گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم ـ زینب امیدی: در دنیای امروز که سرعت تحولات علمی و فناوری به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است، همکاری‌های بین دانشگاه‌ها و صنایع مختلف، به‌ویژه در حوزه‌های فناوری‌های نوین، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. این همکاری‌ها نه‌تنها به گسترش مرزهای دانش و فناوری کمک میکند، بلکه زمینه‌ساز ایجاد تغییرات بنیادین در فرآیندهای صنعتی و تولیدی میشود.
یکی از نمونه‌های بارز این تعامل، همکاری دانشگاه‌ها با صنایع بزرگ مانند صنعت خودروسازی و فناوری فضایی است. در حالی که بسیاری از دانشگاه‌های کشور توانسته‌اند با برگزاری همایش‌ها و توسعه فناوری‌های نوین، به پیشرفتهای چشمگیری دست یابند، اما هنوز چالش‌هایی مانند کمبود نیروی انسانی متخصص، کیفیت پایین ارتباطات دانشگاه ـ صنعت و مهاجرت نخبگان به‌عنوان موانع جدی در مسیر پیشرفت باقی مانده‌اند، در این راستا، سؤالاتی همچنان باقی است؛ آیا دانشگاه‌ها قادر خواهند بود به‌طور مؤثر در تولید و ارائه محصولات علمی و صنعتی مشارکت کنند یا صرفاً به مشاهده روندهای موجود بسنده خواهند کرد؟ همچنین، به‌چه‌روش‌هایی می‌توان این همکاری‌ها را به سطحی بالاتر ارتقاء داد تا منافع اقتصادی و علمی بیشتری برای کشور به‌همراه داشته باشد؟
برای بررسی این مسائل سراغ مهدی مقیمی مدیر همکاری‌های علمی و صنعتی دانشگاه علم و صنعت رفتیم. در این مصاحبه، به بررسی این مسائل پرداخته خواهد شد، و تلاش خواهیم کرد به بررسی راهکارهایی برای ارتقاء کیفیت ارتباط صنعت و دانشگاه و همچنین حل چالش‌های موجود در زمینه تربیت نیروی متخصص و به‌کارگیری فناوری‌های نوین بپردازیم.
در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید:
تسنیم: همیشه مسئله ارتباط صنعت و دانشگاه از جمله مسائل روز و مهم حوزه علم و فناوری بوده است، اما به‌نظر شما چالش‌های اصلی در همکاری دانشگاه‌ها و صنایع چه هستند و چگونه می‌توان این چالش‌ها را به فرصت‌های جدید تبدیل کرد؟ این فرصت‌ها در دانشگاه علم و صنعت چگونه ایجاد شده‌اند؟
مقیمی: در زمان حاضر، موضوع تحول در دانشگاه‌ها و نسل‌های بعدی آنها مطرح است. دانشگاه‌ها باید به‌عنوان مراکز پیشرو در علم و فناوری فعالیت کنند. بدنه نظام آموزشی کشور در حال تحول است و دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز رشد، پارک‌های فناوری و مراکز نوآوری در تلاشند تا نقشی مؤثرتر در این تحول ایفا کنند. در این راستا، در دانشگاه علم و صنعت 15 دانشکده، نزدیک به 14 هزار دانشجو تا مقطع پسادکتری، پارک علم و فناوری و 17 مرکز نوآوری فعال هستند. در دو سال گذشته دانشگاه علم و صنعت به عنوان دانشگاه برتر وزارت علوم در حوزه قراردادهای صنعتی برگزیده شده است. همچنین در دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه، 13 دفتر تعاملات با صنایع مختلف کشور اعم از حمل و نقل تا آب و نفت و گاز و ... را داریم.
*149 قرارداد صنعتی طی دو سال
طی دو سال گذشته 149 قرارداد صنعتی با صنایع مختلف بسته شده است. این قراردادها از نظر حجم قرارداد و تعداد، بسیار موفق بوده است. این همکاری‌ها به دلیل حجم بالای پروژه‌ها و تعاملات گسترده با صنایع مختلف، از جمله وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها، توسعه یافته‌اند. در این راستا، بازدیدهای متعددی از دانشگاه و مراکز نوآوری برگزار شده است که این نشان‌دهنده رشد و توسعه همکاری‌ها با صنایع و توجه به نیازهای آنها است.
