روزنامه جمهوری اسلامی در یادداشتی با عنوان «سه رویکرد در مذاکره با آمریکا» به بررسی رویکرد‌های مختلف در مذاکره جمهوری اسلامی ایران با آمریکا پرداخته است.
این روزنامه در این زمینه نوشت: بحث پرتکرار این روز‌ها در محافل و مطبوعات داخلی وفضای رسانه‌های خارجی آثار انتخابات آمریکا ورئیس جمهور شدن ترامپ وتحلیل اقدامات پرحاشیه واعجاب برانگیز او وبه تبع آن موضوع مذاکره ایران وآمریکاست، مستفاد از برایند داده‌ها واخبار دو طرف این است که استبعادی در انجام مذاکره نیست، کما اینکه در گذشته انجام شده است و بقول حکما بهترین دلیل برامکان شئی وقوع آن است.
تاریخ ما پر است از این سنخ مذاکرات و محاورات، از صدر اسلام گرفته تا دوران معاصرکه گفت‌و‌گو‌های امیر کبیر با عثمانی‌ها و مصدق با انگلیسی‌ها را در خود جای داده است از نظر منطقی و مبانی شرعی نیز مذاکره با دشمن و هر معاندی نه حرام است و نه واجب بلکه تابع موضوع و اقتضائات آن است کما اینکه در گذشته هم چندین بار در حوادث مربوط به اشغال لانه جاسوسی، قضیه مک فارلین، جنگ عراق با ایران، قضایای لبنان وافغانستان بین طرف ایرانی و آمریکائی گفت‌و‌گو انجام شده است.
بنابراین طرح منع مطلق مذاکره از طرف بعض صاحبان بنان و بیان ومنبر هیچ وجه عقلائی ندارد وطرح اینگونه مسائل یا ریشه درعدم فهم مسئله واقتضات آن و شرایط میدان دارد و یا اینکه نوعی کاسبکاری سیاسی –انقلابی است به نظر میرسد باید رویکردی متفکرانه‌تر و دقیق‌تر را در پیش گرفت و اهمیت دیپلماسی و گفت‌و‌گو را به رسمیت شناخت. سه رویکرد در این باره وجود دارد:
۱- رویکرد تهدید ومنع مطلق
به گمان این گروه تقابل ایران و آمریکا بعد ازانقلات اسلامی از نوع تناقض و ذاتی است و وجود یکی دیگری را نفی میکند و امکان جمع ایندو وجود ندارد انقلاب اسلامی در عداد انقلابات دینی و مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی و گسترش فرهنگ اسلامی و حقوق انسانی و الهی است که همه اینها در آرمان‌ها و مقاصد طرف آمریکائی مطرود است.
لذاهرنوع مذاکره با آمریکا که مظهر استکبار و ظلم درجهان است و شیطان بزرگ نامیده میشود هیچ بهره‌ای که ندارد بلکه ضرر آن حتمی است، زیرا سراغ نداریم که در گذشته یکبار آمریکا نشان داده باشد که به دوستان خود رحم و مروت داشته باشد تا چه رسد به دشمنان و مخالفین خود، نقل است که «هنری کیسینجر زمانی به کنایه گفته "دشمنی با آمریکا ممکن است خطرناک باشد، اما دوستی با آمریکا مهلک است. "بنابراین چاره کار دوری از این موجود خطرناک است ازطرفی ویژگی بارز مستکبرین ناکث بودن ونقض پیمان است که ما در گذشته بار‌ها این نقض پیمان راتجربه کرده‌ایم بنابراین اصلا قابل اعتماد نیست و بقول حافظ خودمان «من جرب المجرب حلت به الندامه» پس عطای مذاکره رابه لقایش ببخشیم و بدنبال سایر رویکرد‌ها و راهبرد‌ها باشیم.
۲- رویکرد فرصت و واگرائی
در این دیدگاه گرچه انقلاب اسلامی بارویکرد ضد آمریکائی و استعماری شروع و به پیروزی رسید ولی بنای بنیانگذار انقلاب و رهبران، مبارزه دائمی و مستمر با آمریکا و هم پیمانان آنان نبوده است وجمهوری اسلامی بجز رژیم نژادپرست صهینویستی باهیچ کشوری قطع رابطه نکرد ودرواقع بنا رابرارتباط باجهان گذاشت از طرفی ساختارزیست بین‌المللی چنین امکانی رابه هیچ کشوری و ما نمی‌دهد که بدون روابط زندگی کنیم بنا براین راهبرد دشمنی دائمی و توهم توطئه معقول وممکن به نظر نمی‌رسد پس مناسب این است که بر گذشته‌ها صلوات بفرستیم و بقول نلسون ماندلا رهبر فقید و نجات بخش آفریقای جنوبی «صرف نظرکنیم هرچند نمیتوانیم فراموش کنیم».
از لوازم پذیرش این رویکرد، اذعان به وجود آمریکای با قدرت و دارای هژمونی دردنیا ست که تاثیرات اساسی بر اقتصاد، امنیت وروابط بین الملل دارد و بهترین راهبرد کنار آمدن باآمریکا و دادن امتیاز به اوست هرچند این امتیازات در بعض حوزه‌ها حد یقف هم ندارد، چون لازمه خوی استکباری اوست از دیدگاه آمریکابعض باصطلاح متحدین او باید در حد گاو شیرده بتوانند نقش آفرینی کنند.
