به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، جنگ اوکراین که در فوریه 2022 آغاز شد، تأثیرات گسترده‌ای بر سیاست‌ها و اقتصاد کشورهای آسیای مرکزی داشته است.
این منطقه که شامل قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان است، به دلیل وابستگی‌های تاریخی، اقتصادی و امنیتی به روسیه، با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی مواجه شده است.
پایان جنگ اوکراین تأثیرات قابل‌توجهی بر کشورهای آسیای مرکزی خواهد داشت و می‌تواند مسیر روابط آن‌ها با روسیه و غرب را تحت تأثیر قرار دهد. آنچه بر تغییر این سیاست‌ها مؤثر خواهد بود تماس تلفنی پوتین و ترامپ درباره مذاکرات برای پایان دادن به جنگ اوکراین و کاهش تحریم‌های روسیه در صورت تغییر در رفتارهای روسیه بوده است، این مسئله می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر تحلیل‌های پیشین ما در مورد تأثیر جنگ اوکراین بر سیاست‌های آسیای مرکزی و روابط این کشورها با روسیه و غرب داشته باشد.
روسیه احتمالاً سیاست‌هایی را در پیش خواهد گرفت تا چالش‌های آسیای مرکزی را کاهش داده، نفوذ خود را در منطقه حفظ کند و هم‌زمان از نفوذ غرب در این کشورها بکاهد.
تغییرات در سیاست خارجی کشورهای آسیای مرکزی پس از جنگ اوکراین
پس از آغاز جنگ اوکراین، کشورهای آسیای مرکزی در مواجهه با تحولات ژئوپلیتیکی، سیاست‌های خارجی خود را مورد بازنگری قرار داده‌اند. در صورت پایان درگیری در اوکراین و با توجه به تحلیل‌های قبلی که تمایل کشورهای آسیای مرکزی برای تنوع‌بخشی به روابط خارجی و کاهش وابستگی به روسیه بوده است، با کاهش تحریم‌ها و بهبود روابط روسیه با غرب، این کشورها ممکن است دوباره به تقویت روابط خود با مسکو تمایل نشان دهند، زیرا روسیه همچنان یک شریک اقتصادی و امنیتی مهم برای آن‌ها محسوب می‌شود.
در صورت کاهش تنش‌ها بین روسیه و غرب، ممکن است نیاز کشورهای آسیای مرکزی به گسترش همکاری‌های امنیتی با اروپا و آمریکا کاهش یابد. با این حال، انتظار می‌رود این کشورها به دنبال حفظ توازن در روابط خود با قدرت‌های بزرگ باشند تا از منافع چندجانبه بهره‌مند شوند.
فرصت‌ها، چالش‌ها و تهدیدهای پایان جنگ اوکراین برای کشورهای آسیای مرکزی
الف) فرصت‌ها
با پایان جنگ، کشورهای آسیای مرکزی دیگر مجبور نخواهند بود بین حمایت از روسیه یا غرب یکی را انتخاب کنند و می‌توانند سیاست خارجی چندجانبه‌گرای خود را تقویت کنند.
جنگ اوکراین به کشورهای آسیای مرکزی نشان داد که وابستگی بیش از حد به یک قدرت (مانند روسیه) می‌تواند خطرناک باشد. پس از پایان جنگ، این کشورها می‌توانند با گسترش روابط اقتصادی خود با چین، اتحادیه اروپا، ترکیه و کشورهای حوزه خلیج‌فارس، استقلال اقتصادی خود را تقویت کنند.
ب) چالش‌ها و تهدیدها
روسیه ممکن است فشارهای اقتصادی یا امنیتی را بر کشورهای آسیای مرکزی افزایش دهد تا آن‌ها را از تقویت روابط با غرب منصرف کند. این فشارها می‌تواند شامل تحریم‌های اقتصادی، افزایش تعرفه‌های تجاری، یا حتی ایجاد ناآرامی‌های داخلی باشد.
با کاهش نفوذ روسیه در آسیای مرکزی ممکن است مسکو دیگر قادر به حفظ نظم امنیتی در آسیای مرکزی نباشد. این وضعیت می‌تواند به افزایش فعالیت گروه‌های افراطی و تروریستی در منطقه منجر شود.
همچنین، خلأ قدرت می‌تواند باعث رقابت بیشتر میان چین، ترکیه و غرب برای نفوذ در این کشورها شود که این شرایط چالشی جدی در بعد امنیتی برای کشورهای آسیای مرکزی است.
برخی کشورهای آسیای مرکزی همچنان دارای دولت‌های اقتدارگرا و اقتصادهای وابسته به روسیه هستند. این موضوع می‌تواند مانعی بر سر راه گسترش روابط آن‌ها با غرب باشد.
بسیاری از شهروندان آسیای مرکزی به عنوان نیروی کار در روسیه فعالیت می‌کنند و حواله‌های مالی آن‌ها بخش مهمی از اقتصاد کشورشان را تشکیل می‌دهد. هرگونه تشدید تنش با روسیه می‌تواند منجر به اخراج این کارگران و بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی در کشورهای مبدأ شود.