این روند به‌ویژه از طریق هزینه‌های مالیاتی و اعتباراتی که دانشگاه در اختیار دارد، تسهیل شده است. با توجه به این تعاملات، صنعت و دانشگاه به‌طور فزاینده‌ای در راستای توسعه فناوری‌های جدید همکاری می‌کنند. در این زمینه، حوزه‌هایی چون پتروشیمی، حمل‌ونقل و صنعت خودرو مورد توجه ما قرار گرفته‌اند. به‌ویژه، دانشگاه علم و صنعت با همکاری دانشکده‌های مهندسی و پژوهشگاه‌های خاص و اساتید دانشگاه در حال توسعه فناوری‌هایی هستند که نیازهای صنایع مختلف را پاسخگو باشد.
*گام‌های دانشگاه‌ها به‌سوی صنعت/ از ایده‌پردازی تا تولید
یکی از مهم‌ترین دستاوردها، ایجاد بسترهایی برای تبادل تجربیات و همکاری‌های صنعتی است. برای مثال، ما یک آزمایشگاه مرجع در دانشگاه راه‌اندازی کردیم که دستگاه‌های بسیار پیشرفتهای برای تست‌های حساس و مهم دارد. یکی از اهداف ما در ارتباط دانشگاه و صنعت نیز ارائه خدمات آزمایشگاهی متناسب است. همچنین یکسری شرکت‌های دانش بنیان داریم که در مرکز رشد و پارک ما فعال هستند و طی سالیان اخیر رشد چشم گیری داشتند و به خصوص طی دو سال اخیر با فعال شدن مجور پارک علم و فناوری دانشگاه از ظرفیت‌های بیشتری در حوزه صنایع بزرگ کشور استفاده کرده‌ایم. همچنین بحث اعتبارات مالیاتی نیز در این مسیر بسیار کمک کننده بوده است، ماده 13 قانون جهش تولید یک پتانسیل بسیار خوب برای ارتباط صنعت و دانشگاه از محل اعتبارات مالیاتی ایجاد کرد که سقف استفاده آن در دانشگاه ما در سال 200 میلیارد تومان است.
*دوسوم اعضای هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت با صنعت قرارداد دارند
طی یک سال از حدود 450 عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت دو سوم آنها قرارداد با صنعت دارند؛ یعنی همه بدنه دانشگاه فعال هستند. در این میان، حضور دانشگاه‌ها در پارک‌های علم و فناوری و مراکز نوآوری به‌طور رسمی به‌عنوان یک نیاز اساسی مطرح شده است. این مراکز، ضمن ایجاد فضای مناسب برای توسعه محصولات فناورانه، باعث تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه شده‌اند. هدف اصلی این مراکز، برقراری ارتباط مؤثرتر بین صنعت و دانشگاه‌ها است تا نیازهای واقعی بازار و صنعت، به‌طور مستقیم در برنامه‌های آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه‌ها وارد شوند.
*موفقیت تعاملات صنعتی، جذب فارغ‌التحصیلان در بازار کار است
در نهایت، یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیت این تعاملات، جذب بالای فارغ‌التحصیلان است. دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها به‌دلیل آشنایی با فرآیندهای عملی و کارگاهی، توانمندی‌های بالایی در حل مسائل صنعت دارند. این مسئله به‌ویژه در رشته‌هایی همچون مهندسی کامپیوتر مشهود است، جایی که دانشجویان ضمن تحصیل، تجربه‌های عملی زیادی را در صنایع مختلف کسب کرده‌اند.
تسنیم: آیا دانشگاه‌ها و صنایع باید در تربیت نیروی انسانی مشترک همکاری کنند؟ چگونه این همکاری می‌تواند توانمندی‌های هر دو طرف را تقویت کند؟
*کشف پتانسیل‌های پنهان همکاری‌های دانشگاهی ـ صنعتی در عصر جدید
مقیمی: در این مسیر، مسئله اشتغال فارغ‌التحصیلان در بازار کار همچنان اهمیت زیادی دارد. به‌ویژه، نقش صنعت در این حوزه برجسته است. معاونت فناوری دانشگاه‌ها در این راستا اقداماتی انجام داده است و صنایع مختلف، به‌ویژه صنعت غذا، در این فرآیند دخیل شده‌اند.
