البته شیرهای صنعتی از نظر شکل و عملکرد تفاوت‌های جزئی با یکدیگر دارند. برای عملکرد مناسب هر شیر صنعتی می‌بایست دارای ویژگی‌هایی مانند قابلیت تحمل فشار، خوردگی، ساییدگی، اثرات شیمیایی سیالات و... را داشته باشد. این ویژگی‌ها به‌میزان بالایی باعث صرفه‌جویی در مصرف انرژی نیز می‌شوند.
در بسیاری از صنایع مانند نفت، گاز، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها، صنایع کشتی سازی و... از انواع شیرهای صنعتی به‌منظور کنترل جریان مایعات و گازها استفاده می‌شود. این شیرها که معمولاً از جنس فلزات محکمی مانند چدن، برنج، استیل و برنز هستند نقش مهمی در جلوگیری از بازگشت مایعات و گازهای عبور کرده از آن‌ها دارند.
شیرهای صنعتی همچنین می‌توانند جریان مایعات و گازها را به‌طور کامل قطع یا وصل کنند و به این ترتیب ایمنی کافی را در دستگاه‌های تحت فشار ایجاد می‌کنند. به‌دلیل فشار بالای مایعات و گازهایی که در شیرهای صنعتی جریان دارد، جنس شیر صنعتی از محکم‌ترین فلزات انتخاب می‌شود تا در شرایط دما و فشار بالا ایمنی کافی را ایجاد کند.
با توجه به اینکه سلامت شیرهای صنعتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، بهتره بهترین شیرهای صنعتی را خریداری کرده تا علاوه بر ایمنی به‌میزان زیادی از نشت سوخت و هدررفت انرژی جلوگیری شود.
این موضوع باعث افزایش سود و بازده کار در هر کارخانه‌ای خواهد شد. شیرهای صنعتی را اغلب براساس قطر، شکل و نحوه عملکرد آن‌ها دسته‌بندی می‌کنند. در ادامه به معرفی چند مورد از شیرهای صنعتی پرکاربرد می‌پردازیم:
شیر دیافراگمی یا Diaphragm Valve از جمله شیرهای خطی است که به‌طور اختصاصی برای کنترل جریان سیالات استفاده می‌شود. این شیرها از یک قطعه انعطاف‌پذیر و حساس به فشار به‌نام دیافراگم تشکیل شده‌اند که نوعی انتقال‌دهنده نیرو به‌منظور باز و بسته کردن شیر به‌شمار می‌رود.
شیرهای دیافراگمی از دیافراگم متصل به کمپرسور تشکیل شده‌اند. این دیافراگم به‌دلیل اتصال با کف شیر، امکان کنترل جریان سیالات را دارد. این شیرها به‌صورت دستی و اتوماتیک وجود دارند که در نوع دستی با داشتن فلکه امکان کنترل جریان سیالات را فراهم می‌کنند.
برای این کار کافیست دسته شیر(فلکه) چرخانده شود تا امکان مسدود کردن جریان یا عبور آن ایجاد شود. درصورت پایین آمدن کمپرسور به‌وسیله دیافراگم جریان سیال قطع و دراثر بالا آمدن کمپرسور جریان متناوبی ایجاد می‌شود. این شیرها در انواع زینی و یکراست وجود دارند ودر همه آن‌ها قطعه دیافراگم مانند یک واشر از نشت سیالات به بیرون جلوگیری می‌کند.
عمده کاربرد شیر دیافراگمی در صنایع مواد غذایی، انتقال مایعات رادیواکتیو و مواد شیمیایی زیان‌آور، صنایع دارویی و شیمیایی، صنایع نفت و گاز و همچنین در انواع تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب بسیار پرکاربردند. جالب است بدانید که از شیرهای دیافراگمی مخصوصی در صنایع برق نیز استفاده می‌شود.
شیر توپی یا Ball Valve یکی از تجهیزات پرکاربرد در سیستم‌های لوله‌کشی است که برای کنترل جریان سیالات به کار می‌رود. این شیر با ساختار ساده و مکانیزم باز و بسته شدن سریع، در صنایع مختلف مانند نفت و گاز، پتروشیمی، آب و فاضلاب و حتی مصارف خانگی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عملکرد شیر توپی به واسطه یک گوی کروی با حفره‌ای در مرکز انجام می‌شود که با چرخش ۹۰ درجه، مسیر جریان را باز یا بسته می‌کند. این طراحی ساده امکان کنترل آسان و دقیق جریان را فراهم می‌آورد و از نشت سیالات جلوگیری می‌کند.
