عبدالرحمن فتح‌الهی: بعد از سخنان روز جمعه رهبری درباره مذاکرات با دولت جدید آمریکا شاهد فضای جدید سیاسی و رسانه‌ای در کشور درباره این موضوع هستیم. دراین‌باره فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، در شبکه ایکس نوشت «راهبرد دولت شنیده‌شدن یک صدای واحد از ایران است. ضمن آنکه همه به مشکلات واقف هستند، امروز در مقایسه با دیروز نیاز بیشتری به وفاق و همدلی برای عبور از مشکلات داریم». مهاجرانی نوشته‌اش را این‌گونه ادامه داد «مذاکرات با کشورهای اروپایی ادامه خواهد داشت و همه به‌خوبی می‌دانند ایران در شرایطی که مذاکره غیرشرافتمندانه باشد، به آن تن نخواهد داد».
در پیوست نکته سخنگوی دولت، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی هم در سخنانی به ادامه مذاکرات اروپا به‌عنوان راه‌حل جایگزین اشاره داشت و تصریح کرد «آقا اشاره کردند که مذاکره طبیعی است، مگر در دولت شهید رئیسی با اروپا مذاکره نمی‌کردند؛ نباید انسداد ایجاد کرد. آقا فرمودند ما با [آمریکا] مذاکره نمی‌کنیم؛ این روشن و تمام شد؛ معنایش این نیست که با بقیه مذاکره نمی‌کنیم». البته رئیس مجلس هم مانند مهاجرانی، شرایط فعلی برای کلید‌زدن مذاکرات با آمریکایی‌ها را شرافتمندانه نمی‌داند و به اذعان او «اگر از من سؤال شد بین هریس و ترامپ فرقی وجود دارد؟ گفتم بله، ترامپ قاتل شهید سلیمانی است، مگر می‌شود بی‌تفاوت باشیم، حتی بین این دو نفر. اینکه حضرت آقا می‌فرمایند شرافتمندانه نیست، خوب نیست».
به گفته قالیباف، «موضوع دیگر هسته‌ای نیست، گفتند هسته‌ای، موشکی، سلاح‌های متعارف و نامتعارف؛ اینها به معنی خلع سلاح کردن جمهوری اسلامی است، یعنی از قبل یک متنی را یک‌طرفه گذاشته‌اند، آن وقت که یک‌طرفه نبود هم متن را پاره کرده و رفتند، تازه می‌گویند من دوست ندارم اینها را اجرا کنم، اما خودت داوطلبانه بپذیر». رئیس مجلس اظهار کرد «وقتی حرف از وفاق می‌زنیم، یعنی دولت و مجلس و همه را [می‌گوییم]. باید همه چیز را برای مردم تبیین کنیم که [آمریکا] چه نوشته و چه چیزی را از ما می‌خواهد».
پورمحمدی: رهبری، مذاکره را نفی نکردند، یعنی اشکالی ندارد که دوباره این کار تجربه بشود
مصطفی پورمحمدی نیز در راستای گفته‌های مهاجرانی و قالیباف قائل به همین نگاه میانه است و دبیر کل جامعه روحانیت مبارز در سخنانی موضوع را این‌گونه واکاوی کرد که «رهبری، مذاکره را نفی نکردند، یعنی اشکالی ندارد که دوباره این کار تجربه بشود. کسی اشتباه نکند که جمهوری اسلامی قرار است مثلا قهر کند یا بگوید صحبت نمی‌کند. نه؛ آقا فرمودند قرار نیست با هر عهدشکن بی‌منطقی ما راحت بگوییم بسم‌الله و یکدیگر را بغل کنیم. اما چیزی هم از آن درنیاید. این منطقی نیست که ایران و رهبری آن را بپذیرد، رهبری چندی پیش هم تأکید کردند که وقتی با طرف خارجی صحبت می‌کنید، باید خوب فکر و تأمل کنید». این فعال سیاسی در جمعه‌شب و طی آیین بزرگداشت چهل‌وششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در سالن اجتماعات دانشگاه طلوع مهر قم و ذیل تحلیل خود از گفته‌های رهبر انقلاب این‌گونه عنوان کرد «مذاکره به وقت خودش با قدرت و عزت باید انجام شود و البته برای گرفتن حق‌مان، تقابل هم اگر نیاز باشد، باید انجام شود. هر چیز به جای خودش. منطق ما همین است و البته همه‌چیز دقیق و روی نقشه و محاسبه‌شده، آن‌هم در قبال کشوری که هیچ منطقی ندارد و نمونه رفتار آنها را با مسئله فلسطین و جنگ اخیر غزه و مردم مظلوم غزه مشاهده می‌کنیم».