همچنین، کارشناس‌ها و متخصصان دانشگاه‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند تا این مسیر را تسهیل کنند. همچنین تفاهم‌نامه‌های دانشگاه علم و صنعت با صنایع مختلف به خصوص صنعت حمل و نقل ریلی به واسطه دانشکده راه آهن که تنها دانشگاه راه آهن خاورمیانه است و حوزه خودرو به واسطه دانشکده خودرو برای ما حائر اهمیت است. برخی صنایع با برگزاری بازدید از پروژه‌های خود ما را برای حضور و همکاری دعوت می‌کنند.
مثلا اخیرا بازدیدی از شهر بابک داشته‌ایم و امروز که با هم صحبت می‌کنیم تیمی از دانشجویان دانشگاه علم و صنعت به شرکت ایزیکو که در صنعت کشتیرانی فعالیت میکند اعزام شده‌اند. همچنین در مواردی خود صنایع طی برگزاری برخی رویدادهای مساله محور در دانشگاه‌ها حضور می‌یابند و آنجا نیازهای خود را به شرکت‌های حاضر در پارک علم و فناوری، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اعضای هیئت علمی دانشگاه اعلام می‌کنند. ستادی که این ارتباطات را راهبری میکند همین دفتری است که شما امروز در آن حضور پیدا کردید.
یکی از مباحثی که اخیراً خیلی مطرح میشود «طرح جهاد علمی» است. در این طرح مجموعه دفاعی کشور در قالب این طرح کلیه تعاملات خود با دانشگاه را مدون کرده است که به طرح 25 بندی معروف است. ما از طریق همین طرح پروژه‌های مختلفی تعریف می‌کنیم که خود نوید بخش اخبار خوبی در این حوزه است.
*الزام اساتید علم و صنعت به صرف زمان برای پروژه‌های تحقیقاتی و صنعتی در هفته
اساتید دانشگاه علم و صنعت نیز سوا از تعداد جلسات کلاس درس و ساعات تدریس باید بخشی از زمان خود را در هفته صرف پروژه‌های تحقیقاتی و صنعتی خود کنند. در آیین نامه ارتقاء اساتید نیز بخشی را به همین موضوع اختصاص داده‌ایم و برای ارتقا اساتید امتیازاتی را به واسطه انجام پروژه‌های علمی و صنعتی در نظر گرفته‌ایم. انقدر استقبال از این موضوع زیاد است که برخی اساتید ما 10 الی 15 طرح همزمان دارند.
سامانه ستاد دولت نیز مناقصات و نیازهای ارگان‌ها را در آنجا مطرح میکند و بعضی اساتید و دانشجویان ما آنجا نیز حضور پررنگی دارند. ما همچنین یک دفتر هدایت شغلی نیز در دانشگاه تاسیس کرده‌ایم که به واسطه آن کارآموزی دانشجویان را مدیریت می‌کنیم تا بتوانند وارد بازار کار و جذب شرکت‌ها شوند. دانشگاه از محل اعتبارات خود برای این کار هزینه میکند.
تسنیم: در واقع این یک لینک به بازار کار محسوب میشود.
مقیمی: دقیقاً. ما 3 مرحله کاربینی، کارورزی و کارآموزی را در دفتر خود برگزار می‌کنیم. ما با تک تک فارغ التحصیلان دانشگاه تماس می‌گیریم تا ببینیم اولا شاغل هستند یا نه؛ ثانیا در حوزه تحصیلی خود مشغولند یا خیر. با توجه به اینکه دانشگاه علم و صنعت سابقه خوبی در حوزه ارتباط با صنعت دارد، عموما جذب فارغ التحصیلان آن در بازار کار آمار خوبی داشته و دارد. فارغ التحصیلان ما افراد صرفا تئوری نیستند و عملی نیز آموزش دیده‌اند.
