاورز با اشاره به واردات بالای جو، ذرت و کنجاله به کشور، پیشنهاد کرد که بخشی از این واردات (حدود 5 تا 7 درصد) به زابل اختصاص یابد. این میزان نهاده دامی از طریق چابهار ترخیص و به زابل منتقل می‌شود و به توسعه صنعت دامپروری در این منطقه کمک می‌کند.

جواد میرداد، رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون زابل پژوهشگاه زابل نیز در این همایش در خصوص شرایط بحرانی بی‌آبی در منطقه سیستان گفت: برگزاری کنفرانس‌ها و فعالیت‌های آموزشی پژوهشگاه به منظور افزایش تاب‌آوری مردم در برابر بحران بی‌آبی صورت می‌گیرد. ما باید به مردم سیستان اطلاع‌رسانی کنیم که دوران کشاورزی و خاطرات سیستان پرآب به پایان رسیده و لازم است تا با شرایط جدید وفق پیدا کنند.

وی با اشاره به وظایف دولت افزود: همه‌ی ما، اعم از مسئولان، کارشناسان و مردم عادی، وظیفه داریم که این تغییرات را برای مردم تبیین کنیم. دولت باید متعهد به فراهم آوردن تسهیلات و امکاناتی باشد که زندگی در شرایط جدید را ممکن سازد. بی‌آبی یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر در سیستان است و تنها با همکاری همه‌جانبه می‌توان برای ادامه حیات در این منطقه راه‌حلی پایدار یافت.

میرداد تأکید کرد که این مسیر نیازمند تلاش مشترک دولت و جامعه برای بازآفرینی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی است، به‌گونه‌ای که تاب‌آوری و مقاومت بیشتری در برابر تغییرات اقلیمی و زیست‌محیطی ایجاد شود.

وحید راهداری، کارشناس محیط زیست و عضو هیأت علمی دانشگاه زابل نیز گفت: در زمان‌هایی که آب به مناطق کشاورزی وارد می‌شود، بدون توجه به ظرفیت بُرد و اکولوژیکی آن منطقه، اقدام به کشاورزی می‌کنیم.

وی ادامه داد: زمانی که کشاورزی در این مناطق آغاز می‌شود، به‌طور مداوم می‌بینیم که منابع آبی کاهش می‌یابد و اراضی به تدریج رها می‌شوند و در نهایت، اراضی رها شده تبدیل به کانون‌های گرد و غبار می‌شوند.

راهداری تأکید کرد: متأسفانه، بسیاری از کانون‌های گرد و غبار که امروزه با آن‌ها مواجه هستیم، در واقع در همین اراضی کشاورزی رها شده وجود دارند.

فریبا آوریده، رئیس آب‌های مرزی شرق و شمال شرق کشور از وزارت نیرو گفت: سد کمال خان با وجود داشتن چهار آبگیر، با یک چالش اساسی روبرو است: نبود سرریز، این موضوع باعث شده است که آب‌های جمع‌آوری شده در سد، به سمت دیگری هدایت شوند و به سمت گود زره سرازیر شوند.

وی افزود: حتی اگر تمام این دریچه‌ها باز شوند، ما به لحاظ فنی به طرف افغان ثابت کرده‌ایم که این دریچه‌ها نمی‌توانند حق‌آبه ایران را به طور کامل تامین کنند.

محمد رکوعی، رئیس دانشگاه زابل نیز اظهار داشت: در سال‌های اخیر، خشکسالی و کمبود منابع آبی در این منطقه به وضوح دیده می‌شود و این مشکلات تنها به بحران‌های زیست‌محیطی محدود نمی‌شوند، بلکه به نظر می‌رسد که این بحران‌ها عمیق‌تر از آنی هستند که تصور می‌شود و پتانسیل ایجاد چالش‌های اجتماعی و اقتصادی جدی را در پی دارند.

