باستان‌شناسان کشف کرده‌اند که بنای مشهور «گیلگال رفعیم» [به عربی رجم الهری] در بلندی‌های جولان که به نام «استون‌هنج شرق» شناخته می‌شود، از زمان ساخت آن ازپنج هزار سال پیش، ده‌ها متر جابجا شده است.
هدف اصلی این دایره سنگی عظیم و مرموز که تقریبا ۱۵۰ متر قطر دارد، با وجود دهه‌ها تحقیق، همچنان ناشناخته باقی مانده است.
مطالعه‌ای جدید که در مجله «ریموت سنسینگ» (Remote Sensing) منتشر شده، تصاویر ماهواره‌ای این بنای تاریخی واقع در سوریه را بررسی کرده و دریافته که این بنا ممکن است در دوران باستان به‌عنوان یک رصدخانه نجومی استفاده شده باشد.
این مطالعه همچنین دریافته که این سازه سنگی عظیم به‌تدریج و به دلیل فعالیت‌های زمین‌ساخت (tectonic activity)، ده‌ها متر جابجا شده است.
پژوهشگران گفتند که صفحات زمین‌ساخت در این منطقه هر سال کمی کمتر از یک اینچ [۲.۵ سانتی‌متر] حرکت می‌کنند و این حرکت جزئی ممکن است طی هزاران سال به میزان قابل‌توجهی انباشته و با هم جمع شده باشد.
آن‌ها گفتند: «تحلیل‌ها نشان می‌دهد کل این منطقه با گذشت زمان چرخش پیدا کرده و مکان گیلگال رفعیم طی هزاران سال حضور این سازه، ده‌ها متر از موقعیت اصلی خود جابجا شده است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این نشان می‌دهد که محورهای اصلی گیلگال رفعیم همراه با کل منطقه در طول زمان چرخیده‌اند و این موضوع، در نظریه رایج مبنی بر اینکه گیلگال رفعیم یک رصدخانه بوده است، تردید آشکاری ایجاد می‌کند.
دانشمندان نقشه آسمان را بازسازی کردند و جهت‌گیری رویدادهای کیهانی مانند انقلابین [انقلاب‌های تابستانی و زمستانی] و اعتدالین [پاییزی و بهاری] و همچنین موقعیت اجرامی مانند ستاره شباهنگ (شعرای یمانی) را همان‌گونه که بین سال‌های ۳۵۰۰ تا ۲۵۰۰ پیش از میلاد دیده می‌شدند، با ساختار کنونی این بنا تطبیق داده‌اند.
این تحلیل دریافت که جهت‌گیری دروازه‌ها و دیوارهای شعاعی این بنا طی این دوره تاریخی «کاملا با وضعیت کنونی متفاوت» بوده است.
بررسی‌های ماهواره‌ای صدها پدیدار از گیلگال رفعیم مانند گورتپه‌ها، دیوارهای سنگی خطی و محوطه‌های دایره‌ای‌شکل «گل‌مانند» را در شعاع ۳۰ کیلومتری این سازه آشکار کردند. پژوهشگران گفتند که این موضوع نشان می‌دهد این بنا یک اثر منفرد نیست، بلکه بخشی از شبکه‌ای پیچیده از سازه‌های باستانی است.
[توضیح: گورتپه در اصطلاح باستان‌شناسی به تپه بزرگی از خاک و سنگ گفته می‌شود که در برخی از آیین‌های تدفین روی گور ساخته می‌شدند. پدیدار (feature) هم در اصطلاح باستان‌شناسی به عنصری از یک محوطه باستانی مجزا مانند چاه، جوی و دیوار گفته می‌شود که ساختار مستقلی محسوب نمی‌شود و نمی‌توان آن را جابه‌جا کرد]
این سازه باستانی شامل ۴۲ هزار سنگ بازالتی به ارتفاع حداکثر ۲.۵ متر است که به صورت دایره‌های متحدالمرکز چیده شده‌اند و ساختارهای کوچک‌تری با اصول طراحی مشابه را نیز در بردارند. این بنا یک دایره بیرونی با قطر ۱۵۰ متر دارد.
پژوهشگران گفتند: «این [مراحل ساخت]، شامل افزودن پدیدارهای جدید، ساخت دیوار روی دیوارهای قدیمی‌تر و بازشکل‌دهی محوطه با اشیای جدید بوده است.»
پژوهشگران گفتند که بیشتر اشیای شناسایی‌شده این سازه طی دو دوره زمانی متمایز ساخته شده‌اند. دیوارهای ضخیم در امتداد نهرها و دایره‌های بزرگ احتمالا بین ۵۰۰۰ تا ۴۵۰۰ پیش از میلاد ساخته شده‌اند. در حالی که گورتپه‌ها، حصارهای گل‌مانند و دیوارهای خطی نازک بین سال‌های ۴۰۰۰ تا ۲۲۰۰ پیش از میلاد شکل گرفته‌اند.
پژوهشگران گفتند که برای روشن کردن اتفاق‌های این بازه زمانی، تحقیقات بیشتر از جمله حفاری برخی پدیدارهای برگزیده شاید از جمله گیلگال رفعیم، ضروری باشد.
پژوهشگران گفتند که برای مشخص کردن منشا این آداب و رسوم ساخت‌وساز و درک بهتر دلایل سرمایه‌گذاری گسترده [تمدن‌های باستانی بر] روی این بنا، مطالعات دیگری نیز لازم و ضروری است.
جدیدترین تحلیل تصاویر ماهواره‌ای همچنین نشان می‌دهد که فعالیت‌های زمین‌ساختی، محوطه اطراف گیلگال رفعیم را پس از ساخت آن به صورت خلاف جهت عقربه‌های ساعت چرخانده است. این بدان معنا است که این سازه ممکن است در موقعیت کنونی خود هیچ‌گونه هم‌راستایی نجومی درست و موجهی نداشته باشد.
این بررسی میزان چرخش و جابجایی محوطه از موقعیت اولیه خود در اثر فعالیت‌های زمین‌ساختی را اندازه‌گیری نکرده است و به همین دلیل، امکان تعیین اینکه آیا [فرضیه‌های پیشنهادی مبنی بر] هم‌راستایی‌های نجومی [این بنا] در دوران باستان صحت دارند یا خیر، وجود ندارد.
The Independent