بع گزارش شبکه شرق؛ چند هفته‌ای می شود که بیلبوردهای تبلیغاتی پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین طلا در سطح شهرها توجه‌های زیادی را جلب کرده‌اند. تورم همراه با جهش‌های قیمتی طلا در بازارهای جهانی، تقاضا برای این فلز گران‌بها برای سرمایه‌گذاری را بشدت افزایش داده است. در این میان، پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین هم از این فرصت بهره برده‌اند و با ارائه روش‌هایی ساده‌تر از خرید فیزیکی، امکان سرمایه‌گذاری در طلا را برای متقاضیان فراهم کرده‌اند. البته به نظر میرسد این روزها خرید و فروش آنلاین طلا، سود طلایی دارد و رقابت میان این پلتفرم‌ها برای جذب مشتری بسیار شدت گرفته است.
خرید طلا از این پلتفرم‌ها اگرچه به دلیل عدم دریافت کارمزد و امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ اندک، در ظاهر به نفع خریداران و بییار وسوسه‌کننده است، اما نبود نظارت کافی می‌تواند زمینه بروز تخلفاتی مشابه پرونده‌های سکه ثامن و کوروش کمپانی را فراهم کند.
یک قدمی تکرار تجربه‌های تلخ دهه گذشته
مردم ایران دهه ۹۰ را به بحران‌های بزرگ مالی و اقتصادیش میشناسند. در این دهه، موسسات اعتباری غیرمجاز با ایجاد تعهدات مالی فراتر از دارایی‌هایشان، بحران‌های بزرگی برای نظام پولی کشور به وجود آوردند، آنقدر بزرگ که پرونده بخشی از آن هنوزم هم بسته نشده. این موسسات که ابتدا زیر نظر بانک مرکزی نبودند و مجوز فعالیت خود را از وزارت کار و رفاه دریافت می‌کردند، با گذشت زمان به ریسک‌های بزرگی برای اقتصاد تبدیل شدند. در نهایت اما بانک مرکزی برای کنترل اوضاع مجبور به مداخله شد و بدهی‌های این موسسات را با استفاده از منابع عمومی پرداخت کرد؛ اقدامی که به رشد پایه پولی و افزایش نرخ تورم منجر شد.
حالا هم این تب خرید از طلافروشی‌های انلاین برای بسیاری داغ آن تجربه را تازه میکند. چرا که این بار هم مردم نمیدانند که آیا پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا، که مجوز فعالیت خود را از وزارت صمت دریافت می‌کنند، تحت نظارت دقیق قرار دارند یا بعد از چند صدور چند بخشنامه و یکی، دو مصاحبه خبری، رها شدند؟ در واقع ایا تضمینی وجود دارد که این پلتفرم‌ها در دام طرح‌های پانزی نیفتند و ضرری مشابه موسسات مالی غیرمجاز به اقتصاد وارد نکنند؟
بانک‌مرکزی، ناظری بدون ضمانت اجرایی
به نظر میرسد بانک مرکزی قدم اول را برای جلوگیری از این بحران برداشته است. این نهاد ناظر اوایل آذرماه با صدور بخشنامه‌ای هشدار داد که فروش آنلاین طلا بدون ذخیره‌سازی در بانک مرکزی ممنوع است. پس از آن، مرکز تجارت الکترونیکی وزارت صمت نیز تأکید کرد که طلای فروخته‌شده باید موجود و در بانک ذخیره شود.
البته پیش از او، وزارت صمت در مردادماه از سامانه‌ای با عنوان “اولین سکوی هوشمند معاملات فلزات گران‌بها” رونمایی کرده بود که هدف آن جلوگیری از “خالی‌فروشی” و ایجاد نظارت‌های دقیق‌تر بر معاملات طلا در فضای مجازی معرفی شد.با این حال به نظر میرسد که این طرح چندان مورد استقبال بانک مرکزی قرار نگرفته، چرا که این نهاد همچنان بر ذخیره‌سازی طلا در بانک‌های عامل تأکید دارد.
با تمام این اقدامات اضطراب عمومی در این باره همچنان وجود دارد چرا که بانک مرکزی در گذشته نیز سابقه زیر سبیلی رد کردن تخلفات را دارد مثلا قانون کفایت سرمایه بانک‌ها را دهه‌هاست که تصویب و روی آن تاکید کرده اما این قانون در عمل اجرایی نمی‌شود.
در واقع با وجود آنکه این قانون اهمیت زیادی در سلامت سیستم بانکی دارد، رعایت آن سالهاست به طور گسترده‌ای نادیده گرفته می‌شود و بانک مرکزی نیز نسبت به عدم رعایت آن هیچ اقدامی نمی‌کند. مسأله‌ای که نشان‌دهنده‌ی ضعف در نظارت و اجرای دقیق مقررات مالی کشور است ولی ظاهرا مردم هم به آن عادت کرده‌اند.
خطر خالی‌فروشی؛ خبری از نظارت اتحادیه نیست
خالی‌فروشی به معنای فروش دارایی‌ای است که فروشنده در حال حاضر مالک آن نیست. این شیوه، که معمولاً در بازارهای مالی برای سود بردن از کاهش قیمت‌ها استفاده می‌شود، در بازار طلا نیز کاربرد پیدا کرده است. بسیاری از پلتفرم‌های فروش آنلاین به‌طور شفاف اعلام نمی‌کنند که طلای خریداری‌شده چه زمانی و چگونه به‌صورت فیزیکی تحویل داده می‌شود.
نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه فروشندگان و سازندگان طلا و جواهر، در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در این باره تأکید میکند که طبق قوانین، این پلتفرم‌ها ملزم به تحویل فیزیکی طلا هستند. بااین‌حال، برخی از آنها ادعا می‌کنند که خریداران می‌توانند با مبالغ اندکی، حتی ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان، طلا خریداری کنند؛ در حالی که قیمت طلای آب‌شده بین ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان است و چنین ارقامی اساساً امکان تحویل فیزیکی را فراهم نمی‌کند.
او همچنین درباره اتحادیه کسب و کارهای مجازی نیز توضیح داد که آنطور که از این اتحادیه خبر رسیده انتخابات عقب افتاده و به همین علت نیز اتحادیه مذکور چندان فعالیت کاملی ندارد. بنابراین طبق گفته اعضای اتحادیه در حال حاضر هیچ گونه نظارتی بر این پلتفرم‌ها از سوی این اتحادیه وجود ندارد.
ورود دستگاه‌های نظارتی به ماجرای پلتفرم‌های فروش طلا
با افزایش نگرانی‌ها درباره شفافیت معاملات آنلاین طلا، حالا دادستانی هم به این ماجرا ورود کرده و از مردم خواسته است که با احتیاط بیشتری در این زمینه اقدام کنند. طبق گزارش‌‌هایی که دادستانی دریافت کرده تاکنون ۱.۲ تن طلای ۱۸ عیار از پلتفرم‌های فروش آنلاین توقیف و به بانک‌های عامل منتقل شده است.
همچنین کمیسیون اصل نود مجلس به‌تازگی اعلام کرده که تحقیقات نظارتی درباره این بازار را آغاز کرده است. این ورود نظارتی نشان می‌دهد که تخلفات در این حوزه گسترده بوده و نهادهای تصمیم‌گیر قصد دارند اقدامات بازدارنده‌ای را اجرایی کنند.
ناگفته نماند که کمیسیون اصل نود پیشتر به ماجرای موسسات مالی و اعتباری غیر مجاز هم ورود کرده بود اما نظارتش نهایتا راه به جایی نبرد جز چند مصاحبه جنجالی از سوی نمایندگان وقت.
ریسک‌های خرید طلای آب‌شده
از سوی دیگر تنها ریسک سرمایه‌گذاری در طلا این روزها طلافروشی‌های انلاین نیستند؛ سرمایه‌گذاری در طلای آب‌شده نیز اگرچه در نگاه اول می‌تواند گزینه‌ای جذاب به نظر برسد، اما با چالش‌ها و ریسک‌های جدی همراه است که باید پیش از هر تصمیمی به آنها توجه کرد. یکی از مهم‌ترین مشکلات این نوع طلا، امکان تقلب و عدم شفافیت در عیار آن است. طلای آب‌شده معمولاً از ذوب کردن جواهرات دست‌دوم به دست می‌آید و ممکن است ناخالصی‌هایی در آن وجود داشته باشد که بدون تجهیزات دقیق قابل تشخیص نیست. این موضوع، زمینه‌ساز کلاهبرداری‌هایی شده که سرمایه‌گذاران ناآگاه را متضرر کرده است.
همچنین به گفته کارشناسان، نوسانات شدید قیمتی و احتمال حباب قیمتی در بازار طلای آب‌شده، این سرمایه‌گذاری را به گزینه‌ای پرریسک تبدیل میکند. افزایش تقاضا در برخی دوره‌ها باعث می‌شود قیمت آن از ارزش واقعی فاصله بگیرد و خریداران با پرداخت مبلغی بیشتر از ارزش واقعی مواجه شوند. علاوه بر این، خرید و فروش طلای آب‌شده نیازمند دانش تخصصی است. بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل ناآگاهی از نحوه تشخیص عیار، ممکن است طلایی با کیفیت پایین‌تر از حد انتظار بخرند یا در زمان فروش با قیمت کمتری آن را از دست بدهند.
یکی دیگر از چالش‌های مهم، نگهداری و امنیت طلای فیزیکی است. برخلاف صندوق‌های طلا که دارایی شما را به‌صورت دیجیتالی ذخیره می‌کنند، طلای آب‌شده نیاز به مکان امنی برای نگهداری دارد و خطر سرقت یا گم‌شدن آن همواره وجود دارد. در کنار این موضوع، نقدشوندگی پایین آن نیز مسئله‌ای جدی است. فروش طلای آب‌شده برخلاف سکه یا مصنوعات طلا، نیازمند خریدار متخصص است و ممکن است این فرایند زمان‌بر باشد.
با در نظر گرفتن این چالش‌ها، کارشناسان توصیه می‌کنند که افراد بدون دانش کافی و امکانات لازم، از خرید طلای آب‌شده خودداری کنند و در صورت تمایل به سرمایه‌گذاری در طلا، گزینه‌هایی مانند صندوق‌های طلا را بررسی کنند که شفافیت بیشتری داشته و ریسک کمتری متوجه سرمایه‌گذار خواهد بود.