فرزین همچنین گفت: برنامه بانک مرکزی تخصصی شدن بانک‌ها برای بهبود نظام تامین مالی در کشور است. رئیس کل بانک مرکزی در مراسم رونمایی از کارت رفاهی متصل به اوراق گام با اشاره به سهم بیش از ۹۰درصدی شبکه بانکی در نظام تامین مالی کشور گفت: بحث تامین مالی موضوع وسیعی است که در دنیا توسط نظام بانکی، بازار سرمایه و سایر نهادها انجام می‌شود؛ ولی در کشور ما شبکه بانکی حدود ۹۲درصد تامین مالی کشور را بر عهده دارد و از این رو مسوولیت سنگینی بر دوش نظام بانکی هم برای تامین مالی رشد اقتصادی و هم تامین مالی بخش خانوار قرار دارد. فرزین درخصوص اهمیت تامین مالی خانوارها گفت: اگر موضوع تامین مالی در بانک مرکزی و نظام بانکی به درستی انجام نشود، درخصوص عدالت در نظام توزیع درآمد و کاهش فقر مشکلاتی به وجود می‌آید.

از این رو بانک مرکزی و شبکه بانکی با جدیت به موضوع تامین مالی پایدار هم بخش تولید و هم مصرف‌کنندگان (خانوار) توجه دارد و نقش خود را در این زمینه ایفا می‌کند. رئیس کل بانک مرکزی درخصوص برنامه بانک مرکزی برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی گفت: برای تامین مالی هم بخش تولید و هم سرمایه در گردش این بخش باید به سمت بانک‌های توسعه‌ای و تخصصی حرکت کنیم که در قانون برنامه توسعه هفتم نیز موضوع تخصصی شدن بانک‌ها در دستور کار قرار دارد و ما از این ظرفیت بهره خواهیم گرفت و بانک مرکزی به دنبال اجرایی کردن موضوع تخصصی شدن بانک‌هاست. رئیس هیات عالی بانک مرکزی افزود: ما در زمینه بانک‌های توسعه‌ای و تخصصی در سال‌های گذشته عملکرد خوبی نداشتیم و عدم تفکیک فعالیت‌های بانکداری به یکی از آسیب‌های صنعت بانکداری در کشور تبدیل شده و برنامه و هدف بانک مرکزی سوق دادن بانکها به سمت فعالیت‌های تخصصی است تا با عملیاتی شدن آن بتوانیم این آسیب را در آینده برطرف کنیم. 

فرزین درخصوص اهمیت تامین مالی اظهار کرد: اگر تامین مالی بخش تولید به خوبی انجام نشود، نظام تولید و به تبع آن رشد اقتصادی و در نهایت کل اقتصاد آسیب می‌بیند. به همین دلیل برای تامین مالی بلندمدت و پایدار با برنامه مشخص به سمت تخصصی شدن بانک‌ها حرکت می‌کنیم. او با اشاره به بسته تامین مالی ۲۵۰همتی گفت: برای جلوگیری از رکود در بخش تولید، بسته تامین مالی ۲۵۰همتی به شیوه اوراق گواهی سپرده خاص برنامه‌ریزی و در حال اجرایی شدن است. 

از این میزان ۲۰۰همت برای بخش صنعت و ۵۰همت برای تامین مالی بخش کشاورزی پیش‌بینی شده است که امیدواریم تا پایان سال این ارقام محقق شود و فعالیت‌های تولیدی کشور دچار انسداد نشود. رئیس کل بانک مرکزی درخصوص تامین مالی خرد و خانوارها تصریح کرد: نظام بانکی در تامین مالی خانوارها در سه سال گذشته پیشرفت بسیار خوبی داشته است و سهم خانوارها از تسهیلات پرداختی شبکه بانکی از حدود ۱۲ تا ۱۳درصد به بیش از ۲۲ تا ۲۳درصد افزایش یافته است. 

فرزین با اشاره به برنامه بانک مرکزی برای تامین مالی به شیوه تامین مالی زنجیره تولید تصریح کرد: در سال جاری برنامه‌ریزی برای تامین یک هزار و ۱۵۰همتی از این طریق در دستور کار قرار گرفت که هم شامل تامین مالی کلان (بنگاه‌های اقتصادی) و هم تامین مالی خرد (خانوارها) می‌شود. او افزود: بخشی از این رقم به شیوه اعتبار اسنادی داخلی انجام شده است که به حدود ۱۰۰هم می‌رسد و بخشی از طریق اوراق گام در حال انجام است و بخشی نیز که مربوط به تامین مالی خانوارها است از طریق کارت رفاهی متصل به اوراق گام انجام خواهد شد.

