به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب معاد عرفانی که از سوی پژوهشکده تحقیقات اسلامی منتشر شده به طرح مباحثی پیرامون دنیا، آخرت، بهشت، دوزخ، برزخ، احتضار و ... پرداخته که بخش های مهم این کتاب را در شماره های گوناگون تقدیم نگاه شما فرهیختگان خواهیم کرد:

* نقش ایمان به معاد در زندگی

اعتقاد به معاد از اصول خدشه ناپذیر ادیان الهی است و اصولا مکاتبی که فاقد این اصـل باشند، الهی نیستند. در جهان بینی اسلامی، معاد و سرای آخرت از اهداف نهایی آفرینش شمرده شده و قرآن مجید در این باره می فرماید:

أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ

مؤ منوﻥ(۱۱۵)

آیا گمان کرده اید شما را بیهوده افریده ایم، و به سوی ما بازنمی گردید؟

از این آیه چنین برداشت می شود که ناباوران به رستاخیز به هدف زندگی انسانی دست نیافته اند و در وادی پوچ گرایی غلتیده اند. چنان که نقش ارزنده اعتقاد به معاد نیز برای مؤمنان به آن آشکار می شود.

اعتقاد به معاد، درشکل عام آن یعنی باور داشتن حساب و کتاب، ورود به بهشت و دوزخ بازگشت به محضر ربوبی و...

با همه ابعاد زندگی مؤمن عجین گشته و کمتر عملی را می یابیم که چنین پیوندی با معاد نداشته باشد.

نقش سازنده معاد در ابعاد گوناگون زندگی سبب شده که ادیان و مذاهب آسمانی برای تربیت افراد و اصلاح جامعه، تلاشی گسترده جهت پرورش ایمان به معاد در دل مردم، به عمل آورند. به خصوص در قرآن کریم قسمت مهمی از مسائل تربیتی از همین راه تعقیب می شود و شگفت آور نیست که در این کتاب آسمانی در حدود ۱۲۰۰ آیه به مسأله معاد و خصوصیات آن پرداخته است (۱۳).

ایمان و اعتقاد به معاد، آثار ارزنده ای در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد که به اختصار مورد برسی قرار می گیرد:

الف ـ در زندگی فردی

اعتقاد به معاد، منشأ گرایش انسان به خصلت های نیک و فضایل اخلاقی است: سخاوت، از خودگذشتگی، انفاق، راستگویی، مبارزه با ستمگران، حـمایت از مستضعفان، صبر و پایداری در سختی ها از آثار ایمان به معاد است؛ چرا که مؤمنان به حیات اخروی، برای رسیدن به پاداش بی مانند قیامت از هیچ تلاشی فروگذار نمی کند.

مولای متقیان (ع) در توصیف پارسایان [و مؤمنان به سرای آخرت] چنین می فرماید:

پارسایان در دنیا اهل فضیلت هستند: سخن آنان صواب، جامه آنان میانه روی و روش آنان فروتنی است، بر حرام های الهی چشم فرو می بندند و به علم سودمند گوش می سپارند، در سختی و بلا، چنان که گویی در آسایش و راحتی به سر می برند، اگر مدت عمری نبود که خدا برایشان مقرر داشته، به سبب شوقی که به ثواب و بیمی که از عذاب دارند چشم برهم زدنی جان هـایـشان در بدن هایشان قرار نمی گرفت .

تنها آفریدگار در نظرشان بزرگ و جزاودردیدگانشان خرد می نماید با بهشت چنان اند که گویی آن را می بیند و غرق نعمت های آن می باشند و با دوزخ چنان اندکه گویی آن را می بینندوبه عذاب آن گرفتارند.(۱۴)

حضرت علی (علیه السلام) و فرزندان و همسرش، سه روز پیاپی روزه نذری گرفتند و هنگام افطار غذای خود را به یتیم، فقیر و اسیر داده، با آب افطار کردند. درباره دلیل این فداکاری در سوره انسان چنین می خوانیم:

إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا

ما از پروردگارمان خائفیم در آن روزی که عبوس (گرفته ) و سخت است.

کسی که معاد راباوردارد،همواره ازخویشتن مراقبت می کند گرد معصیت نمی گردد و از آلودگی ها اجتناب می کند تا از عواقب شوم آن ها ایمن باشد، چرا که او می داند:

فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ * وَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ

پس هر کس هم وزن ذره ای نیکی کند، آن را خواهد دید و هر که هم وزن ذره ای بدی روا دارد آن را خواهد دید.