سیاست‌های احتمالی روسیه در آسیای مرکزی پس از پایان جنگ اوکراین
الف) کاهش چالش‌ها و جلوگیری از آسیب‌پذیری در آسیای مرکزی
همکاری‌های اقتصادی و انرژی با کشورهای منطقه که شامل سرمایه‌گذاری در بخش انرژی و زیرساخت‌ها برای حفظ وابستگی اقتصادی کشورهای منطقه به روسیه، کاهش تعرفه‌های تجاری و ارائه تسهیلات مالی برای جلوگیری از چرخش کشورهای آسیای مرکزی به سمت غرب و چین، همکاری در بخش حمل‌ونقل و ترانزیت، مانند پروژه‌های ریلی مشترک، برای تقویت موقعیت روسیه در مسیرهای تجاری منطقه می‌باشد.
مدیریت دیپلماسی چندجانبه برای کاهش تنش‌ها که روسیه احتمالاً نقش فعال‌تری در سازمان همکاری شانگهای (SCO) ایفا خواهد کرد تا هم از طریق چین و هم به‌صورت مستقل، نفوذ خود را در آسیای مرکزی حفظ کند.
برگزاری نشست‌های امنیتی و اقتصادی منطقه‌ای تحت نظر مسکو برای کاهش نفوذ غرب و هماهنگی سیاست‌ها در منطقه و عدم درگیری مستقیم در تنش‌های منطقه‌ای که روسیه از درگیری مستقیم با کشورهای آسیای مرکزی پرهیز خواهد کرد، زیرا در حال حاضر به تمرکز بر بازسازی داخلی و کاهش تنش با غرب نیاز دارد. پرهیز از سیاست‌های تنبیهی شدید علیه کشورهای منطقه که ممکن است آن‌ها را بیشتر به سمت غرب سوق دهد.
ب) حفظ نفوذ روسیه و کاهش حضور غرب
افزایش همکاری‌های نظامی و امنیتی که دربردارنده تقویت سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) برای جلوگیری از نزدیکی کشورهای آسیای مرکزی به ناتو و غرب، افزایش فروش تسلیحات و ارائه آموزش‌های نظامی برای حفظ برتری نظامی روسیه در منطقه، استفاده از حضور پایگاه‌های نظامی در تاجیکستان و قرقیزستان برای نمایش قدرت، بازی با کارت مهاجرت و نیروی کار مهاجر است که روسیه از وابستگی اقتصادی کشورهای منطقه به درآمد کارگران مهاجر در روسیه به‌عنوان ابزار فشار استفاده خواهد کرد.
اگر کشورهای آسیای مرکزی بیش‌ازحد به غرب نزدیک شوند، روسیه می‌تواند قوانین مهاجرتی خود را تغییر دهد و ورود نیروی کار از این کشورها را محدود کند که ضربه اقتصادی بزرگی برای این دولت‌ها خواهد بود.
تقویت ابزارهای نفوذ فرهنگی و رسانه‌ای با توسعه شبکه‌های خبری و رسانه‌ای روسی‌زبان در منطقه برای مقابله با روایت‌های غربی و افزایش مبادلات علمی و فرهنگی برای حفظ ارتباط نسل‌های جدید آسیای مرکزی با روسیه است.
به‌طورکلی این‌طور به نظر می‌رسد با توجه به اقدامات اخیر مسکو و تحولات پیش‌آمده پایان جنگ اوکراین برای کشورهای آسیای مرکزی هم فرصت‌هایی برای افزایش استقلال و توسعه اقتصادی فراهم خواهد کرد و هم چالش‌هایی در زمینه امنیتی، اقتصادی و روابط با روسیه ایجاد می‌کند.
از سوی دیگر، گسترش همکاری این کشورها با غرب، تهدیدهای مهمی برای روسیه خواهد داشت، از جمله کاهش نفوذ ژئوپلیتیکی و اقتصادی مسکو در منطقه.
این کشورها باید با دقت تحولات بین‌المللی را رصد کرده و استراتژی‌های خود را برای حفظ منافع ملی و توازن در روابط با قدرت‌های بزرگ تنظیم کنند.
در عین حال پایان جنگ اوکراین، برای روسیه فرصتی است تا دوباره بر نفوذ خود در آسیای مرکزی تمرکز کند. این کشور احتمالاً با تقویت روابط اقتصادی، همکاری‌های امنیتی و اعمال نفوذ از طریق ابزارهای اقتصادی و فرهنگی، سعی خواهد کرد از نزدیک شدن کشورهای منطقه به غرب جلوگیری کند.
روسیه تلاش می‌کند بدون ورود به درگیری‌های مستقیم در آسیای مرکزی، نفوذ خود را حفظ کند و از ایجاد بحران‌هایی که ممکن است به نفع غرب تمام شود، جلوگیری کند. موفقیت روسیه در این سیاست‌ها به نحوه پایان جنگ اوکراین و واکنش سایر بازیگران مانند چین، ترکیه و غرب بستگی دارد.
معصومه محمدی کارشناس مسائل روسیه
انتهای پیام/
∎