رئیس هیات عالی بانک مرکزی درخصوص اوراق گام افزود: با توافقات خوبی که بین بانک مرکزی و سازمان بورس انجام شده است، موانع استفاده و توسعه این اوراق تا حدود زیادی رفع شده است و امیدواریم تا پایان سال صنایع مختلف بتوانند تا ۱۰۰همت از طریق این اوراق نسبت به تامین مالی خود اقدام کنند.

فرزین درخصوص مزایای اوراق گام گفت: مبالغ تامین مالی از طریق اوراق گام جزو اقلام زیرخط ترازنامه بانک‌ها به شمار می‌رود و منابع نقدینگی بانک‌ها را درگیر نمی‌کند و شامل برنامه کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها نمی‌شود و از این منظر بانک‌ها می‌توانند از این طریق نسبت به تامین مالی مشتریان خود اقدام کنند. رئیس کل همچنین از فکتورینگ به‌عنوان شیوه دیگری از تامین مالی غیرتورمی یاد کرد که برای پیمانکاران عمدتا بخش دولتی طراحی شده است.

رئیس هیات عالی بانک مرکزی درخصوص کارت رفاهی متصل به اوراق گام گفت: این اوراق تا سقف ۳۰۰میلیون تومان با بازپرداخت ۲۴ماهه و به‌صورت قرض‌الحسنه در اختیار خانوارها قرار می‌گیرد و امیدواریم تمامی بانک‌ها با فراهم کردن زیرساخت‌ها بتوانند این خدمت را به مشتریان خرد خود اعطا کنند. او تصریح کرد: این اوراق می‌تواند مقدمه و گامی برای حرکت به سمت تخصصی شدن بانک‌ها باشد؛ به‌گونه‌ای‌که بانک‌های تجاری از این کارت‌ها برای تامین مالی خرد مشتریان استفاده کنند و بانک‌های تخصصی و توسعه‌ای از اوراق گام برای تامین مالی تولید بهره ببرند. فرزین افزود: تامین مالی هرچقدر با روش ارزان‌تری انجام شود منجر به رفاه بیشتری برای خانوارها می‌شود و امیدواریم کارت رفاهی متصل به اوراق گام بتواند شرایط بهتری برای آحاد مردم در ایام پیش رو برای تامین نیازهایشان فراهم کند.

آثار مثبت اقتصادی «کارت رفاهی متصل به اوراق گام»

 محمد شیریجیان در مراسم رونمایی از «کارت رفاهی متصل به اوراق گام» این ابزار را محصولی دانست که مصداق تغییر پارادایم در نظام تامین مالی کشور است و گفت: این محصول می‌تواند همزمان به تامین مالی بنگاه‌ها و نیازهای خرد کمک کند و می‌تواند آثار کلان و مثبت اقتصادی داشته باشد. معاون سیاستگذاری پولی با بیان اینکه شبکه بانکی سهم قابل توجهی در تامین مالی اقتصاد کلان کشور دارد، تصریح کرد: این سبک تامین مالی عمدتا منجر می‌شود که میان تامین مالی بنگاه‌ها، مصرف‌کنندگان نهایی، خانوارها و دولت چالش‌هایی ایجاد شود. البته همواره این موضوع مطرح بوده است که نظام تامین مالی و اقتصادی کشور باید تمرکز و منابع مالی محدود خود را به کدام‌یک یک از جامعه هدف و ارکان تامین مالی اختصاص دهد.

عضو هیات عامل بانک مرکزی با اشاره به اینکه سهم مصرف‌کنندگان نهایی و خانوارها در طی سه‌سال اخیر به بالای ۱۱درصد افزایش داشته است، گفت: در این مسیر ممکن است بهره‌مندی بنگاه‌های اقتصادی از منابع مالی کشور محدودتر شود و این بنگاه‌ها با تنگنای مالی مواجه شوند؛ البته در این میان تامین مالی دولت نیز بر شدت این امر افزوده است.

