شفقنا رسانه- روزنامه‌نگاری به عنوان یک حرفه پویا و در حال تغییر، نیازمند مجموعه‌ای از مهارت‌های خاص است. این مهارت‌ها نه تنها به خبرنگاران کمک می‌کند تا اطلاعات دقیق و موثری را جمع‌آوری کنند، بلکه آن‌ها را قادر می‌سازد تا در دنیای پرسرعت رسانه‌های دیجیتال رقابت کنند. دبیر سرویس سیاسی ایلنا به شفقنا رسانه می گوید: خبرنگاران تازه کار باید سعی کنند ارتباطات خود را در حوزه رسانه تقویت کنند و با خبرنگاران، دبیران رسانه‌های دیگر و افراد حرفه‌ای ارتباط برقرار نمایند. از همه مهم‌تر، صداقت را به عنوان اصلی‌ترین رکن حرفه خبرنگاری رعایت کنند و در هیچ شرایطی آن را زیر پا نگذارند و به آن پایبند باشند.
گفت‌وگوی شفقنا رسانه را با سعیده امیدی، دبیر سرویس سیاسی ایلنا در ادامه بخوانید…
چه مهارت‌هایی را برای روزنامه‌نگاران جوان ضروری می‌دانید و چرا این مهارت‌ها در دنیای امروز اهمیت پیدا کرده‌اند؟
به نظر من، خبرنگاران باید در ابتدا دارای مهارت‌های نوشتاری قوی باشند. زیرا نوشتار دقیق و شفاف، اساس کار روزنامه‌نگاری را تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر، یک خبرنگار باید قادر باشد پیام خود را به‌طور اصولی، دقیق و مؤثر منتقل کند.
مهارت دیگری که خبرنگاران باید به آن مسلط باشند، مهارت تحقیق و راستی‌آزمایی است. در دنیای رسانه‌ها و جنگ اطلاعاتی که امروزه وجود دارد، با توجه به انتشار اخبار جعلی و پروپاگاندای تبلیغاتی، خبرنگار باید توانایی تحقیق و تأیید صحت یا تکذیب اخبار را داشته باشد. بدین معنا که خبری که ارائه می‌دهد و منبعی که از آن خبر را تهیه کرده است، باید پیش از انتشار مورد تحقیق و راستی‌آزمایی قرار گیرد.
مهارت بعدی که خبرنگاران باید به آن توجه کنند، مهارت مطالعه است. خبرنگاران باید هر روز خود را با مطالعه به‌روز کنند؛ این مطالعه می‌تواند شامل کتاب‌ها، بیلبوردهای خیابانی یا حتی اخبار باشد. این امر نه تنها باعث افزایش آگاهی خبرنگار در تمامی جنبه‌ها می‌شود بلکه دایره لغات او را نیز گسترش می‌دهد و به تقویت مهارت نوشتاری او کمک می‌کند. مطالعه زیاد همچنین موجب افزایش دایره لغات شده و مطالب نوشته‌شده را مؤثرتر می‌سازد.
در عصر حاضر، خبرنگاران باید با فناوری‌های جدید و رسانه‌های دیجیتال آشنا باشند. امروزه اکثر مردم با سیستم‌های مدیریت محتوا و تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی سر و کار دارند؛ بنابراین خبرنگار باید در آشنایی با این فناوری‌ها یک قدم جلوتر باشد. علاوه بر این، قدرت تحلیل نیز یکی از مهارت‌های ضروری برای یک خبرنگار است. او باید تفکر انتقادی داشته باشد و بتواند اطلاعات را در ذهن خود تحلیل کرده و دسته‌بندی کند. همچنین لازم است که از نظر تاریخی در جریان وقایع قرار گرفته باشد تا بتواند اطلاعات کافی جمع‌آوری کرده و آن‌ها را ساماندهی کند.