*کوآپ؛ همکاری دانشگاه و صنعت در مسیر تضمین اشتغال فارغ‌التحصیلان
در همین راستا ما طرحی را تحت عنوان «کوآپ» داریم. یعنی دانشجوی تحصیلات تکمیلی به جای چهار سال، پنج سال درس می‌خواند و آن دو نیم سال اضافه را در دانشگاه نخواهد، بود بلکه در صنعت مورد نظرش حضور خواهد یافت تا بتواند وارد بازار کار آن شود. در مقابل آن صنعت نیز نیروی کار حرفه‌ای مورد نیاز خود را پیدا میکند.
در واقع به نوعی تضمین اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی نیز به حساب می‌آید. همچنین دی ماه امسال در دانشگاه یک نمایشگاه کار برگزار کردیم و قریب به 40 شرکت که نیاز به جذب نیروی انسانی داشتند در آن حضور داشتند. عمده آنها مربوط به حوزه هوش مصنوعی و کامپیوتر می‌شدند و فرصت خوبی برای جذب نیروی کار به حساب می‌آمد.
تسنیم: سؤال من این است که چقدر از پایان‌نامه‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاه‌ها به‌طور مستقیم به مسائل صنعتی و اقتصادی پرداخته‌اند؟
*از پایان‌نامه‌های مسئله‌محور تا حل بحران‌های انرژی / نقش دانشگاه‌ها در توسعه صنعتی
مقیمی: پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی نیز به‌طور خودکار با صنایع در ارتباط هستند و به حل مشکلات واقعی صنعت کمک می‌کنند. در حال حاضر، بحث مسئله‌محوری پایان‌نامه‌ها در تمام رشته‌ها و حوزه‌ها مطرح است. این موضوع به‌ویژه در ارتباط با صنعت، می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد. بسیاری از پایان‌نامه‌ها می‌توانند راهگشای مشکلات اقتصادی کشور باشند. برای مثال، دانشگاه‌های کشور رتبه‌های جهانی خوبی کسب کرده‌اند، از جمله رتبه‌هایی که به‌عنوان مراجع علمی در بین دانشگاه‌های بین‌المللی شناخته شده‌اند. دانشگاه‌ها همچنین پروژه‌های کاری مختلفی در سطح کشور را به عهده گرفته‌اند که می‌توانند به حل مسائل صنعتی و اقتصادی کمک کنند.
تسنیم: چند نمونه از این پایان‌نامه‌های مسئله‌محور را مثال بزنید.
مقیمی: یکی از موضوعاتی که می‌توان به‌عنوان نمونه در خصوص مساله محوری پایان‌نامه‌های مساله محور و تقاضا محور دانشگاه علم و صنعت ذکر کرد، پروژه‌هایی است که در حوزه جوان سازی قیر و یا تجهیزات پزشکی انجام شده‌اند.
یکی از این پروژه‌ها، توسعه فناوری‌های کمک‌پزشکی برای افرادی است که دچار ضایعات نخاعی شده‌اند. این پروژه‌ها می‌توانند زندگی افرادی که در اثر تصادف یا دیگر بیماری‌ها به چنین مشکلاتی دچار شده‌اند را تغییر دهند تا آنها بتوانند بدون تجهیزات کمک توانبخشی بتوانند راه بروند. این مساله در مرکز فناوری‌های عصبی دانشگاه ما ایجاد شده است. در حقیقت فناوری‌های توسعه‌یافته در این حوزه می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک کنند و با توجه به نیازهای پزشکی، مسیر درمان و توانبخشی را به‌طور مؤثری تسهیل کنند.
همچنین، پروژه‌های مختلفی در زمینه بیماری‌ها مانند سرطان و بیماری‌های عفونی در حال انجام است که به‌ویژه در فازهای تشخیص و درمان می‌تواند تحولی عظیم در سیستم بهداشت و درمان کشور ایجاد کند. برای مثال، پروژه‌هایی که در زمینه تشخیص سرطان به‌ویژه سرطان‌های سونامی مانند در حال توسعه است، می‌تواند یک گام مهم در پیشگیری و درمان به‌موقع باشد. این پروژه‌ها می‌توانند از طریق فناوری‌های نوین تشخیصی، شانس درمان این بیماری‌ها را افزایش دهند.