به گفته او «ما باید بن‌مایه و پیام فرمایشات روز جمعه رهبری را بفهمیم که از چه فضایی این پیام تولید و صادر شده است و اگر اهمیت این کلام و این پیام را درک کنیم، خواهیم دید که در جهت منافع ملی و عزت ماست». پورمحمدی این را هم متذکر شد «این منطق، به معنای بی‌توجهی به مشکلات اقتصادی مردم و مسائل مربوط به تحریم‌ها نیست. حتما همه باید جدی باشیم و تحریم‌ها را بشکنیم، چون تحریم ظلم فاحش است. البته کل تحریم‌ها هم برداشته شود، همه مشکلات ما حل نخواهد شد بلکه باید در این زمینه تلاش کنیم اما به هر حال این مانع ظالمانه را هم باید از سر راه برداریم و به هر ضرب و زوری هست، باید تحریم‌ها برداشته شود». با‌وجود‌این و به ادعای دبیر کل جامعه روحانیت مبارز، «سخنان رهبری، پاسخ دقیقی به یاوه‌گویی‌ها و قلدرمآبی‌‌های ترامپ بود، منطق ما سر جای خود است. رهبری انقلاب می‌گویند دو سال نشستیم مذاکرات کردیم و لبخند زدند، دست دادند، نهی نکردند؛ اشکال ندارد، تجربه می‌شود اما باید جایش باشد. نمی‌شود طرف قلدری حرف بزند، اول مشت بر صورت شما بزند، بعد بگوید بیایید با هم گفتوگو کنیم!». ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم در ارزیابی خود از گفته‌های رهبری، از اصل مذاکره استقبال کرد. بنا بر روایت فارس، عزیزی تصریح کرده «ما از اصل مذاکره استقبال می‌کنیم اما باید ببینیم هدف مذاکره چیست؟ آیا مذاکره صرفا برای مذاکره است؟! یا اینکه هدف و نتیجه مهم است؟!». به گفته رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، «ما گفتمان قوی داریم و استدلال‌های جمهوری اسلامی جهان‌شمول و جهان‌پسند است». این بهارستان‌نشین، ضمن اشاره به سه اصل عزت، حکمت و مصلحت تأکید داشت «مذاکره باید برای ملت ما دارای آورده باشد، به‌ویژه آورده‌های اقتصادی».
برداشت‌های متفاوت یا دوقطبی‌سازی درباره مذاکرات
در‌این‌بین هم برداشت‌های مختلفی از سخنان رهبری درباره مذاکره در میان سیاسیون مطرح شد، کما‌اینکه مهدی فضائلی، [عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب] طی پیامی که در حساب کاربری ایکس و در واکنش به برداشت حسام‌الدین آشنا از سخنان رهبری در دیدار فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش، نوشت «این برداشت تحریف آشکار است». حسام‌الدین آشنا در شبکه اجتماعی ایکس این‌گونه نوشته بود که «خوانش دوم: مذاکره با آمریکا (باید) هوشمندانه، عاقلانه و شرافتمندانه (باشد) و تأثیری در رفع مشکلات کشور (داشته باشد)؛ دلیل؟ تجربه!». البته واکنش فضائلی محدود به نوشته فضای مجازی او نبود و طی یادداشتی در خراسان با عنوان «سخنی با تجویزکنندگان مذاکره»، «موضوع اصلی کشور را نه تحریم، بلکه وجود مسئولانی با اراده و دارای همتی بلند توصیف کرد». عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب ادامه داد «در هر درمان یا حل مشکلی آنچه بسیار اهمیت دارد، تشخیص مشکل اصلی یا علت درد و بیماری است. اساسا بخش درخورتوجهی از حاذق‌بودن، چیره‌دستی و کارآمدی، به قدرت تشخیص برمی‌گردد و پس از آن به توانایی و شناخت صحیح درمان و راه‌حل».
بر اساس گفته‌های فضائلی، «امروز ما مشکل انکارناپذیری داریم، تحت عنوان کلی «اقتصاد»؛ مشکل آزاردهنده‌ای که فراگیری زیادی هم دارد و اقشار وسیعی از جامعه را در بر گرفته است، البته مشکلی نیست که اختصاص به کشور ما هم داشته باشد، ولی به هر حال باید برای آن راه‌حل پیدا کرد و حداقل آن را کاهش داد و فراگیری‌اش را محدود کرد». این فعال سیاسی معتقد بود «عده‌ای برای این مشکل واقعی، راه‌حل «مذاکره با آمریکا» را پیشنهاد می‌کنند و اصرار دارند که از این طریق مشکل حل خواهد شد. اما توجه داشته باشیم که تجویز نادرست نه‌تنها به درمان ختم نمی‌شود، بلکه گاهی ممکن است به هلاکت بیمار نیز بینجامد!». فضائلی نوشت «تجویزکنندگان مذاکره، تحریم‌ها را عامل اصلی مشکلات اقتصادی کشور معرفی می‌کنند و مذاکره را راه‌حل لغو تحریم‌ها، غافل از اینکه اولا نه مشکلات اقتصادی ما ریشه در تحریم‌ها دارد، هرچند در تشدید مشکلات مؤثر است و نه هر کشوری تحریم شده، شرایطش مانند ما وخیم شده». عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب، دو نکته پایانی را هم متذکر شد «نخست اینکه مشکلات کشور قطعا و بدون‌تردید راه‌حل دارد و بن‌بستی وجود ندارد و دوم اینکه این راه‌حل داخلی است و البته نیازمند مسئولانی باتدبیر و سختکوش و جهادی. مسئولانی که اهل توکل به خدا باشند، اراده قوی و همت بلند داشته باشند، دشمن را بشناسند و مردم را باور کنند».