رکوعی با ابراز نگرانی از وضعیت کنونی، بر این نکته تأکید کرد که تنها با همکاری و تلاش مجموعه علمی کشور و به کارگیری توانمندی‌های اندیشمندان، می‌توان راه‌حل‌های مناسبی برای رفع این مشکلات پیدا کرد. ایشان خاطرنشان کردند که بهره‌گیری از تجربیات و دانش علمی در این زمینه ضروری است تا بتوان به بهبود وضعیت منطقه دست یافت و از بروز بحران‌های بیشتر جلوگیری کرد.

وی افزود: مجموعه علمی کشور باید به نیازهای خاص زابل توجه کند و با ارائه راهکارهای علمی و عملی، به بهبود شرایط آب و هوایی و اجتماعی این منطقه کمک کند و از آنجایی که چالش‌های خشکسالی تأثیرات جدی بر زندگی مردم و اقتصاد منطقه خواهد گذاشت، اقدام سریع و مؤثر در این حوزه امری ضروری به نظر می‌رسد.

خشکسالی سیستان و چالش‌های کشاورزی در شرایط کم‌آبی

به گزارش تسنیم، منطقه سیستان، روزگاری به عنوان "انبار غله ایران" شناخته می‌شد، اما امروز با خشکسالی بی‌سابقه و بحران آب مواجه است. این منطقه که زمانی با دریاچه هامون و رودخانه هیرمند زنده بود، اکنون به دلیل کاهش شدید منابع آبی و تغییرات اقلیمی، در وضعیت بحرانی به سر می‌برد. خشکسالی نه تنها کشاورزی را تحت تأثیر قرار داده، بلکه زندگی ساکنان این منطقه را نیز با چالش‌های جدی مواجه کرده است.  

وضعیت خشکسالی در سیستان

بر اساس گزارش‌ها، 95 درصد مساحت سیستان و بلوچستان تحت تأثیر خشکسالی قرار دارد. کاهش بارش‌ها و قطع جریان آب رودخانه هیرمند به دلیل ساخت سد کمال‌خان در افغانستان، وضعیت را به مرز فاجعه کشانده است. این خشکسالی باعث شده تا کشاورزی در منطقه تقریباً به صفر برسد و بسیاری از مزارع کاربری خود را از دست بدهند.  

تأثیر خشکسالی بر کشاورزی

کشاورزی که زمانی ستون اقتصادی سیستان بود، اکنون با بحران کم‌آبی و کاهش تولید محصولات مواجه است. کشاورزان مجبور به برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی شده‌اند، اما این روش نه تنها پایدار نیست، بلکه باعث فرونشست زمین و افزایش ریزگردها شده است.

در چنین شرایطی، استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و بارانی به عنوان راه‌حلی برای کاهش هدررفت آب مطرح شده است. با این حال، ناآگاهی کشاورزان و کمبود امکانات، اجرای این روش‌ها را با دشواری مواجه کرده است.  

دولت در تلاش است تا با اجرای پروژه‌های نوین آبیاری و ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به کشاورزان، وضعیت را بهبود بخشند. تجهیز زمین‌های کشاورزی به سیستم‌های نوین آبیاری و راه‌اندازی گلخانه‌ها از جمله این اقدامات است. این اقدامات اگرچه امیدوارکننده است، اما برای نجات کامل منطقه کافی نیست.  

با توجه به پیش‌بینی‌ها، خشکسالی در سیستان ادامه خواهد داشت و این منطقه با بحران‌های بیشتری مانند کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، افزایش ریزگردها و مهاجرت کشاورزان مواجه خواهد شد. برای مقابله با این چالش‌ها، نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت، مدیریت صحیح منابع آب و آموزش کشاورزان در استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری احساس می‌شود.  

خشکسالی در سیستان نه تنها یک بحران محیط‌زیستی، بلکه یک فاجعه انسانی است. نجات این منطقه نیازمند همکاری بین‌المللی، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و تغییر الگوی مصرف آب است. اگر اقدامات فوری انجام نشود، سیستان ممکن است برای همیشه هویت کشاورزی خود را از دست بدهد.  

.

انتهای پیام/