به نظر من، بسیار مناسب‌تر است که خبرنگاران جوان به سمت تولید پادکست‌ها یا اینفوگرافیک‌ها و محتوای تصویری بروند؛ زیرا این مهارت‌ها امروزه برای مخاطبان جذابیت بیشتری دارند و در شبکه‌های اجتماعی بیشتر دیده می‌شوند.
با این اوصاف چگونه می‌توانیم مهارت‌های نوشتاری و ویرایشی را در روزنامه‌نگاران جوان تقویت کنیم؟ آیا روش‌های تمرینی خاصی وجود دارد؟
مطالعه هر کتابی، حتی آن دسته از آثار که به حوزه رسانه تعلق ندارند، در درجه اول تأثیر بسزایی دارد. علاوه بر این، خواندن متون برجسته در زمینه رسانه و روزنامه‌نگاری، گزارش‌های معتبر از رسانه‌های داخلی و خارجی و همچنین مطالب نویسندگان شناخته‌شده می‌تواند به خبرنگاران تازه‌کار در تقویت مهارت‌های نوشتاری کمک شایانی نماید.
به عقیده من، مطالعه کتاب‌هایی خارج از حوزه رسانه و آشنایی با سبک‌های مختلف نوشتاری موجب می‌شود که خبرنگار به سبکی منحصر به فرد دست یابد و توانایی ابتکار عمل و خلاقیت را در خود پرورش دهد. اگر خبرنگاران بتوانند تمریناتی در زمینه بازنویسی و خلاصه‌نویسی مطالب انجام دهند یا با استفاده از کلیدواژه‌ها و برخی وقایع و عبارات، محتوای جدیدی تولید کنند، به توانایی مهمی دست یافته‌اند.
علاوه بر این، خبرنگاران تازه‌کار می‌توانند برای تقویت مهارت‌های خود از تجربیات خبرنگاران یا دبیران با تجربه‌تر بهره‌مند شوند. همچنین برخی دوره‌ها مانند کارگاه‌های نویسندگی و خبرنگاری برگزار می‌شود که شرکت در آن‌ها می‌تواند به ارتقاء مهارت‌های آنان کمک کند.
مسئله مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، یادگیری مهارت تیترزنی است؛ زیرا تیترها تأثیر زیادی بر ذهن مخاطب دارند. لذا ضروری است که خبرنگاران با شرکت در دوره‌های آموزشی، دریافت راهنمایی از پیشکسوتان روزنامه‌نگاری و مطالعه گزارش‌های برجسته رسانه‌های داخلی و خارجی، مهارت تیترزنی خود را تقویت نمایند. آن‌ها باید بدانند کدام تیترها بیشتر مورد پسند مخاطبان قرار می‌گیرد؛ این امر را می‌توان با بررسی تیترها و خبرهای ترند شده در گوگل نیز محقق ساخت.
در عصر دیجیتال، کدام مهارت‌های فنی، مانند کار با ابزارهای آنلاین و رسانه‌های اجتماعی، برای روزنامه‌نگاران جوان ضروری است و چگونه می‌توان این مهارت‌های فنی را آموزش داد؟
نه تنها افراد عادی، بلکه بسیاری از خبرنگاران نیز به منظور تسهیل در انجام وظایف خود به استفاده از هوش مصنوعی روی آورده‌اند. هوش مصنوعی می‌تواند در زمینه‌های مختلفی نظیر تنظیم و پیاده‌سازی اخبار، خلاصه‌سازی مطالب و دیگر فعالیت‌ها مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، من این نوع استفاده را برای خبرنگاران تازه‌کار توصیه نمی‌کنم، زیرا ممکن است منجر به حذف خلاقیت و ابتکار عمل شود و در فرآیند کار نیز فرصتی برای یادگیری فراهم نکند.