پیشنهاد استعفا به پزشکیان؟!
در چنین شرایطی که شاهد فضای جدیدی درباره آینده مذاکرات ایران و آمریکا هستیم، مواضع رهبری درباره مذاکره با آمریکا از ظهر جمعه به مانور تندروها علیه دولت چهاردهم تبدیل شده است و با دامن‌زدن به فضای دوقطبی سعی در مصادره به مطلوب گفته‌های رهبر انقلاب به نفع اهداف سیاسی خود دارند که این موضوع با واکنش محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی هم مواجه شد و در لحنی هشدارآمیز عنوان کرد «در این بخش دوقطبی نباید درست شود که بگوییم موافق و مخالف مذاکره [هستیم]. از دیشب برخی در جبهه انقلاب دست‌فرمانی گرفته‌اند که دو مرتبه دوقطبی «مذاکره بله»، «مذاکره نه» درست کنند، اما ماهیت صحبت‌های حضرت آقا با این صحبت‌ها متفاوت است».
هرچند رئیس مجلس در سخنان خود عنوان کرد: «توقع و مطالبه من این است که طبق فرمایش حضرت آقا، رئیس‌جمهور خود و دوستان‌شان در دولت، [کار] را به سمتی ببرند که بر‌اساس این فرامین، موضوعات را پیش ببرند». اما به نظر می‌رسد برخی رسانه‌ها به دنبال ترسیم مسیر دیگری برای قوه مجریه هستند و از احتمال طرح پیشنهاد استعفا از سوی حامیان و نزدیکان پزشکیان گفتند. همچنان که جوان نوشت «موضع رهبر انقلاب درباره مذاکره با آمریکا با شفاف‌ترین عبارات و لغات و مضامین اعلام شد تا راه بر تفاسیر و تأویل‌ها بسته شود. با این حال اگرچه منطقی و عقلانی است که دولت نیز بدون اتلاف وقت همسو با این موضع رهبری، موضع‌گیری کند تا وحدت داخلی حفظ شود، می‌توان انتظار داشت که در اطراف دولت، مخالفت‌های ضمنی و حتی آشکار آغاز شود و حتی از پزشکیان بخواهند که استعفا دهد!».
روزنامه یادشده در ادامه نوشته خود کنایه‌ای هم به نوشته هفته گذشته حسن روحانی از تجربه مذاکره ایران با صدام زد و بدون ذکر نام رئیس‌جمهور اسبق کشورمان این‌گونه تحلیل کرد «اکنون باید موافقان مذاکره دلیل خود را بیاورند. می‌دانیم که طرفداران مذاکره عموما از دسته‌ای هستند که نظریه‌های خود را موقوف به تجربیات می‌کنند و همین تجربی‌بودن را دلیل علمی‌بودن می‌گیرند. رهبری گفتند که تجربه، دلیل ماست. دلیل شما چیست؟ برخی می‌گویند دلیل ما آن است که حماس هم تقاضای مذاکره با آمریکا داده است، یا تجربه مذاکرات چهار دهه پیش با صدام را داریم یا امام حسین (ع) هم برادرش را فرستاد با لشکر عمرسعد مذاکره کند. آخر اینها هم شد دلیل؟! مذاکره ما با صدام هویتی نبود، اما مسئله ما با آمریکا هویتی است. حماس هم با آمریکا بر سر هویت و دین و فرهنگ خود مذاکره نمی‌کند. مسئله پیشنهاد حماس برای مذاکره با آمریکا خاک فلسطین و غزه است».
بازنشر معنادار؟!
اما در کنار نکات یادشده و با ایجاد فضای تازه شاهد برخی اتفاقات نیز هستیم که نشان می‌دهد برخی جریان‌ها به دنبال مصادره شرایط جدید کشور هستند. همچنان که بخشی از ویدئوی سخنان محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهوری که در مراسم روز خبرنگار بیان شده، دوباره در رسانه‌ها بازنشر شده است. ظریف درباره مذکره با آمریکا گفته است «روی کلمه به کلمه برجام مذاکره شد، ولی ترامپ یکباره یک چیزی را امضا می‌کند و می‌گوید همه آن باطل است. با این آدم اصلا می‌شود مذاکره کرد؟» او افزوده است «آیا این جز یک نمایش تبلیغاتی است؟ اگر دنبال مذاکره هستید، ایران هیچ‌وقت نگفته که مخالف مذاکره‌ایم. ما ثابت کردیم که طرفدار مذاکره هستیم، اما شما نشان دهید که مذاکره با شما ارزش وقت آدم را دارد».