خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: صنایع دستی ترکیب زیبایی از ذوق و استعداد و بهره‌مندی بهینه از طبیعت توسط خالق اثر است. او با موشکافی و بررسی دقیق پیرامون خود بر اساس سلایق، هنر و شاید هم اعتقادات و باورهای خود دست به ساختن می‌زند و آنچه که به نام محصول تولید می‌شود، حاصل قدرت اندیشه، جسم و روح است.
امروزه صنایع دستی جایگاه ویژه‌ای در جهان دارد و در کشور ما نیز به هر گوشه‌ای از این کهن‌سرزمین که نگاه می‌اندازیم؛ صنایع دستی بسیار باکیفیتی تولید می‌شود؛ از جاجیم در اردبیل و لاک‌تراشی در مازندران تا سفالگری در میبد یزد و میناکاری در اصفهان.
صنایع دستی یکی از جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شوند به طوری که هر مسافری در سفرهای سیاحتی خود به دنبال بازار صنایع دستی می‌رود و تحفه‌ای از آن دیار به یادگار برمی‌دارد. برای اینکه درباره تأثیرات متقابل صنایع دستی و گردشگری بیشتر بدانیم به سراغ یکی از متخصصان گردشگری کشور و دبیر و نایب رئیس انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران رفتیم.
مهران حسنی عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران، صنایع دستی را نوعی فعالیت هنری و اقتصادی عنوان می‌کند که طی آن هنرمند با به‌کارگیری دانش، تجربه و ذوق هنری خود محصولی با ارزش فرهنگی و هنری تولید می‌کند، این محصولات می‌تواند جنبه تزئینی، کاربردی یا هر دو را داشته باشد. وجه تمایز صنایع دستی از سایر تولیدات صنعتی، تأثیر چشمگیر نیروی انسانی، خلاقیت و مهارت‌های فردی در فرایند تولید است که منجر به منحصر به‌فرد بودن هر محصول می‌شود.
صنایع دستی؛ صنعتی دوستدار طبیعت
وی با اشاره به ویژگی‌های اساسی این هنر- صنعت، تصریح کرد: بخش اصلی یا تمام فرایند تولید به صورت دستی یا با ابزارهای ساده انجام می‌شود. این شاخصه سبب می‌شود که هر محصول ویژگی‌های خاص خود را داشته باشد، ضمن اینکه صنایع دستی بازتاب‌دهنده باورها، نسبت‌ها، سبک زندگی و ارزش‌های فرهنگی یک منطقه است و طرح‌ها، نقش‌ها و شیوه‌های تولید، ریشه در تاریخ و فرهنگ جامعه دارند و به دلیل تأثیر مهارت و ذوق هنری افراد، هیچ دو محصولی دقیقاً یکسان نیستند و این امر تنوع و زیبایی صنایع دستی را مضاعف می‌کند.
حفظ محیط زیست، حمایت از منابع محلی، تأمین مواد اولیه از منابع طبیعی منطقه، استفاده از مهارت‌های انسانی و تولید اثر بدون ماشین‌آلات پیچیده و فناوری مدرن، ازجمله ویژگی‌های صنایع دستی است که به گفته این عضو انجمن متخصصان گردشگری، از منظر جایگاه و اهمیت در جامعه، نمادی از فرهنگ و هنر یک ملت است که با حفظ هویت فرهنگی نقش مهمی در انتقال تاریخ و هویت ملی به نسل‌های آینده دارد.
حسنی ادامه داد: همچنین صنایع دستی به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصاد خلاق منبعی برای اشتغال‌زایی، کسب درآمد و توسعه پایدار به ویژه در مناطق روستایی و محروم بوده و با توجه به اینکه مواد اولیه طبیعی و عدم وابستگی به فناوری‌های آلاینده دارد به عنوان صنعت دوستدار محیط زیست می‌توان آن‌را قلمداد کرد.
صنایع دستی؛ از عوامل جذاب در ارتقای گردشگری
این متخصص گردشگری، از دیگر اهمیت صنایع دستی، به نقش آن در ارتقای گردشگری اشاره و تصریح کرد: صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین صنایع جهان نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشورها ایفا می‌کند؛ در این میان صنایع دستی به عنوان یکی از جذاب‌ترین و اصیل‌ترین عوامل جذب گردشگران داخلی و خارجی، سهم مهمی در تقویت این صنعت دارد؛ صنایع دستی نه‌تنها بازتاب‌دهنده فرهنگ و هویت تاریخی یک ملت است بلکه به عنوان یک یادگاری ارزشمند پلی میان گردشگر و تجربه منحصر به‌فرد او از یک مقصد گردشگری حاصل از سفر است.
وی بیان کرد: صنایع دستی به عنوان یکی از مهمترین ارکان هویت فرهنگی هر منطقه می‌تواند نقش بی‌بدیل در توسعه و ارتقای صنعت گردشگری ایفا کند، ضمن اینکه این صنعت بومی با پیوند عمیق خود به تاریخ، فرهنگ و زندگی روزمره مردم جاذبه‌ای خاص برای گردشگران داخلی و خارجی نیز ایجاد می‌کند.