در این بین خود صنعت نیز به حضور دانشگاه‌ها و کمک آنها بیشتر از قبل اعتماد میکند و مثلا برای حل ناترازی انرژی در کشور به سراغ دانشگاه می‌آید. در حال حاضر مواردی را داریم که سرمایه‌گذار داخل دانشگاه ورود کرده و محلی را با سرمایه خود اجاره کرده است تا با استفاده از اساتید دانشگاه و تیم‌هایشان بتواند پروژه خود را پیش ببرد. دانشگاه نیز خیلی علاقه‌مند است به صورت بلندمدت با این صنایع و شرکت‌ها همکاری کند.
کنار این پروژه‌ها، به‌عنوان مثال، مشکلات زیست‌محیطی و مدیریت زباله‌ها از دیگر حوزه‌هایی است که در آنها تحقیقات و پروژه‌های فناورانه در دانشگاه‌ها در حال اجرا هستند. این پروژه‌ها می‌توانند به کاهش هزینه‌ها و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک کنند و راه‌حل‌های نوینی برای مدیریت پسماندها و کاهش اثرات منفی آنها به‌ویژه در صنایع مختلف ارائه دهند.
در زمینه تعامل با صنایع، باید توجه داشت که ظرفیت دانشگاه‌ها برای همکاری با صنایع همچنان بسیار بالاست. به‌ویژه، ارتباط با دریاهای آزاد و پروژه‌های دریایی می‌تواند فرصتی بی‌نظیر برای توسعه فناوری‌های نوین در این حوزه‌ها باشد. این حوزه‌ها به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، پتانسیل زیادی برای پیشرفت دارند و می‌توانند در تقویت اقتصاد کشور مؤثر باشند.
*تأثیر پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاه‌ها در بهبود صنعت خودرو و فناوری‌های نوین
نمونه دیگر که توسط محققان دانشگاه ما انجام شده در حوزه قاچاق سوخت است. دانشجویان ما موادی را ساختند که در پتروشیمی در بنزین و گازوئیل تولید شده آن را می‌ریزند و آن ماده حاوی یک کد است که توسط نیروهای انتظامی قابل تشخیص و رویت خواهد بود. در صورت مشاهده نیز، ردیابی قاچاق سوخت امکان پذیر خواهد بود. یا مورد دیگری که می‌توانم مثال بزنم تدوین سند توسعه سواحل مکران توسط دانشگاه علم و صنعت است، که مشخص میکند ما چقدر ظرفیت برای تعامل با دریاهای آزاد داریم.
تسنیم: چالش‌های موجود در انتقال فناوری از دانشگاه به صنعت چیست و چه گام‌هایی باید برداشته شود تا این انتقال تسهیل شود؟
مقیمی: اما در این میان، مشکلاتی همچون تداخلات قانونی و معضلات مربوط به قوانین حوزه مالیات و تخصیص بودجه وجود دارد. به‌ویژه، مسائل مالیاتی و سهم خزانه که ممکن است برخی از پروژه‌ها را با چالش مواجه کند. این مسائل به‌ویژه در شرایط نوسانات بازار ارز و تغییرات اقتصادی کشور بیشتر نمایان می‌شوند. به همین دلیل، نیاز است که دولت و دانشگاه‌ها در این زمینه‌ها همکاری بیشتری داشته باشند تا موانع موجود برطرف شوند و پروژه‌ها با موفقیت به پایان برسند.
در نهایت، به‌ویژه در بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان، بسیاری از مسائل مالی و اقتصادی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. این شرکت‌ها با وجود چالش‌های مالی و اقتصادی، می‌توانند در صورت داشتن حمایت‌های لازم از دولت و دانشگاه‌ها، به رشد و پیشرفت چشمگیری دست یابند. همچنین، ضروری است که سهم مالیات در این حوزه به‌طور منطقی تنظیم شود تا شرکت‌ها و دانشگاه‌ها بتوانند در شرایط بهتر و با حداقل ریسک‌های مالی، به اهداف خود دست یابند.
