تجارت نفت تخفیفی روسیه به چین و هند که بهطور سنتی یکی از منابع اصلی تامین نفت این کشورها بوده، دچار اختلال جدی شده و معامله‌گران به سراغ جایگزین‌‌‌‌‌هایی از نفت خاورمیانه و آفریقا رفته‌‌‌‌‌اند. کاهش حجم معاملات نفت روسیه، افزایش تقاضای نفت از کشورهایی مانند عربستان‌سعودی، عمان و حتی برخی کشورهای آفریقایی را به‌دنبال داشته و حتی برای مدتی کوتاه، شاخص نفت‌خام سنگین دبی که معمولا با نفت‌خام برنت مقایسه می‌شود، از برنت گران‌‌‌‌‌تر شد؛ امری که فرصت‌هایی را برای تولیدکنندگان برزیلی و قزاقستانی فراهم آورد تا سهم خود را در بازارهای چین و هند افزایش دهند. در ماه گذشته، قیمت نفت برزیل نسبت به شاخص‌های مرجع جهانی با اختلاف ۵دلار در هر بشکه معامله شد، درحالی‌که این اختلاف در گذشته تنها ۲دلار بود، همچنین اطلاعات نشان می‌دهد؛ در ماه مارس، چین اولین محموله نفت ترکیبی CPC از قزاقستان را دریافت خواهد کرد؛ خبری که نشان از تغییرات عمده در جریان‌های تجاری نفت دارد.
نفت ترکیبی CPC Blend مخفف Caspian Pipeline Consortium Blend است. این نفت‌خام عمدتا از میدان‌های نفتی قزاقستان، به‌ویژه میدان‌های تنگیز و کاراچاقاناک، تولیدشده و از طریق خط لوله CPC به بندر نووراسییسک در دریای‌سیاه منتقل می‌شود. این نفت دارای درجه API حدود ۴۵ است که آن را در دسته نفت‌‌‌‌‌های سبک و شیرین قرار می‌دهد. پالایشگاه‌ها معمولا به دلیل محتوای گوگرد پایین و بازدهی بالای محصولات ارزشمند مانند بنزین و دیزل، به این نوع نفت علاقه‌‌‌‌‌مندند. در شرایط کنونی، افزایش تقاضای چین برای نفت CPC Blend در نتیجه محدودیت‌های جدید بر نفت روسیه، باعث‌شده تا این نفت دوباره مورد‌توجه خریداران آسیایی قرار گیرد. به گزارش رویترز و تا لحظه تنظیم این خبر، قیمت نفت روز جمعه ۱۴فوریه به دلیل تقاضای بالای سوخت و پیش‌بینی تاخیر در اجرای تعرفه‌های آمریکا تا آوریل، افزایش و سه هفته کاهش متوالی پایان یافت. بهای شاخص برنت از ۷۵دلار در هر بشکه فراتر رفت، درحالی‌که نفت‌خام وست‌تگزاس حدود ۷۱دلار در بشکه معامله شد.
افزایش هزینه حمل‌ونقل
در کنار این تحولات، هزینه‌های حمل‌ونقل نیز بهطور چشمگیری افزایش‌یافته‌است. با گیر افتادن نفتکش‌های تحریم‌‌‌‌‌شده، معامله‌گران مجبور شده‌اند کشتی‌های جایگزین را با هزینه‌های بسیار بالا اجاره کنند که منجر به افزایش‌میلیون دلاری هزینه هر محموله شده‌است. این موضوع به‌ویژه برای پالایشگاه‌های هند چالش‌‌‌‌‌برانگیز است؛ درحالی‌که سال‌گذشته هند خرید نفت تحریمی روسیه را تجربه کرد، اکنون تنها مایل به دریافت نفت از طریق کانال‌هایی است که مشمول تحریم‌های آمریکا نمی‌شوند. این محدودیت‌ها منجر به کاهش تعداد محموله‌‌‌‌‌های نفتی روسیه به هند شده و تخفیف‌های نفت اورال نسبت به برنت را نیز از ۳دلار به حدود ۲دلار کاهش داده؛ موضوعی که شکاف قیمتی نفت روسیه با نفت خاورمیانه را به‌شدت تنگ‌کرده و انگیزه خرید نفت از روسیه را درمیان پالایشگاه‌های هندی به حداقل رسانده‌است. به‌علاوه، تحریم‌های جدید آمریکا تاثیرات متقابلی بر صادرات نفت ایران نیز داشته‌‌‌‌‌اند. در همین راستا، دونالد ترامپ رئیس‌‌‌‌‌جمهور آمریکا اعلام‌کرده؛ قصد دارد صادرات نفت تهران را به صفر برساند.