در این رویکرد اگر کشوری به معنی واقعی از اقمار آمریکا نباشد حتما در زمره تحت نفوذ ومتاثرین از سیاست‌های او خواهد بود در این نگاه دادن امتیاز به آمریکا هرچند حداکثری هم ممکن است ولی در مقابل بهره مندی ازمزیت‌های امنیت و مناسبات اقتصادی و جهانی است. بدیهی است این رویکرد بامبانی انقلاب اسلامی چندان سازگاری ندارد.
۳- رویکرد فرصت وعملگرایی
در این رویکرد شما میتوانید با حفظ هویت و منافع ملی از فرصت‌های بوجود آمده در روابط بین‌الملل استفاده کنید بدون اینکه نیازمند درگیری سخت وهدررفت فرصتهاومنابع یاشید. با این نگاه که مبتنی بر عقل عملی است کنشگری معطوف به مقصد با تدبیر و حداقل هزینه و حداکثر فایده یا برابر خواهدبود.
درک و داشتن تحلیل ازشرایط محیط و میدان در اتخاذ این راهبرد فوق‌العاده موثر است چرا که ممکن است چنین شرایط و فرصتی در اتمسفر سیال روابط و مناسبات بین‌المللی بزودی تکرار نشود در این روش که براساس عزت، حکمت و مصلحت اقدام میشود گاهی همراهی وچه بسا کوتاه آمدن لازم باشد که از آن به نرمش قهرمانانه نیز تعبیر شده است.
به نظر نگارنده شرایط فعلی در روابط بین الملل و خاصه در حوزه ایالات متحده بگونه‌ای است که چنین امکان تعامل و گفت‌و‌گو فراهم شده است یعنی فارغ ازنگاه بدبینانه به آمریکا وشخص ترامپ گویی درمحاسبات وبرآورد آنان نسبت به ایران وقدرت ملی ومنطقه‌ای آن حقایقی عیان شده است. درست بر خلاف کسانیکه گمان میکنند شرایط امروز بدلیل حوادث سوریه وموقعیت جریان مقاومت، ایران را در وضعیت وادادگی قرارداده است.
به نظرمیرسد چهل وهفت سال حیات جمهوری اسلامی ایران به همراه دستاوردهائی که درعرصه‌های مختلف داشته البته صرفنظر ازمقطع فعلی که عمدتا بدلیل تحریم اقتصادی بوده این فهم درست را برای ترامپ بوجود آورده که بر خلاف لابی صهیونیست‌ها که بشدت درحال القاء وفضاسازی در باره ضعف ایران و اینکه جامعه ایران در آستانه تغییر و تحول است ونباید به آن فرصت داد، برآورد هیات حاکمه آمریکا که امروزفرمان لوکوموتیو آن در دست ترامپ است قبول شرایط پایدار ایران و کنارآمدن با اوست این ظن و گمان را ازکد‌های ارسالی او و فضای رسانه‌ای همراه اومیشود فهمید باهم عبارات ذیل را مرور می‌کنیم.
- ترامپ. تنها چیزی که در مورد ایران می‌خواهم این است که آنها یک کشور عالی داشته باشند / آنها پتانسیل خوبی دارند؛ مردم شگفت انگیزی هستند / ایران متعصب دینی است؛ تنها چیزی که درمورد آنها گفتم، این بود که آنها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند
- آمریکا در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو، برای اولین بار از انتقاد از کارنامه حقوق بشری جمهوری اسلامی خودداری کرد که میتواند پالسی مثبت به تهران ارزیابی شود.
- فاکس نیوز. دستورات، انتصابات و برکناری‌های اخیر توسط ترامپ، مخالفان برجسته ایران را عصبانی کرده است
- ساعاتی پس از آغاز به کار، ترامپ برایان هوک، مقام جنگ‌طلبی که در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش نماینده ویژه امور ایران بود، را برکنار کرد. سپس حفاظت امنیتی برای هوک و مایک پومپئو، وزیر خارجه سابقش، را برداشت.
- امریکن کانسروتیو گزارش داد؛ بمباران رسانه‌ای گزینه ترامپ برای سمتی مهم در پنتاگون که موضع جنگ طلبانه علیه ایران ندارد
- یک نشریه آمریکایی گزارش داد؛ کلید خوردن کمپین گسترده و پنهان نئوکان‌های وحشت زده در واشنگتن علیه مجموعه‌ای از مشاوران سیاست خارجی دولت ترامپ که مخالف جنگ با ایران هستند
دقت درعبارات مذکورنشان میدهد که این بیانات نه بوی فریب میدهد ونه ازموضع بالا وقدرت نمائی است، بلکه یک نوع پیشنهاد راهکار است بله ممکن است سوال شود این سخنان یک فرد ناکث است ونقض پیمان بارزترین ویژگی طرف مقابل است و اطمینانی به وعده او نیست، اما باید اذعان کرد این قاعده دائمی نیست و میتواند تحت شرایطی راهی به صواب داشته باشد خاصه اگر طرف مقابل تاجر صفت بلکه خود تاجر باشد با فرض وتغییرشرایط میدان این بار گویامتفاوت می‌اندیشد.
پس اقتضای عملگرائی این است که هوشمندانه از این فرصت استفاده کنیم ومردان کاآزموده سیاست خود رابرای هماوردی دیگر در عرصه دیپلماسی آماده کنند باپذیرش این فرض و حضور فراست گونه در مذاکرات دغدغه‌های داخلی و افکار عمومی قابل مدیریت خواهد بود مردم شریف وعزیز ایران به توانمندی رجال سیاست درگفتگو‌های بین‌المللی واقف هستند.
نویسنده: یدالله حبیبی