به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد، امروزه حاشیه‌نشینی به چالشی در شهرهای بزرگ تبدیل شده است، جایی که هزاران نفر در شرایط سخت و دور از امکانات اولیه زندگی می‌کنند و از نبود زیرساخت‌های بهداشتی و آموزشی گرفته تا معضلات اجتماعی رنج می‌برند، به طوریکه حاشیه‌های شهر، تصویری تلخ از تضاد طبقاتی و بی‌توجهی به توسعه متوازن را به نمایش می‌گذارند.
حاشیه‌نشینی به سکونت افرادی گفته می‌شود که در اطراف یا حاشیه شهرها، معمولاً در مناطقی با امکانات محدود و غیررسمی، زندگی می‌کنند. این پدیده اغلب نتیجه مهاجرت روستاییان به شهرها به امید دسترسی به فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی بهتر است و حاشیه‌نشینان معمولاً در محلات فقیرنشین و کم‌برخوردار سکونت دارند که از خدمات زیرساختی مانند آب، برق، بهداشت و آموزش مناسب محروم هستند.
حاشیه‌نشینی معمولاً به دلیل عوامل مختلفی از جمله رشد سریع شهرنشینی، فقر، بیکاری، توزیع ناعادلانه منابع و سیاست‌های ناکارآمد شهری ایجاد می‌شود لذا این پدیده پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گسترده‌ای دارد و اغلب به چالش‌هایی نظیر جرم و جنایت، آسیب‌های اجتماعی و نابرابری‌های گسترده دامن می‌زند.
مشهد، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شهرهای ایران و پایتخت مذهبی کشور، از دهه‌های گذشته تاکنون پیشرفت چشمگیری داشته است؛ حاشیه‌نشینی در شهر مشهد نیز به دلایل متعددی رخ داده که می‌توان آنها را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و مدیریتی بررسی کرد.
مهاجرت گسترده اتباع به مشهد
مجید طهوریان عسگری؛ عضو شورای شهر مشهد در گفت وگو با خبرنگار تسنیم، از جمله مهم‌ترین دلایل بسط حاشیه‌نشینی در شهر مشهد را به عواملی همچون مهاجرت گسترده مناطق محروم و اتباع به مشهد، قیمت بالای مسکن در مناطق مرکزی شهر، کمبود برنامهریزی شهری منسجم، فقر و بیکاری گسترده و نبود شغل پایدار مرتبط دانست.
عضو شورای شهر مشهد به رشد بی‌رویه جمعیت شهری به دلیل مهاجرت یا افزایش طبیعی جمعیت، گردشگری مذهبی و زائرپذیری، ضعف در نظارت زمین و مسکن، نبود فرصت‌های توسعه در روستاها و شهر‌ک‌های اطراف، ضعف در سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی دولت و .. اشاره کرد.
توسعه زیرساخت‌های اتصال شهرهای اقماری به مشهد
احمدرضا براتی؛ دبیر مجمع اسلامی دانشجویان سه استان خراسان نیز با اشاره به پیامدهای منفی حاشیه نشینی اظهار کرد: پیامدهایی از قبیل کاهش کیفیت زندگی، نبود امکانات رفاهی، بهداشتی و آموزش کافی در مناطق سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی از دیگر معضلات و مشکلات شهروندان حاشیه نشین است. همچنین می‌توان به افزایش آسیب های اجتماعی که به گسترش معضلاتی از جمله اعتیاد، بزهکاری و خشونت خانگی در این مناطق منجر می‌شود، اشاره کرد.
دبیر مجمع اسلامی دانشجویان سه استان خراسان، فشار بر زیرساخت‌های شهری را از جمله پیامدهای اجتماعی این معضل شهری بر شمرد و تاکید کرد که رشد جمعیت حاشیه‌نشین، فشار زیادی را بر خدمات اجتماعی متقبل می‌شود.
براتی یکی از راهکارهای اساسی در راستای کاهش حاشیه‌نشینی مشهد را توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی برای ارتباط بهتر مناطق اطراف با این کلان‌شهر دانست و اتصال مترو به شهرهای اقماری مانند گلبهار و بینالود را یکی از این راهکارها عنوان کرد.
وی افزود: این اقدام چند هدف عمده از جمله کاهش تراکم جمعیت شهری، افزایش رفاه و دسترسی،کاهش هزینه های حمل و نقل، توسعه متوازن مناطق اقماری را دنبال می‌کند.
راهکار پیشگیری از معضل حاشیه‌نشینی شهری
امیر معصومی؛ استاد دانشگاه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم ، چند راهکار در خصوص کاهش حاشیه‌نشینی شهر مشهد پیشنهاد کرد و اظهار داشت: توسعه متوازن شهری در راستای تقویت زیر ساخت‌های مناطق مرکزی و ایجاد تعادل در توزیع خدمات شهری نیز می‌تواند در بحث کاهش حاشیه نشینی موثر باشد.
وی ساخت مسکن اجتماعی را یکی دیگر از راهکارهای پیشگیری از حاشیه نشینی شهری دانست و تصریح کرد: ایجاد واحد های مسکونی ارزان قیمت و استاندارد برای اقشار کم درآمد و نظارت دقیق بر واگذاری آنها یکی دیگر از راهکارهای این معضل شهری است.
معصومی به ویژگی‌های حاشیه نشینی از جمله ساخت و سازهای غیرقانونی یا بدون مجوز، فقر گسترده و بیکاری ، دسترسی محدود به خدمات عمومی، شرایط بهداشتی نامناسب و افزایش آسیب‌های اجتماعی مانند جرم و اعتیاد اشاره کرد.
این استاد دانشگاه همچنین جمعیت حاشیه نشینی شهر مشهد را به نسبت جمعیت کل شهر مشهد 30 درصد شامل یک میلیون و 200 تا یک میلیون و 500 هزار نفر در سال 1401 تخمین زد.
وی خاطرنشان کرد: ایران 11 الی 13 میلیون نفر جمعیت حاشیه نشینی دارد که معادل 15 الی 20 درصد از جمعیت کل کشور را شامل می‌شود؛ حاشیه‌نشینی در مشهد، چالشی چندبعدی است که نیازمند برنامهریزی بلندمدت و همکاری میان دولت، شهرداری و نهادهای غیردولتی برای برون رفت از این معضل است.
معصومی عنوان کرد: همچنین آموزش و فرهنگ سازی در راستای آگاهی مردم درخصوص پیامدهای حاشیه‌نشینی و مزایای سکونت در مناطق استاندارد بی تاثیر نخواهد بود.
به گزارش خبرنگار تسنیم؛ اجرای این پروژه نیازمند برنامهریزی کلان، تأمین بودجه و همکاری نهادهای مرتبط است اما تأثیرات مثبت آن در کاهش حاشیه‌نشینی و مدیریت توسعه شهری بسیار قابل توجه خواهد بود. حاشیه‌نشینی در مشهد، نتیجه گسترش نامتوازن شهر، مهاجرت بی‌رویه و کمبود برنامهریزی برای توسعه پایدار است. این پدیده نه‌تنها معضلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بسیاری را به همراه داشته، بلکه شکاف طبقاتی و آسیب‌های اجتماعی را نیز تشدید کرده است. برای حل این بحران، توجه ویژه به توانمندسازی ساکنان، توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی و آموزشی ضروری است لذا بی‌توجهی به این مسئله، تنها دامنه مشکلات را گسترده‌تر خواهد کرد.
انتهای پیام/282
∎