به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرج، مهری اثناعشری، مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران امروز در نشست تخصصی مدیریت مشارکتی تالاب‌های کشور که در دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران در دهه 80 شکل گرفت و شاید آن زمان کمتر کسی با رویکرد مدیریت زیست‌بومی آشنا بود و به مشارکت در حفظ محیط‌زیست و تالاب‌ها توجه داشت.
وی اضافه کرد: سازمان حفاظت از محیط‌زیست، موضوعات مرتبط با تالاب‌ها را فقط توسط 6 یا هفت نفر از کارشناسان خود در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق پیش می‌برد. در آن زمان احساس شد تالاب‌ها بنا به شرایطی که به دلیل توسعه ناپایدار، بهره‌برداری‌های بی‌رویه، افزایش جمعیت و تضاد منافع در بخش‌های مختلف دارند، با چالش‌های روزافزون مواجه می‌شوند.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران افزود: در این راستا طی اقدامی مشترک بین سازمان حفاظت از محیط‌زیست و برنامه توسعه ملل متحد، طرح حفاظت از تالاب‌های ایران تعریف شد تا طرح زیست‌بومی را در حفاظت و مدیریت تالاب‌ها معرفی کند. تلاش این رویکرد بر آن بود که بین بهره‌برداری خردمندانه و حفاظت، تعادل ایجاد کند.
ضرورت برنامه ریزی جامع و یکپارچه در حوزه تالاب‌ها
اثناعشری بیان کرد: به‌منظور تعریف شیوه پایدار برای بهره‌برداری‌ها، لازم بود همه دستگاه‌ها و نهادها را پای میز مذاکره بیاوریم و با هم برای برنامه‌ریزی و اجرای این رویکرد تلاش کنیم. برای مدیریت تالاب‌ها بحث مشارکت مطرح شد؛ ما باید به‌صورت جامع و یکپارچه در حوزه تالاب‌ها برنامه‌ریزی کنیم. هرچه که در حوزه تالاب رخ می‌دهد می‌تواند اثرگذار باشد، پس باید در مدیریت دیده شود.
وی با اشاره به اینکه بحث سیاست‌گذاری و یکپارچه بودن آنها در بخش‌های کشاورزی، منابع طبیعی، گردشگری، صنعت و غیره اهمیت خود را نشان می‌دهد، اظهار کرد: در فاز اول، رویکرد زیست‌بومی را در تالاب‌های پایلوت پیش بردیم. امروز 49 تالاب در سطح کشور داریم که دارای برنامه مدیریت جامع هستند و این برنامه‌ها به‌صورت مشارکتی تدوین شده‌اند.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با اشاره به تصویب این برنامه‌ها در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان و تعریف ساختار اجرایی برای آنها خاطرنشان کرد: تنها ثبت تالاب‌ها در کنوانسیون رامسر برای حفظ آنها کافی نیست و باید برنامه مدیریتی نیز داشته باشند و بر اهمیت اجرایی شدن آنها تأکید شود و دستگاه‌ها نیز نقش خود را به‌درستی و به‌صورت کامل ایفا کنند.
دست‌اندرکاران در جهت‌های مختلف حرکت می‌کنند
اثناعشری عنوان کرد: طی این فرایند، ظرفیت‌سازی گسترده‌ای برای همه دست‌اندرکاران در سطح مختلف داشتیم و آگاهی‌رسانی را برای گروه‌های گوناگون دنبال کردیم. اکنون به نظر می‌رسد وزارت جهاد کشاورزی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و صنعت به‌عنوان دست‌اندرکاران در مسیرها و جهت‌های مختلفی حرکت می‌کنند.
وی عنوان کرد: آنچه که در رویکرد زیست‌بومی تحت عنوان چشم‌انداز توسط گروه‌ها تعریف می‌شود و همه باید به سمت آن حرکت کنند، هنوز در عمل اتفاق نیفتاده است. باید نگاه حوضه‌ای را در مدیریت تالاب‌ها باور کنیم و نباید توسعه ناپایدار در کشاورزی، گردشگری و صنعت اتفاق بیفتد. لازم است در برنامه‌ریزی‌ها و اجرای آنها منسجم‌تر عمل کنیم.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران توضیح داد: از سال 1394 که فاز دوم طرح آغاز شد، مشارکت دولت ژاپن را داشتیم. در زمینه شرایط دریاچه ارومیه، با توافق بین دولت ایران و ژاپن اجرای یک پروژه را در ادامه اجرای برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه پیش بردیم. بحث اعظم چالش‌های این حوزه به خاطر آبی است که در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود.
کاهش 27 درصدی میانگین آب مصرفی در سطح مزارع
اثناعشری توسعه کشاورزی پایدار را در این زمینه کمک‌کننده دانست و اذعان کرد: در فاز دوم، با کمک مالی دولت ژاپن بحث توسعه کشاورزی پایدار و رونق بخشیدن به معیشت خانوارهای روستایی در حوزه ارومیه را آغاز کردیم و بعد در حوزه بختگان و شادگان نیز آن را ادامه دادیم. تمام تلاش ما بر استفاده از ظرفیت‌های محلی بود و دستاوردهای خوبی حاصل شد.
وی با بیان اینکه طرح تالاب به‌عنوان یک مجموعه مشارکت‌کننده به این دستاوردها کمک کرد، خاطرنشان کرد: کار اصلی را کشاورزان، تسهیلگران، جوامع محلی، کارشناسان و تیم‌های طرح و پایش انجام دادند و همه این عوامل در کنار یکدیگر توانستند این نتایج را رقم بزنند. در بالغ بر 250 پایلوتی که داشتیم، به صورت میانگین 27 درصد مصرف آب در سطح مزارع کاهش یافت.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران از افزایش 22 درصدی تولیدات کشاورزی و افزایش 14 درصدی درآمد کشاورزان به موجب اجرای این طرح خبر داد و بیان کرد: اگر می‌خواهیم نتیجه متفاوتی در مورد تالاب‌ها حاصل شود، تکرار یک رفتار و مسری شدن یک عقیده در بین عواملی که باید آن را اجرا کنند، بسیار حائز اهمیت است.
حصول نتیجه متفاوت مستلزم تغییر رفتار است
اثناعشری ادامه داد: اگر رویکرد ما تاکنون درست بود، اکنون تالاب‌ها شرایط بهتری داشتند. برای حصول نتیجه متفاوت باید رفتار خود را در همه بخش‌ها تغییر دهیم. لازمه این امر استفاده از ظرفیت‌های ایجادشده و سرمایه انسانی برای ترویج این رویکرد است. به‌صورت هم‌زمان، تلاش کردیم که به معیشت خانوارهای روستایی تنوع دهیم.
وی هدف از این کار را کاهش وابستگی روستاییان به کشاورزی و منابع تالابی دانست و عنوان کرد: در این راستا 180 گروه معیشتی و 65 صندوق اعتبارات خرد شکل گرفت که اغلب توسط خانم‌های روستایی مدیریت می‌شد، همچنین 507 دوره آموزشی در خصوص تولید محصول برای آنها برگزار شد و از ابتدای سال 2025 فاز جدید این پروژه را آغاز کردیم.
انتهای پیام/
∎