از این رو باید نوع نگاه به تامین مالی در کشور تغییر یابد تا بتوان همزمان به تامین مالی خانوارها و مصرف‌کنندگان نهایی و به بنگاه‌های اقتصادی کمک شود و منابع اعتباری کشور به‌صورت حداکثری در زنجیره‌های ارزش و بنگاه‌های اقتصادی به چرخش درآید. شیریجیان با بیان اینکه «کارت رفاهی متصل به اوراق گام» ابزاری است که همه اهداف مورد نظر در نظام اقتصادی و ایده‌آل‌های نظام تامین مالی سالم را محقق می‌کند، عنوان کرد: این ابزار هم به تامین مالی خانوارها و مصرف‌کنندگان نهایی و نیز به تامین مالی بنگاه‌ها منجر می‌شود و منابع مالی کشور را به‌صورت حداکثری در زنجیره‌های ارزش به حرکت درمی‌آورد. او ادامه داد: این امر از تشدید ناترازی جلوگیری می‌کند و موجب می‌شود بانک‌ها بر فعالیت سالم خود مبتنی بر ارائه خدمات از محل درآمدهای کارمزدی کسب‌وکار خود را توسعه دهند و از این دیدگاه، تامین مالی با افزایش نقدینه‌خواهی همراه نمی شود. از این منظر تمرکز سیاستگذار پولی بر توسعه این ابزارهاست و ضروری است این امر در دستورکار شبکه بانکی قرار گیرد و توسعه زیرساخت‌های فنی متناسب با این ابزار تجهیز شود. به گفته معاون سیاستگذاری پولی بانک مرکزی، «ابزار کارت رفاهی متصل به اوراق گام» متناسب با رویکرد به BNPL است که امروزه بسیاری از استارت‌آپ‌ها از آن استفاده می‌کنند. عملیاتی که به واسطه آن مصرف‌کنندگان نهایی ابتدا خرید خود را انجام می‌دهند و پس از آن طی بازه زمانی مشخص نسبت به بازپرداخت آن اقدام می‌کنند. او در توضیح کارکرد و شیوه فعالیت کارت رفاهی یادآور شد: از مرحله تامین مالی تا کارسازی تسهیلات و بازپرداخت اقساط، درگیر شدن منابع جریان نقدینگی بانک‌ها صفر است و در این مرحله بانک‌ها می‌توانند از محل ارائه خدمات بانکی و درآمدهای کارمزدی انتفاع مناسبی حاصل کنند. همچنین این ابزار به بازاریابی محصولات پذیرندگان نیز کمک می‌کند. شیریجیان خاطرنشان کرد: شیوه‌نامه ابزار کارت رفاهی متصل به اوراق گام در اواخر سال گذشته ابلاغ شد.

این شیوه‌نامه ماحصل جلسات کارشناسی مستمر و کارشناسان شبکه بانکی و این حوزه بود. پس از آن فرآیندهای مربوطه انجام شد و چهار بانک رفاه، ملت، تجارت و سپه به‌عنوان پایلوت مد نظر قرار گرفت. همچنین از دی‌ماه سال جاری نیز مستندات آن از سوی بانک مرکزی به شبکه بانکی ابلاغ شده است تا بانک‌ها به این ابزار متصل شوند. او افزود: کار فنی بسیار پیچیده‌ای در این‌باره انجام شده است و در ابتدا باید سه سامانه گام، مکنا و شاپرک زیرساخت‌هایشان عملیاتی می‌شد و در همان حال ضروری بود تا زیرساخت‌های بانک‌ها با سامانه‌های بانک مرکزی همگام شود. لذا کمی پیاده‌سازی امور فنی مرتبط با «کارت رفاهی متصل به اوراق گام» این امر زمان‌بر شد. معاون سیاستگذاری پولی با اشاره به برخی مزایای کارت رفاهی متصل به اوراق گام گفت: این ابزار موجب می‌شود مصرف‌کنندگان در صف نباشند و رسوب منابع در شبکه بانکی صورت نگیرد. علاوه بر این تنها با اعتبارسنجی ساده، مشتریان می‌توانند از خدمات مذکور بهره‌مند شوند. درباره کارمزدهای مرتبط با این ابزار پولی گفت: کارمزدها در مرحله صدور کارت اعتباری و نیز صدور اوراق گام نهایی و در کمیسیون مربوطه بانک مرکزی تصویب شده است و پس از تصویب در هیات عامل نیز ابلاغ خواهد شد. همچنین بانک رفاه نیز اکنون نسبت به ارائه خدمات در این حوزه اقدام می‌کند. از این رو ضروری است شبکه بانکی نسبت به استفاده و توسعه ابزارهای تامین مالی زنجیره‌ای اقدام کند.

تمهیدات بانک مرکزی برای اعطای تسهیلات خرد به مردم

 نوش‌آفرین مومن‌واقفی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در این نشست با اشاره به اینکه پیاده‌سازی این طرح نیاز به تغییرات عمده در زیرساخت شبکه پرداخت کشور داشت، تصریح کرد: تغییرات فنی لازم انجام شد تا این طرح عملیاتی شود. او گفت: در اجرای این طرح، شرکت خدمات انفورماتیک و شاپرک همکاری‌های مناسبی با بانک مرکزی داشتند. 

همچنین بانک رفاه کارگران و شرکت اعتباری ایران‌کیش نیز در راه‌اندازی این طرح مشارکت داشته است. 