با این وجود، بهره‌گیری از ابزارهایی مانند هوش مصنوعی، ابزارهای بصری‌سازی نظیر ساخت ویدئو، اینفوگرافیک و ابزارهای تبدیل داده‌ها به جدول و نمودار می‌تواند بسیار مفید باشد. آشنایی با رفتارهای موتور جستجوی گوگل و اصول سئو نیز می‌تواند به دیده شدن اخبار کمک شایانی نماید. بنابراین، به هر کسی که قصد ورود به حوزه خبر را دارد، اکیداً توصیه می‌کنم که در زمینه سئو و ترند شدن اخبار مطالعه داشته باشد و حتی در صورت امکان دوره‌هایی را بگذراند و از افرادی که در این حوزه تسلط دارند، راهنمایی بگیرد.
چگونه می‌توان روزنامه‌نگاران جوان را به تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات دقیق تشویق کرد؟ آیا تمرینات خاصی وجود دارد که به این هدف کمک کند؟
متأسفانه در ایران، می‌توانیم روزنامه‌نگاران جوان را به تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات دقیق تشویق کنیم، اما مسیرهایی که برای جمع‌آوری اطلاعات در دسترس دارند، محدود شده است. دسترسی به منابع معتبر و برتر خبری مانند مسئولان، نه تنها برای خبرنگاران تازه‌کار بلکه حتی برای بسیاری از رسانه‌ها با مشکلاتی مواجه است. با این وجود، بسیاری از خبرنگاران ما از این محدودیت‌ها به عنوان فرصتی برای خود استفاده کرده‌اند. به عبارتی، اگر منبعی پاسخ ندهد، به سراغ منبع دیگری می‌روند. البته در کنار این مزیت، معایبی نیز وجود دارد و آن این است که گاهی اوقات، وقتی مسئولی پاسخ نمی‌دهد، خبرنگار به سراغ کارشناسانی می‌رود که تسلط چندانی بر روی موضوع ندارند و این امر می‌تواند منجر به ایجاد چند روایت متفاوت در رابطه با موضوع شود و موجب سردرگمی ذهن مخاطب گردد.
اگر بخواهیم به صورت آکادمیک به این مسئله بپردازیم، آموزش‌هایی مانند روش تحقیق، روش تحقیق پیشرفته، جستجوی پیشرفته در منابع رسمی و آرشیوهای خبری، تمرین مصاحبه و استفاده از چند منبع خبری به منظور اعتباربخشی به خبر می‌تواند مفید باشد. بهتر است خبرنگاران به سراغ موضوعات چالشی و مسائل روز بروند تا بتوانند از آن‌ها مطالب مفیدی استخراج کنند و دیده شوند. این امر به شدت بر پشتکار و ادامه مسیر برای بهبود تأثیر خواهد گذاشت. البته ناگفته نماند که رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
چه توصیه‌ای برای روزنامه‌نگاران جوان دارید تا بتوانند مهارت‌های خود را بهبود بخشند و در این حرفه موفق شوند؟
همواره باید به‌روز و در حال یادگیری و مطالعه باشند. در پیگیری اخبار، صبر و شکیبایی را مدنظر قرار دهند و از ناامیدی زودهنگام پرهیز کنند. همچنین، برخی مسائل را باید به دست زمان سپرده و در عین حال، پشتکار و پیگیری خود را از دست ندهند.
ضروری است که مهارت‌های تخصصی داشته باشند و تلاش کنند تا در یک حوزه خاص، دانش خود را ارتقا دهند. به عنوان مثال، اگر خبرنگار اقتصادی یا خبرنگار محیط زیست هستند، باید دانش خود را در آن حوزه افزایش دهند تا در جلسات و میان همکاران، حرفی برای گفتن داشته باشند.
علاوه بر این، باید سعی کنند ارتباطات خود را در حوزه رسانه تقویت کنند و با خبرنگاران، دبیران رسانه‌های دیگر و افراد حرفه‌ای ارتباط برقرار نمایند. از همه مهم‌تر، صداقت را به عنوان اصلی‌ترین رکن حرفه خبرنگاری رعایت کنند و در هیچ شرایطی آن را زیر پا نگذارند و به آن پایبند باشند. با توجه به اینکه امروز عرصه رسانه‌های دیجیتال و فضای مجازی است، ضروری است که بر این عرصه تسلط یابند.