در سال‌های اخیر، همکاری دانشگاه‌ها با صنایع مختلف بارها تکرار شده است. برای مثال، یکی از موضوعات مهم، همکاری دانشگاه‌ها با سازمان تأمین اجتماعی بوده است که به خصوص در اردیبهشت امسال از دانشگاه‌های سراسر کشور درخواست‌هایی برای تعامل بیشتر به عمل آمده و از وزیر علوم مطالبه شده است. انتظار می‌رود دفاتر دانشگاه‌ها به عنوان مراکز دولتی محسوب شده و الزامات خاص خود را انجام دهند. با این حال، هنوز در به کارگیری حتی یک سوم از این تعداد افراد نیز مشکل وجود دارد. این موضوع معضلی جدی برای دانشگاه‌ها ایجاد کرده است که بر طرف کردن آن بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
تسنیم: در صنعت خودرو، همیشه تولیدات زیادی وجود دارد، اما سؤال اینجاست؛ سهم دانشگاه‌ها و دانشمندان در این صنعت کجاست؟ آیا تنها به مشاهده رونمایی خودروها محدود میشود یا اینکه دانشگاه‌ها قابلیت تولید انبوه و ارائه به جامعه را دارند؟
مقیمی: دانشگاه‌های خودروسازی با برگزاری همایش‌هایی در حوزه فناوری‌های جدید در حال تغییر فناوری پیچشی و تولید قدرت محرک خودرو هستند. بخش‌هایی از این فناوری‌ها هم‌اکنون در دانشکده مهندسی مکانیک و کامپیوتر دانشگاه‌ها توسعه یافته‌اند، به‌ویژه در حوزه سنسورها و سامانه‌های بینایی برای بهبود عملکرد خودروها.
*پرتاب ماهواره؛ نقطه عطفی در جلب اعتماد صنعت توسط دانشگاه‌ها
تعامل بسیار نزدیکی بین دانشگاه‌ها و صنعت در حال شکل‌گیری است، بدون نیاز به تفاهم‌نامه‌های رسمی. سرمایه‌گذاری‌ها به صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت در حال انجام است و این امر منجر به پیشرفتهای اساسی در زمینه‌های مختلف شده است. به عنوان مثال، دانشگاه علم و صنعت که در حوزه ماهواره‌های فضایی نیز فعالیت دارد، معمولاً در اخبار مربوط به فناوری هوافضا مورد توجه قرار می‌گیرد و با به‌کارگیری متخصصان از دانشکده‌های مختلف مانند برق، مکانیک و کامپیوتر، در حال پیشرفت در این حوزه است.
این دانشگاه توانسته است با پرتاب اولین ماهواره خود، اعتماد صنعت هوافضای کشور را جلب کرده و میزان سرمایه‌گذاری‌ها و تجهیز مرکز خود را افزایش دهد. نسل‌های جدید ماهواره‌ای در این دانشگاه در حال توسعه هستند و دقت تصویربرداری و قرارگیری در مدارهای جانبی را بهبود داده‌اند.
یکی از موضوعات مهم دیگر، تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه ماهواره است. در حوزه‌سازی و توسعه فناوری‌های فضایی، تلاش‌های زیادی صورت گرفته و این دانشگاه به توسعه مدارات بالاتر اقدام کرده است. ارتباط صنعت و دانشگاه به پروسه‌ها و پروژه‌های متعددی منجر شده است و دانشگاه‌ها در حوزه‌های گوناگون نیز پشت سر هم پروژه‌های موفقی را تکمیل کرده‌اند،
اما در عین حال، سؤالاتی درباره کیفیت ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت مطرح است. بسیاری از دانشگاه‌های کشور فضای متفاوتی برای تعامل با صنعت دارند و لازم است که این ادبیات در دانشگاه‌ها بهبود یابد تا بتوان از سرمایه‌گذاری‌های بهتر و ارتباطات مؤثرتر بهره‌مند شد، به‌ویژه کیفیت ورودی دانشگاه‌ها نیز نیاز به توجه دارد، چراکه افت تحصیلی در برخی رشته‌ها مشاهده میشود.
انتهای پیام/
∎