تقویت ارتباط صنایع دستی و گردشگری در مازندران
حسنی با اشاره به اینکه استان مازندران به عنوان استان‌های برتر گردشگرپذیر در ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های صنایع دستی می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی از طریق گردشگری داشته باشد، به راهکارهای عملیاتی جهت تقویت ارتباط صنایع دستی و گردشگری در مازندران نیز اشاره کرد.
اجرای تورهای گردشگری فرهنگی، برگزاری جشنواره‌های محلی، بازاریابی دیجیتال، تقویت آموزش و نوآوری و ایجاد مراکز تخصصی صنایع دستی در مقاصد گردشگری ازجمله مواردی است که این متخصص گردشگری در ارتباط صنایع دستی با گردشگری عنوان کرد.
وی با بیان اینکه گردشگری فرهنگی یکی از مهمترین اشکال گردشگری است که در آن گردشگران به دنبال تجربه و درک عمیق‌تری از فرهنگ و هنر بومی هستند، افزود: بر این اساس، صنایع دستی جاذبه‌ای برای گردشگران فرهنگی خواهد بود لذا با ارتباط صنایع دستی و فرهنگ بومی، محصولات صنایع دستی مازندران همچون نمدمالی، گلیم‌بافی، حصیربافی، سفالگری و … روایتگر تاریخ و فرهنگ این منطقه هستند. این هنرها نه تنها برای بازدید کنندگان جذابیت دارند، بلکه بستری برای آموزش و شناخت بهتر فرهنگ محلی فراهم می‌کنند.
بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی تجربه‌ای ماندگار برای گردشگران
مهران حسنی گفت: برای این قشر از گردشگران فرهنگی، بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی یا مشارکت در فرآیند تولید این محصولات تجربه‌ای منحصر به فرد ایجاد می‌کندکه می‌تواند به عنوان یکی از جاذبه‌های اصلی در برنامه‌های تورهای گردشگری شرکت‌های سیاحتی و جهانگردی و راهنمایان گردشگری قرار بگیرد.
وی یکی از جذاب‌ترین فعالیت‌ها در حوزه گردشگری فرهنگی و تجربه‌محور را بازدید از کارگاه‌های تولید صنایع دستی عنوان و خاطرنشان کرد: این فعالیت نه تنها سبب معرفی بهتر فرهنگ و هنر بومی گردشگران می‌شود بلکه منبع سودآور قابل توجهی برای شرکت‌های سیاحتی و جهانگردی، راهنمایان گردشگری و تولیدکنندگان صنایع دستی است.
دبیر انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران ادامه داد: به طور قطع این نوع تورها برای شرکت‌های سیاحتی و راهنمایان گردشگری مزایایی را به دنبال خواهد داشت که در رونق کسب و کار آنها تأثیرگذار خواهد بود؛ اضافه کردن بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی به بسته‌های گردشگری تنوع خدمات را افزایش داده و برای گردشگران جذابیت بیشتری ایجاد می‌کند.
وی بیان کرد: این تورها به دلیل ماهیت فرهنگی و تجربه‌محور می‌توانند هزینه بیشتری از گردشگران دریافت کنند ضمن اینکه خرید صنایع دستی توسط گردشگران، گردش مالی بیشتری در این زنجیره ایجاد خواهد کرد.
این متخصص گردشگری یادآور شد: شرکت‌های سیاحتی که خدمات متمایز با عنوان تورهای بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی ارائه می‌دهند نیز می‌توانند خود را از سایر شرکت‌های فعال در این حوزه متمایز کنند و سهم بیشتری از بازار را به دست آورند، همچنین سبب ایجاد ارتباط قوی‌تر بین شرکت‌های مزبور و جوامع محلی شده و می‌تواند به معرفی بهتر منطقه و همکار بلندمدت منجر شده و نیز گردشگران تجربه‌ای ماندگار و به یاد ماندنی را از این بازدیدها به دست بیاورند و در نتیجه منجر به تبلیغات شفاهی و افزایش تقاضا برای این نوع خدمات می‌شود.
مزیت‌های تورهای گردشگری تجربه‌محور برای جوامع محلی
حسنی معتقد است؛ اجرای تورهای تجربه‌محور در صنایع دستی سبب ایجاد فرصت‌ها و سودآوری برای تولیدکنندگان و اقتصاد محلی خواهد بود؛ گردشگرانی که کارگاه‌ها را بازدید می‌کنند تمایل دارند محصولات را به عنوان سوغاتی خریداری کنند که این امر درآمد مستقیمی برای تولیدکنندگان صنایع دستی ایجاد کرده و سبب شناخته‌تر شدن برندهای محلی می‌شود.
