شناسهٔ خبر: 71036419 - سرویس اجتماعی
نسخه قابل چاپ منبع: سلامت نیوز | لینک خبر

تجلیل از خبرنگاران در شب جنگل های هیرکانی

انقراض هیرکانی و نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"

هشتصدوهفتمین شب از سلسله شب های مجله بخارا با همکاری فصلنامه "صنوبر" و "خانه اندیشمندان علوم انسانی" به واکاوی وضعیت "جنگل های هیرکانی" آخرین بازمانده های عصر یخبندان اختصاص یافت. در این نشست که یکشنبه شب برگزار شد استادان حوزه جنگل، با بررسی عملکرد سیاست گزاران در هیرکانی، تاکید کردند که این نوار باریک جنگلی چند میلیون ساله که در دنیا نظیر ندارد در صورت ادامه سیاست های نادرست منقرض خواهد شد و این انقراض، برابر با وقوع یک فاجعه در کشور خواهد بود. در ادامه این شب، از خبرنگارانی که طی سال ها برای هیرکانی قلم زدند؛ از دست اندازی ها و تغییر کاربری ها نوشتند و افکار عمومی را نسبت به آن هشیار کردند تجلیل و قدردانی شد.

صاحب‌خبر -

به گزارش سلامت نیوز هشتصدوهفتمین شب از سلسله شب های مجله بخارا با همکاری فصلنامه "صنوبر" و "خانه اندیشمندان علوم انسانی" به واکاوی وضعیت "جنگل های هیرکانی" آخرین بازمانده های عصر یخبندان اختصاص یافت. در این نشست که یکشنبه شب برگزار شد حاضران درباره کارکردهای اکولوژیک و بوم سازگان برآمده از ترکیب بی مثال کوهستان البرز و دریاچه کاسپین، و خطرهای بالقوه و بالفعل این جنگل های بی مثال سخن راندند.

علی دهباشی صاحب امتیاز و مدیرمسوول مجله فرهنگی-ادبی بخارا ضمن خوشامدگویی به شرکت کنندگان در شب هیرکانی، کتاب "قرق شکسته جنگل های هیرکانی-کاسپیانی" اثر حنیف رضا گلزار را معرفی کرد. او گفت این کتاب ارزشمند به ارزش ها، چالش ها و مشکلات و مسائل مرتبط با هیرکانی پرداخته است.

مانیا شفاهی صاحب امتیاز و مدیرمسوول فصلنامه صنوبر نیز با تاکید بر حال بد هیرکانی اظهار امیدواری کرد که باید برای خوب شدن این حال تلاش کرد.

انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"

انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"

خطر جزیره ای شدن هیرکانی

باریس مجنونیان استاد دانشگاه تهران و از استادان بنام جنگل در ایران با تاکید بر اینکه سرانه جنگل در ایران یک سوم جهان است به توضیح بخش های متعدد جنگل هیرکانی چرداخت و گفت:« امروز در اثر توسعه انسانی جنگل های پایین دست را از دست داده ایم و بالادست نیز به مقدار زیاد تخریب شده است. سابق بر این جنگل ها از منهای 26 متر پایین تر از سطح دریا تا 2800 متر توسعه داشتند که به مرور زمان، در اثر توسعه انسانی جنگل های هیرکانی تحلیل یافته است.»

او تاکید کرد که جنگل های بلوط و شمشادستان های ما در این منطقه در طی یک قرن گذشته نیست و نابود شده اند، جز چند لکه کوتاهی در"پارک جنگلی سیسنگان" که اندکی از آن باقی مانده است.»

او گفت:« غول جنگل های هیرکانی بلوط یا بلندمازو که طی یک قرن گذشته همراه با شمشاد بیشترین صدمات را دیده و بیشترین بهره برداری از آن شده و عملا از بین رفته است. پایه های بزرگش گاهی به ندرت دیده می شوند. سابق بر این تمام هیرکانی پر از این جنگل ها بود که توسط پیمانکاران خارجی در اوایل قرن بیستم و بعدا توسط خود ما عمده آنها از بین رفتند. توسعه انسانی، دامداری و در پایین دست کشاورزی و توسعه انسانی عملا این جنگل ها را تخریب کرد.»

استاد دانشگاه تهران در ادامه افزود:« اهمیت جنگل های هیرکانی، قدمتی طولانی دارند که حدود 50 میلیون سال تخمین زده می شود و از دوران سوم هستند. این جنگل ها همه حوادث تاریخی، جوی، زمین شناسی و .... را پشت سر گذاشته اند و به دوران ما رسیده اند. واقعا باعث شرمندگی است که نتوانیم این ها را حفظ کنیم.»

مجنونیان با تاکید بر اینکه با افزایش کربن و گرم شدن زمین، این اکوسیستم می تواند به کمک ما بیاید و نیاز بشریت به این ذخیره ژنتیکی غیرقابل اجتناب است گفت:« هیرکانی را علیرغم تخریب ها و برداشت ها و توسعه انسانی هنوز می توانیم به عنوان جنگل های طبیعی تلقی کنیم؛ اگر چه برخی از جوامع این جنگل ها از بین رفته است.»