ب۔ در زندگی اجتماعی

جامعه از مجموعه افرادی تشکیل شده که بایکدیگر در ارتباط و تعامل هستند.اگربرروابط افراد جامعه، ایمان به مبداء و معاد حاکم باشد، پیشرفت، سرافرازی و سربلندی جامعه را دربرمی گیرد و آثار سازنده ای در پی خواهد داشت برخی از آثار سازنده ایمان به معاد از این قرارند:

۱- تأمین امنیت اجتماعی

در کشورهای پیشرفته جهان، برای پیشگیری از دزدی، آدم کشی، جرم و جنایت ازدستگاه های پلیسی بسیار قوی و مجهزبه مدرن ترین وسائل استفاده می شود، ولی بااین حال، شاهد شنیعترین جنایت ها و مرگ بارترین فجایع و قتل و غارت های دهشتناک هستیم.

سبب ظاهری این است که نمی‌توان برای هر فرد ناظر و مراقبی گماشت و بر فرض امکان، خود مراقب و پلیس هم بشر است و نیاز به مراقب دیگری دارد.

در سال ۱۳۵۷درنیویورک شبی به طور ناگهانی خاموشی وسیعی پیش آمد، بسیاری از آمریکایی ها از فرصت استفاده کرده، به چپاول و غارت مغازه ها پرداختند، به طوری که تعداد دستگیرشدگان توسط پلیس به سه هزارنفر رسید (۱۵)

آری، تنهاایمان به خدا و ترس از مجازات دادگاه عدل الهی است که امنیت و آسایش را در جامعه برقرار می کند؛ چرا که این ایمان، نگهبانی از درون انسان است که همواره او را از بدی ها بازمی دارد و به خوبی ها رهنمون می کند. باور به حـیـات اخروی و ثواب و عقاب آن از (فضیل بن عیاض ) ۔ که سرکرده راهزنان بود و مسافران از شنیدن نام او برخود می لرزیدند۔ انسانی متواضع، خدوم و الهی ساخت که عبادت و خدمتگزاری او به خلق خدا، زبانزد همگان بود(۱۶)

۲- ساماندهی به مسائل اقتصادی

ایمان به سرای آخرت، در سامان دهی مسائل اقتصادی، اعم از تولید مفید، توزیع عادلانه، مصرف مـتـعادل فـقرزدایی و کمک به محرومان و نیز برچیدن مفاسد اقتصادی مانند: اسراف، احـتکار، کم فروشی، اجحاف، زراندوزی و.... نقش مهمی دارد؛ چرا که تاجر و کاسبی که ایمان به روز قیامت و حساب و میزان دارد و می داند که، (روز قیامت همان سکه های اندوخته شده را درآتش جهنم، گرم و سوزان کرده و با ان صورت ها، پهلوها و پشت هایشان را داغ می کنند و به آن ها می گویند: این همان چیزی است که برای خود اندوختید. (۱۷)

و نیز باور دارد که:(روزقیامت حـرام خــاران به شکل خوک و رباخواران به صورت واژگونه محشور می شوند) (۱۸)

دیگر به دنبال کم فروشی، غش در معامله، اجحاف، زراندوزی و مانند آن ها نمی رود و اگر این باور فراگیر شود جامعه ای سالم و نمونه از لحاظ اقتصادی خواهیم داشت .

۳- تقویت روحیه نظامی

عقیده به مبدأ و معاد، مهم ترین عامل جهاد و فداکاری در راه خداست و بدون آن، هیچ جهادگری در صـحـنـه دفاع قدم نمی گذارد و خود را برنده جنگی که به شهادت منتهی می شود، نمی داند. بدون باور حــیـات اخـروی، با چه انگیزهای می توان از جهاد و جانبازی استقبال کرد؟

اعتقاد به سرای دیگر در روز عاشورا در کلمات امام حسین (ع) و در اشعار و رجزهای او و یارانش به چشم می خورد و به شکل برجسته ای خود را نشان می دهد، به گونه ای که هر قدر دایره محاصره او و لشکریانش تنگ تر می شد و مشکلات میدان جنگ شدیدتر می گشت چهره آن حـضـرت برافروخته تر می شد و حالتی آرامتر داشت و در این حال بعضی از یارانش به بعضی دیگر اشاره کرده می گفتند: (به او بنگرید که از مرگ هراسی ندارد.)

پی نوشت ها:

۱۳- پیام قرآن (تفسیر موضوعی ) زیر نظر آیة الله مکارم شیرازی، ج ۵ ص ۱۷

۱۴- نهج البلاغه- خطبه ۱۸۴ ص ۶۱۲

۱۵- معاد انسان و جهان، جعفر سبحانی، ص ۲۳