ایجاد اشتغال در مناطق روستایی و کم‌برخوردار و رونق اقتصادی جوامع محلی از دیگر مزیت‌های اجرای این تورها خواهد بود چرا که با افزایش تقاضا برای محصولات صنایع دستی فرصت‌های شغلی بیشتری برای هنرمندان محلی و سایر افراد در زنجیره تأمین که شامل تولید کنندگان، تامین‌کنندگان مواد اولیه، واسطه‌ها، توزیع‌کنندگان و فروشندگان، مشتریان و مصرف‌کنندگان، نهادهای حمایتی و تسهیلگران متخصصان بازاریابی و صادرات، مؤسسات مالی و سرمایه‌گذاری هستند، ایجاد کردو
وی ادامه داد: تعامل گردشگران با جوامع محلی و هزینه‌کرد آنها در خرید صنایع دستی، غذا و اقامت اقتصاد محلی را تقویت می‌کند.در نتیجه این اقدامات اجرای تورهای بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی فرصتی طلایی برای ترکیب گردشگری فرهنگی با تجربه‌محوری خواهد بود که شرکت‌های سیاحتی و راهنمایان گردشگری می‌توانند با برنامه‌ریزی و اجرای هدفمند این تورها نه تنها سودآوری بیشتری برای خود به همراه داشته باشند بلکه به رونق اقتصادی و فرهنگی جوامع محلی نیز کمک می‌کنند.
ضرورت نظم و هدفمندی در تورهای تجربه‌محور
نایب رئیس انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران با بیان اینکه تورهای تحربه‌محور باید با نظم و ترتیب صورت بگیرد، افزود: باید مسیرهایی طراحی شود که شامل بازدید از کارگاه‌های صنایع دستی در کنار جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی منطقه باشد و از آنجا که گردشگران از یادگیری و مشارکت در فرآیند تولید صنایع دستی لذت می‌برند؛ بخشی از برنامه تجربه‌محور باید به همین موضوع اختصاص داده شود..
حسنی با بیان اینکه تعامل و همکاری بین شرکت‌های سیاحتی و تولیدکنندگان محلی باید در حدی باشد که بازدیدها به صورت هماهنگ و حرفه‌ای انجام شود، گفت: این ارتباط می‌تواند شامل تعیین زمان بازدید، تنظیم ظرفیت کارگاه‌ها و حتی ارائه محصولات ویژه به گردشگران باشد.
بازاریابی و تبلیغات هدفمند و ارائه خدمات با کیفیت بالا، استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات دیجیتال و مشارکت در نمایشگاه‌های گردشگری و صنایع دستی، ارائه خدمات رفاهی مانند حمل و نقل، وعده‌های غذایی محلی و اقامتگاه‌های مناسب ازجمله عواملی است که به گفته این عضو انجمن متخصصان گردشگری کشور، در میزان رضایتمندی تجربه‌گران داخلی و خارجی حائز اهمیت است.
راهنمایان گردشگری؛ پل ارتباطی گردشگر و تولیدکنندگان صنایع دستی
مهران حسنی با بیان اینکه راهنمایان گردشگری به عنوان پل ارتباطی بین گردشگران و تولیدکنندگان صنایع دستی نقشی کلیدی در ارتقای کیفیت تورهای گردشگری تجربه‌محور ایفا می‌کنند، افزود: راهنمایان با توضیح درباره تاریخچه و اهمیت صنایع دستی هر منطقه آگاهی گردشگران را افزایش داده و ارتباط عاطفی با محصولات ایجاد و گردشگران را به خرید محصولات صنایع دستی به عنوان ره‌آورد و سوغات سفر تشویق می‌کنند و تأثیر خرید بر حمایت از جامعه محلی را توضیح می‌دهند.
وی تصریح کرد: مدیریت تجربه گردشگران توسط راهنمایان از لحظه ورود به کارگاه‌ها و تعامل با هنرمندان از سوی گردشگران باید به گونه‌ای باشد که یک تجربه ماندگار و جذاب برای گردشگران فراهم شود.
فعالیت ۱۳ هزار هنرمند صنایع دستی مازندرانی در ۳۲۰۰ کارگاه
نایب رئیس انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران از راهکارهای اجرایی و عملیاتی جهت همسویی دو صنعت گردشگری و صنایع دستی در استان، به عواملی چون سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها جهت بهبود کارگاه‌ها توسط بخش خصوصی با حمایت‌های دولتی، برگزاری دوره‌های آموزشی با ارائه آموزش‌های بازاریابی و گردشگری به تولیدکنندگان، راهنمایان محلی و راه‌اندازی پلتفرم‌هایی برای هماهنگی بین شرکت‌های سیاحتی، تولیدکنندگان و تعامل و همکاری تشکل‌های حرفه‌ای و صنعتی، اشاره کرد.
حسنی در پایان گفتگو اظهار کرد: استان مازندران با دارا بودن نزدیک به ۲۰۰ واحد سیاحتی و جهانگردی و ۳۵۰ راهنمایان گردشگری، و بیش از ۳ هزار و ۲۰۰ کارگاه صنایع دستی با فعالیت حدود ۱۳ هزار هنرمند ظرفیت بالایی در اجرای گردشگری تجربه‌محور در جهت رونق و توسعه کسب و کار در دو حوزه کاملاً مرتبط و دارای پیوند عمیق و ناگسستنی یعنی گردشگری و صنایع دستی دارد.