نوع جدیدی از تراکنش‌های خرید به سرویس‌های شتاب و شاپرک اضافه شده که مدل تسویه آن با سایر تراکنش‌ها متفاوت است.

ذی‌نفعان این طرح می‌توانند با مراجعه به شعب بانک‌ها، کارت رفاهی خود را دریافت و از آن استفاده کنند. معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی تصریح کرد: این طرح هنوز در مرحله آزمون است و سایر بانک‌ها و pspها نیز می‌توانند به آن بپیوندند. 

مومن‌واقفی با اشاره به تسهیلات خرد به‌عنوان یکی از سیاست‌های اصلی بانک مرکزی بیان کرد: این طرح به‌طور مستقیم در راستای اعطای تسهیلات خرد به مردم قرار دارد و و امیدواریم با اجرای این طرح گام مهمی در این راستا برداشته شود.

تامین مالی بنگاه‌ها با استفاده از شیوه‌های نوین

 اصغر ابوالحسنی، قائم‌مقام بانک ‌مرکزی در این مراسم گفت: در علم اقتصاد تامین مالی شونده به سه دسته تقسیم می‌شود.

دسته نخست تامین مالی بخش عمومی و دولت است که عموما در آن از عوارض و مالیات استفاده می‌شود. دسته دیگر، تامین مالی بنگاهی است. در تامین مالی بنگاهی، بانک‌ها، بازار سرمایه و حتی بیمه‌ها نقش‌آفرینی می‌کنند. خانوار‌ها بخش سومی هستند که تامین مالی آنها را باید با روش‌های خاص انجام داد که کارت رفاهی این کار را انجام می‌دهد.

البته شبکه بانکی در گذشته هم از طریق تسهیلات ازدواج، فرزندآوری، کارت‌های مرابحه و... تا حدودی در این زمینه پیش رفته بود؛ اما کارت‌های رفاهی که از آنها رونمایی ‌شد سه ویژگی جدید دارد. قائم‌مقام بانک ‌مرکزی با بیان ویژگی‌های کارت رفاهی متصل به اوراق گام، تاکید کرد: نخستین ویژگی این کارت رفاهی تامین مالی غیرتورمی است. ویژگی دوم این است که به هدایت اعتبار توسط شبکه بانکی کمک می‌کند. به عبارتی، هدایت اعتبار توسط کارت رفاهی صورت می‌گیرد.

به همین دلیل است که کارت رفاهی به شخصی تعلق می‌گیرد که نیاز او مشخص است و خرید را از فروشگاهی که بانک مشخص می‌کند، انجام می‌دهد. ویژگی سوم بر اساس علم اقتصاد اسلامی و قانون بانک مرکزی بر این است که پول به همان جایی می‌رود که مدنظر است و در مصارف دیگر استفاده نمی‌شود. ابوالحسنی در ادامه افزود: خط اعطای تسهیلات تا جایی که به اوراق گام تبدیل می‌شود و در زنجیره تولید می‌رود بسیار اهمیت دارد که در این طرح این موضوع به مرحله عمل می‌رسد.

بنابراین نوع درخواست پول و نوع مصرف آن یکی است. او ویژگی فرعی دیگر کارت رفاهی را اعتبارسنجی ساده آن عنوان و خاطرنشان کرد: با روش‌های جدید اگر بتوانیم اعتبارسنجی افراد و خانوار را تکمیل کنیم بسیار راحت می‌توانیم کارت رفاهی را تخصیص دهیم.

در این صورت ریسک آن برای بانک کم و همراه با بازدهی مناسب خواهد بود. اگر هم از دیدگاه شرکتی و مدل کسب‌وکاری نگاه کنیم در کنار کاهش ریسک نوعی کارمزد هم برای شبکه بانکی ایجاد می‌شود.

قائم‌مقام بانک‌مرکزی تاکید کرد: در گام نخست این طرح به صورت آزمایشی در بانک رفاه آغاز می‌شود و امیدواریم سایر بانک‌ها نیز وارد شوند و این تامین مالی را انجام دهند. ضمن اینکه در قانون جامع تامین مالی زیرساخت و تولید نیز بر نهادها و ابزارهای جدید تاکید شده است که یکی از این ابزارها همین کارت‌های متصل به اوراق گام است.

در وزارت اقتصاد و بانک مرکزی تلاش می‌شود تا این ابزارها گسترش پیدا کنند. او تصریح کرد: بانک مرکزی برای تامین مالی هم در بخش بنگاه‌ها و هم در بخش خانوار تلاش کرده است وظیفه خود را انجام دهد؛ البته همه نهاد‌ها از جمله بازار سرمایه هم باید نقش خود را ایفا کنند؛ چراکه شبکه بانکی به تنهایی نمی‌تواند همه بار تامین مالی را به دوش بکشد.