هما میرزایی-جهان صنعت نیوز: بخش‌نامه جدید ترامپ مبنی بر افزایش فشار حداکثری بر ایران، در ساعات ابتدایی انتشار باعث به وجود آمدن نگرانی‌هایی درباره آینده اقتصاد شکننده کشور شده است. ترامپ در حین امضای این بخش‌نامه ابراز امیدواری کرده است که با مذاکرات دوجانبه میان دو کشور، نیازی به اجرایی کردن این تحریم‌های جدید علیه ایران نشود. اما به سرانجام رسیدن مذاکره میان ایران و آمریکا در حال حاضر در هاله‌ای از ابهام است؛ هاله‌ای که روزبه‌روز بیشتر و گنگ‌ترمی‌شود.

یکی از بندهای این بخش‌نامه که خطاب به وزیر امو خارجه نوشته شده است، بر لزوم لغو معافیت‌های مالیاتی مواردی همچون پروژه بندر چابهار است. بندر چابهار، به‌عنوان تنها بندر ایرانی در اقیانوس هند، نقشی کلیدی در تقویت تجارت بین‌المللی ایران ایفا کرده و بندر بمبئی در هندوستان را به منطقه اوراسیا متصل می‌کند. بندر چابهار بخشی از کریدور بین‌المللی حمل‌و‌نقل شمال-جنوب و جایگزینی برای مسیر خلیج عدن و کانال سوئز است. این کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی از هندوستان آغاز شده و و با گذر از بندر انزلی و بندر چابهار در ایران به آستراخان در جنوب روسیه منتهی می‌شود. بر اساس گزارش دولت هند، حرکت کشتی‌ها از طریق کریدور بین‌المللی حمل‌ونقل شمال-جنوب (INSTC)، در سال مالی ۲۰۲۴-۲۰۲۳ به میزان ۴۳ درصد افزایش یافته است. 

از آنجایی‌که موقعیت استراتژیک این بندر برای هند، به عنوان یکی از متحدان اصلی ایالات متحده آمریکا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، این کشور همواره خواهان معافیت چابهار از تحریم‌های آمریکا بود. طبق توافقنامه‌ای که در سال ۲۰۱۶ میان ایران و هند به امضا رسید، هند متعهد شد ۸۵ میلیون دلار جهت خریداری تجهیزات مورد نیاز پروژه به ایران بپردازد. علاوه بر این هند متعهد شد تا ۱۵۰ میلیون دلار دیگر نیز به‌صورت وام به ایران پرداخت کند. در عوض این سرمایه‌گذاری‌ها، هند به مدت ۱۰ سال حق بهره‌برداری از دو پایانه تجاری را در بندر چابهار در اختیار خواهد داشت. بنا بر این دلایل، هند همواره در مذاکرات خود با آمریکا درخواست معافیت بندر چابهار را مطرح می‌کرد.

پس از توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ (برجام) بندر چابهار از تحریم‌های آمریکا معاف شد. پس از برجام، کشورهای عضو گروه ۱+۵ (آلمان و پنج کشور دائمی شورای امنیت سازمان ملل) نیز تحریم‌های هسته‌ای ایران را لغو کردند و در نتیجه، بندر چابهار به‌عنوان یکی از پروژه‌های اقتصادی که از تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران معاف شد، توانست از معافیت‌های ویژه بهره‌مند گردد. این معافیت به‌ویژه شامل همکاری ایران و هند در توسعه و بهره‌برداری از این بندر بود و به هند این امکان را می‌داد که در پروژه‌های زیرساختی چابهار بدون نگرانی از تحریم‌های آمریکا مشارکت کند. اما در حال حاضر و در صورت اجرایی شدن فرمان ترامپ، چابهار نیز تحت تحریم قرار خواهد گرفت و مبادلات و قراردادهای تجاری میان ایران و هند دچار اختلال جدی خواهند شد. برخی کارشناسان امیدوار هستند به دلیل سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده توسط کشورهای منطقه، به ویژه هند در بندر چابهار، این تحریم‌ها قابلیت اجرایی شدن پیدا نکرده و مبادلات تجاری و ترانزیتی را دچار معضل نکنند. بر اساس توافقنامه‌ای که به تازگی و در سال ۲۰۲۴ میان هند و ایران منعقد شده است، یک شرکت هندی ۱۲۰ میلیون دلار در ارتقای زیرساخت‌های بندر چابهار سرمایه‌گذاری خواهد کرد. همچنین هند یک پروژه ۲۵۰ میلیون دلاری را در جهت بهبود زیرساخت‌های این منطقه پیشنهاد داده است.