شیرهای توپی در انواع مختلفی طراحی می‌شوند که بسته به نوع کاربرد می‌توانند متفاوت باشند. از جمله این انواع می‌توان به شیر توپی فلوتری برای فشارهای پایین، شیر توپی ترونیون برای فشارهای بالا و شیر توپی چندراهه برای توزیع جریان در چند مسیر اشاره کرد. انتخاب نوع مناسب شیر توپی بر اساس فشار کاری، دمای سیال، نوع سیال و سایز لوله‌ها اهمیت بالایی دارد و می‌تواند عملکرد بهینه سیستم را تضمین کند.
استفاده از شیر توپی باکیفیت، علاوه بر جلوگیری از نشتی سیالات، عمر مفید سیستم را افزایش داده و از بروز مشکلاتی مانند کاهش بهره‌وری یا خرابی تجهیزات جلوگیری می‌کند. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که شیر توپی به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها در سیستم‌های لوله‌کشی شناخته شود.
به‌طور کلی شیرهای صنعتی دارای اجزا مشابه یکدیگر هستند که تنها در چند مورد جزئی با یکدیگر متفاوتند. این شیرها از نظر ساختمانی با یکدیگر متفاوتند و به این ترتیب عملکرد متفاوتی نیز دارند. لازم به ذکر است که هر شیر صنعتی دارای مزایا و معایبی است که می‌بایست با مطالعه راهنمای انتخاب شیر صنعتی با بهترین مشخصات فنی نسبت به آن‌ها اطلاع داشته باشید.
هر سیستم لوله کشی می‌بایست با توجه به نوع سیالات و گازها اقدام به انتخاب بهترین شیر صنعتی متناسب کند. در جدول زیر برخی از تفاوت‌های میان انواع شیرهای صنعتی را از نظر عملکرد و کاربرد بررسی می‌کنیم:
نوع شیر صنعتی
عملکرد
کاربرد
شیر توپی
از طریق چرخش یک توپ توخالی جریان سیالات باز و بسته می‌شود
به‌منظور قطع و وصل کردن سریع جریان سیالات
شیر کروی
از طریق بالا و پایین رفتن دیسک‌های کروی باز و بسته می‌شود.
به‌منطور تنظیم دقیق جریان سیالات یا قطع کامل آن‌ها
شیر دروازه‌ای
از طریق بالا و پایین رفتن گیت جریان را باز و بسته می‌کند.
به‌منظور قطع و وصل کردن کامل جریان سیالات مناسب است.
شیر سماوری
با چرخیدن یک پلاگ مخروطی شکل جریان را کنترل می‌کند.
به منظور کنترل جریان سیالات حاوی ذرات جامد و سیالات چسبناک استفاده می‌شود.
قبل از خرید شیرهای صنعتی بهتر است با نکات مهم در شناخت ویژگی‌های استاندارد شیرهای صنعتی مدرن آشنا شده تا بتوانید خرید آگاهانه‌تری را داشته باشید. به این ترتیب بهتر است به نکات زیر دقت داشته باشید:
شیر صنعتی باید بتواند در برابر دما، خوردگی و شرایط محیطی متنوع مقاومت کافی داشته باشد. شیر صنعتی باکیفیت دربرابر زنگ زدگی و همچنین انواع سیالات با خاصیت اسیدی یا بازی مقاوت مناسبی از خود نشان می‌دهد.
شیرآلات صنعتی می‌بایست با کیفیت بالا و از جنس متریال مناسبی باشند تا دربرابر انواع مواد شیمیایی و اثرات آن‌ها مقاومت خوبی نشان دهند. این موضوع باعث افزایش بهره‌وری و بازده کار می‌شود.
مطمئناً یکی از مهم‌ترین مسائلی که در بررسی مهم‌ترین ویژگی‌های فنی و عملکردی شیرهای صنعتی باید در نظر گرفته شود، بحث دقت شیرآلات صنعتی است. کنترل دقیق جریان سیالات و همچنین مطابق با تنظیمات یکی از عملکردهای اصلی شیرهای صنعتی محسوب می‌شود.
شیرآلات صنعتی به‌دلیل تنظیم دقیق و کنترل جریان سیالات نقش مهمی را در صرفه‌جویی انرژی صنایع دارند. این شیرها در انواع مختلف دیافراگمی، توپی، دروازه‌ای، سماوری و... وجود دارند که می‌توان برحسب نوع کاربری از آن‌ها استفاده کرد. بهترین شیرصنعتی در وحله اول می‌بایست با نوع کاربری تناسب داشته باشد و همچنین ویژگی‌هایی مانند کنترل دقیق جریان سیالات، مقاومت دربرابر اثرات مواد شیمیایی و همچنین دقت کافی را داشته باشد. بهتر است قبل از خرید شیر صنعتی با انواع آن‌ها آشنا شده و عملکرد قابل اطمینان آن‌ها را در نظر داشته باشید.
∎