تحلیلگران موسسه گلدمن‌ساکس برآورد کرده‌اند که ذخایر شناور نفت ایران از ابتدای سال‌جاری ۱۴میلیون بشکه افزایش‌یافته و در صورت اعمال محدودیت‌های شدید تحریمی، ممکن است تولید نفت ایران تا یکمیلیون بشکه در روز کاهش یابد. این عوامل می‌تواند قیمت نفت‌برنت را تا اواخر بهار به بالای ۸۰دلار در هر بشکه برساند. این تغییرات در زنجیره تامین نفت، همزمان با افزایش تقاضای جهانی نفت، به‌ویژه در شرایطی که گزارش‌های جی‌‌‌‌‌پی‌‌‌‌‌مورگان نشان می‌دهد تقاضای جهانی نفت در فوریه به ۱۰۳میلیون بشکه در روز رسیده و نسبت به سال‌گذشته یکمیلیون بشکه افزایش‌یافته، بازار نفت را در وضعیت ناپایداری قرارداده‌است. افزایش قیمت گاز در اروپا نیز می‌تواند موجب تغییر الگوی مصرف از گاز به نفت شود و به نوبه خود تقاضای نفت را بیشتر کند، همچنین واکنش‌های کشورهای مصرف‌کننده نفت نیز در این بین قابل‌توجه است؛ به‌عنوان مثال، برخی از پالایشگاه‌های چینی و هندی، به دلیل نگرانی از طولانی‌شدن تحریم‌ها و مشکلات ناشی از عدم‌دسترسی به شرکت‌ها و نفتکش‌های غیرتحریمی، پیشنهادهای نفت روسیه را رد کرده‌اند.
ذخایر نفت روسیه
این موضوع باعث‌شده تا ذخایر نفت روسیه در کشتی‌های معلق از زمان اعمال تحریم‌ها، تا ۵۰میلیون بشکه در نیمه‌اول سال۲۰۲۵ افزایش یابد. از سوی دیگر، شرکت‌های بین‌المللی مانند TotalEnergies نیز دچار افزایش شدید درخواست‌ها شده‌اند؛ به‌طوری که شاخه معاملاتی آنها به‌جای مذاکره خصوصی، مزایده برگزار‌کرده تا محموله‌‌‌‌‌های نفت خاورمیانه‌‌‌‌‌ای خود را به چین عرضه کند. این اتفاق، نشانه‌‌‌‌‌ای از افزایش رقابت و تغییر جهت جریان‌های نفتی در بازار جهانی است. در کنار این تحولات، مذاکرات سیاسی نیز نقش بسزایی ایفا می‌کنند. ترامپ به‌تازگی دستور داده تا مسوولان تجاری و اقتصادی به بررسی تعرفه‌های متقابل‌بپردازند و توصیه‌های خود را تا اول آوریل ارائه دهند؛ اقدامی که می‌تواند موجبات کاهش تنش‌های تجاری و بهبود وضعیت بازار نفت را فراهم آورد، با این‌حال هرگونه تغییر در سیاست‌های تحریمی یا توافق‌های بین‌المللی می‌تواند تاثیرات ناگهانی بر عرضه و قیمت‌های نفت داشته‌باشد و بازار را به وضعیت بسیار ناپایداری سوق دهد.
بهطور کلی، تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه و فشار بر صادرات نفت ایران، بازار جهانی نفت را در آستانه تغییرات بنیادین قرارداده‌است. این تحولات، از یک‌سو موجب افزایش هزینه‌ها و کاهش دسترسی به نفت تخفیفی شده و از سوی دیگر، فرصت‌هایی را برای کشورهای تولیدکننده نفت از مناطق خاورمیانه، آفریقا و حتی کشورهای نوظهور ایجاد‌کرده‌است. با وجود تلاش برای جلوگیری از جنگ تجاری و مذاکرات احتمالی میان قدرت‌های بزرگ، نوسانات بازار نفت همچنان ادامه خواهد یافت و تاثیرات ژئوپلیتیک و اقتصادی آن بر زندگی روزمره مردم، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، غیرقابل‌انکار است.
در مجموع، تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه و تلاش برای محدودسازی درآمدهای نفتی مسکو، به‌همراه فشارهای فزاینده بر صادرات نفت ایران، بازار جهانی نفت را در وضعیت ناپایداری قرارداده‌است. کاهش حجم معاملات نفت روسیه، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و تغییر الگوی خرید در کشورهایی مانند چین و هند، همگی نشان از تحولاتی در ساختار تامین نفت دارند. این تحولات، علاوه‌بر ایجاد چالش‌های اقتصادی برای کشورها، پیامدهای ژئوپلیتیک گسترده‌ای نیز به‌همراه دارد. در نهایت، آینده بازار نفت به تصمیمات سیاسی و اقتصادی قدرت‌های جهانی بستگی دارد و در شرایط کنونی، نوسانات شدید و بی‌‌‌‌‌ثباتی در این بازار قابل‌پیش‌بینی است.