جهان صنعت نیوز، رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله، ارتباط احتمالی بین خشک شدن دریاچه ارومیه و افزایش لرزه‌خیزی در منطقه را مطرح کرده است. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، کاهش منابع آب زیرزمینی و خشک شدن تدریجی این پهنه آبی طی ۲۷ سال گذشته ممکن است باعث تغییرات ژئودینامیکی و تحریک گسل‌های منطقه شده باشد. در بازه یک‌ماهه منتهی به ۸ بهمن ۱۴۰۳، بیش از ۳۳ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از ۴ در ایران رخ داده که برخی از آن‌ها در نواحی نزدیک به دریاچه ارومیه بوده‌اند. پژوهشگران در حال بررسی دقیق‌تر این پدیده و تأثیر آن بر الگوی زلزله‌های منطقه هستند.
داده‌های لرزه‌نگاری نشان می‌دهد که در یک ماه گذشته، ۳۳ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از ۴ در ایران رخ داده است. یکی از مهم‌ترین این رخدادها، زمین‌لرزه‌ای با بزرگی ۴.۰ در ۲۰ دی ۱۴۰۳ در بخش جنوبی دریاچه ارومیه بود؛ منطقه‌ای که به دلیل کاهش سطح آب و تخلیه آب‌های زیرزمینی، دچار تغییرات ژئومورفولوژیکی شده است.
دکتر مهدی زارع، رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله، اعلام کرده است که خشک شدن تدریجی دریاچه ارومیه طی ۲۷ سال گذشته و تخلیه آب‌های زیرزمینی در آذربایجان شرقی و غربی ممکن است در تحریک گسل‌های منطقه نقش داشته باشد. دو دانشجوی دکتری در حال تحقیق بر روی این ارتباط احتمالی هستند تا مشخص شود که کاهش منابع آبی چگونه می‌تواند بر فعالیت‌های لرزه‌ای تأثیر بگذارد.
در بازه زمانی شهریور ۱۴۰۱ تا فروردین ۱۴۰۲، شش زمین‌لرزه با بزرگای ۵.۵ تا ۶ در منطقه خوی رخ داده است. بزرگ‌ترین این زمین‌لرزه‌ها، در ۸ بهمن ۱۴۰۱ با بزرگی ۵.۹ در فاصله ۶ کیلومتری خوی اتفاق افتاد که دو کشته و حدود ۳۰ مجروح بر جای گذاشت. این زلزله بیش از ۶۰ پس‌لرزه داشت که شدیدترین آن‌ها ۴.۵ ریشتر بود و موجب وحشت ساکنان منطقه شد.
تحلیل‌های اولیه نشان می‌دهد که تخلیه آب‌های زیرزمینی و کاهش وزن ناشی از خشک شدن دریاچه می‌تواند باعث تغییر تنش در لایه‌های زمین شده و گسل‌های موجود را فعال‌تر کند. این موضوع در سایر نقاط جهان نیز بررسی شده است؛ به‌عنوان مثال، تخلیه آب‌های زیرزمینی در کالیفرنیا و هند نیز به افزایش لرزه‌خیزی در برخی مناطق منجر شده است.
اگرچه شواهد اولیه از ارتباط بین کاهش منابع آبی و افزایش زلزله‌ها حمایت می‌کند، اما برای نتیجه‌گیری قطعی، تحقیقات بیشتری موردنیاز است. پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در حال انجام مطالعات جامع‌تری برای بررسی اثرات تغییرات محیطی بر فعالیت‌های لرزه‌ای در شمال‌غرب ایران است.
با توجه به احتمال ارتباط میان تخلیه آب‌های زیرزمینی و زلزله‌ها، مدیریت منابع آب و اجرای راهکارهای احیای دریاچه ارومیه می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطرات زمین‌لرزه در این منطقه ایفا کند. علاوه بر این، رصد مداوم فعالیت‌های لرزه‌ای و مطالعات ژئوفیزیکی بیشتر، می‌تواند به پیش‌بینی بهتر زلزله‌های آینده و کاهش خسارات احتمالی کمک کند.
∎