واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان دبیرستان دخترانه فرزانگان کرمان که به مرگ شش تن و مصدومیت دست‌کم ۲۷ نفر منجر شد، علاوه بر برانگیختن تاثر عمومی، بار دیگر موضوع سرویس‌های فرسوده، اردوهای مرگ‌آفرین و تجربه‌های تکراری سال‌های قبل را در کانون توجه قرار داد.

در حادثه‌ای که عصر پنجشنبه هجدهم بهمن، رخ داد، اتوبوسی حامل دانش‌آموزان دختر مدرسه فرزانگان کرمان در مسیر بازگشت از اردوی شهداد در جاده قدیم ماهان‌ــ‌کرمان دچار سانحه شد.

آن‌طور که برخی رسانه‌های داخلی به‌ نقل از پلیس و کارشناسان گزارش داده‌اند، علت اصلی حادثه نقص فنی و بریدن ترمز اتوبوس بوده است.

به گفته حبیب‌الله خنجری، سرپرست فرمانداری شهرستان کرمان، اتوبوس پس از رد کردن خط وسط جاده، به سمت مخالف منحرف و در نهایت از جاده خارج و واژگون شده و شواهد نشان می‌دهد که بریدن ترمز عامل اصلی این حادثه بوده است.

طبق گزارش‌های اولیه، در این حادثه چهار دانش‌آموز دختر، یک مربی زن و یک پسربچه جان باخته‌اند و حال دو تن از مصدومان نیز وخیم گزارش شده است.

در حالی‌ که مسئولان اورژانس و هلال‌احمر در گفت‌وگو با رسانه‌ها ادعا کرده‌اند امدادرسانی دقایقی پس از وقوع حادثه آغاز شد، در ویدیویی که از مصاحبه با یکی از دانش‌آموزان مصدوم در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، گفته می‌شود که نیروهای امدادی دیرتر از خانواده‌ها به محل حادثه رسیدند.

در پی وقوع این حادثه، مسئولان استانی و دولتی ادعای رسیدگی فوری به این ماجرا را مطرح کردند و تنها چند ساعت پس از آن نیز خبر رسید که دستور بازداشت راننده اتوبوس صادر شده و مدیر مدرسه نیز تحت تعقیب قرار گرفته است.

رئیس پلیس‌ راه استان کرمان نیز اعلام کرد که تحقیقات درباره «تخلفات احتمالی در روند سرویس‌دهی و ایمنی وسایل نقلیه» ادامه دارد. این مقام پلیس درباره اینکه چرا قبل از وقوع چنین حوادثی، ایمنی سرویس‌ دانش‌آموزان بررسی نمی‌شود، توضیحی نداد.

علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌ و پرورش هم از تمام مسئولان استان کرمان خواست برای پیگیری این حادثه و ابعاد مختلف آن، به‌جد بسیج شوند اما این مقام دولت چهاردهم نیز به فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل دانش‌آموزی و فقدان نظارت اصولی بر اردوهای مدارس اشاره‌ای نکرد.

مدارس فرزانگان زیرمجموعه مدارس استعدادهای درخشان (تیزهوشان) در ایران محسوب می‌شوند که زیر نظر سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد) فعالیت می‌کنند. این مدارس ویژه دانش‌آموزان دختر با استعدادهای برتر در مقاطع متوسطه اول و دوم‌اند.

در سال‌های گذشته، حوادث مشابهی برای اتوبوس‌های حامل دانش‌آموزان مدارس فرزانگان رخ داده است. به عنوان مثال شهریور ۱۳۹۶، واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان دختر مدرسه فرزانگان هرمزگان در جاده داراب‌‌ــشیراز به کشته شدن ۱۰ دانش‌آموز و مصدومیت بیش از ۳۴ نفر منجر شد. ضمن اینکه برخی مصدومان قطع عضو شدند. این دانش‌آموزان در حال عزیمت به اردویی در شیراز بودند که این حادثه ناگوار رخ داد.

اکنون نیز شش خانواده در اثر حادثه اخیر سوگوار شده‌اند و احتمالا ده‌ها نفر تحت‌ تاثیر پیامدهای این اتفاق قرار خواهند گرفت. با این حال، مسئولان جمهوری اسلامی با تکرار رویه‌های پیشین، سعی دارند با مقصر نشان دادن راننده اتوبوس از خود سلب مسئولیت کنند و ماجرا را فیصله دهند. حال‌ آنکه این حادثه بار دیگر فرسودگی شدید ناوگان حمل‌ونقل دانش‌آموزی را یادآوری کرد و موجی از تاثر و تالم عمومی را در پی داشت. به‌خصوص که این حوادث به تناوب تکرار شده و هربار نیز مسئولان وعده پیگیری داده‌اند.

از جمله این حوادث می‌توان تصادف اتوبوس حامل دانش‌آموزان استان یزد با یک دستگاه تریلر در محور یزد‌ــ‌طبس در اردیبهشت‌ماه را یادآوری کرد که هشت مصدوم به جا گذاشت. آذرماه ۱۳۹۱ نیز تصادف اتوبوس حامل دانش‌آموزان بروجنی در مسیر اردوهای موسوم به «راهیان نور» به جان باختن ۲۶ دانش‌آموز و مصدومیت ۱۸ نفر منجر شد. کمتر از یک سال پس از این حادثه نیز واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان دختر در محور میناب‌ــ‌بندرعباس فوت سه دانش‌آموز و زخمی شدن ۱۵ نفر را در پی داشت.

مسئولان آموزش‌ و پرورش در پاسخ به کیفیت پایین ناوگان حمل‌ونقل دانش‌آموزی و دیگر مشکلات مدارس همواره به نبود بودجه کافی در این وزارتخانه اشاره می‌کنند و توپ را در زمین نیکوکاران می‌اندازند و از آن‌ها می‌خواهند که برای تجهیز مدارس به دولت کمک کنند. حال‌ آنکه سالانه بودجه‌های هنگفتی از این وزارتخانه صرف استخدام طلاب در مدارس و برنامه‌های تبلیغاتی و سیاسی همسو با ایدئولوژی حاکمیت می‌شود.

بر مبنای گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، از مجموع حدود ۱۰۷ هزار مدرسه در کل ایران بیش از هفت هزار مدرسه یعنی بالغ‌ بر ۱۱ درصد آن‌ها، فاقد آب لوله‌کشی شهری و روستایی‌اند و بیش از پنج هزار مدرسه در ایران هم سرویس بهداشتی (توالت) ندارند. نزدیک به ۱۲ هزار مدرسه فاقد سیستم فاضلاب‌اند و بیش از ۱۵ هزار مدرسه نیز آبخوری مجزا از روشویی ندارند. ضمن اینکه در بیش از ۱۰ هزار مدرسه اصلا روشویی وجود ندارد.

داده‌های رسمی حاکی از آن است که بیش از سه میلیون دانش‌آموز هم در کلاس‌های فرسوده و ناایمن درس می‌خوانند.