او افزود:« نوار جنگل های شمال هنوز یکسره و پیوسته است و زمانی فاجعه پیش خواهد آمد که در اثر توسعه انسانی، تخریب یا پروژه های بزرگ، این پیوستگی از بین برود و جزیره جزیره شود. در آن صورت با توجه به اینکه این اکوسیستم ها دیگر امکان تبادل ژنتیکی نخواهند داشت، مخصوصا در ارتباط با حیات وحش، به مرور می تواند باعث تحلیل ژنتیکی شود و این تحلیل، نتیجه اش انقراض در اثر یک اپیدمی یا یک مرض یا ... می شود که فاجعه بار خواهد بود. تمام این ها به این معنا نیست که دست از توسعه برداریم و جاده سازی جنگل و .... نباید اتفاق بیفتد؛ بلکه باید تمهیدات لازم اندیشیده شود.»

مجنونیان با اشاره به تاریخ عملکرد سازمان متولی گفت:« سازمان جنگل های ما در سال های دور و در دهه 40 که هنوز 7 درصد جنگل هایمان بکر بوده و موجودی سرپای چوب قابل توجه بوده؛ وظیفه خیلی بزرگی را پیش رو داشته که متاسفانه آنرا انجام نداده و تمرکز بر روی چوب طبیعی داشتند و به صورت معدن عمل کرده اند. احیای این جنگل ها محاسن بزرگی دارد. گروه های جوان جنگل، مصرف کربن درخت ها به شدت بالا می رود و جذب می شود. احیای این جنگل ها وظیفه بزرگی است که امیدواریم در آینده اتفاق بیفتد.»

استاد دانشگاه تهران با اشاره به سازمان های متولی طبیعت در ایران گفت:« ما دو سازمان "محیط زیست" و "منابع طبیعی" را داریم که متولی حفظ، حمایت، بهره برداری و توسعه تمام منابع طبیعی و حیات وحش هستند. به نظر من کار مشترکی دارند که باید به تعامل و گفت وگو و هم افزایی انجام شود که این را من در آنها نمی بینم. امیدوارم این همدلی و هم افزایی ایجاد شود.»

غیرقابل سکونت شدن شمال کشور

کیومرث سفیدی هضو هیات علمی دانشگاه اردبیل در شب هیرکانی گفت:« هیرکانی، جنگل هایی با ارزش باستانی هستند که شاید مطمئن نباشیم که چند میلیون سال قدمت دارند؛ اما از آخرین یخبندان کره زمین که 16 هزار سال پیش اتفاق افتاده جان سالم به در برده اند که ما می توانیم به آنها افتخار کنیم. در این جنگل ها که انسان در شکل گیری ساختار آن نقشی نداشته است گاهی درختانی با 60 متر ارتفاع دیده می شود. این ها "کهنه سربازان هیرکانی" هستند. عظمت این ها در برابر انسان بسیار بزرگ است و انسان در برابر هستی و طبیعت، باید این خودخواهی و مصرف گرایی دوران مدرن را کنار بگذارد و به هستی احترام بگذارد.»

انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"

سفیدی گفت:« اگر ما هنوز جنگل های هیرکانی را سرپا می بینیم به خاطر البرز و دریای خزر است که باعث بارش در ارتفاعات نیمرخ شمالی البرز می شود. ما باید مدیون این توپوگرافی ویژه زمین باشیم که حتی جنگل ها را در برابر یخبندان حفظ کرد.»

استاد دانشگاه اردبیل تاکید کرد:« همیشه به دوستانی که می گویند "درخت می بُریم بعد دو برابرش را می کاریم" می گویم جنگل، چند ردیف درخت نیست؛ هیرکانی هم همین طور. یک سیستم است و مجموعه ای است که خاک و هوا و جانور و گیاه و حتی آن گونه علفی کف جنگل آن، متفاوت است. خلاف آنچه مرسوم است که به جایی که قانون ندارد می گویند "قانون جنگل"، اتفاقا جایی که بسیار قانونمند است همان جنگل است و یک نظم و پیچیدگی شگفت آوری در جنگل است.»

سفیدی هشدار داد:« باید بگویم ما آنطور که باید، قدر جنگل هایمان را ندانستیم. ما نتوانستیم شمشادها را نجات دهیم اما خود طبیعت از یک جایی شروع کرد. تغییرات اقلیمی به شدت رویشگاه های ما را تهدید می کند. تغییر کاربری و تبدیل به باغ ها، بالاخره سود باغات کیوی خیلی بیشتر است! چرای دام یکی دیگر از آسیب هاست و همچنین قاچاق چوب بسیار آسیب می زند. درختانی که با قطر یک متر ودو متر حمل می شود.»

سفیدی هشدار داد:« اگر هیرکانی از بین برود؛ خیلی چیزها را از دست می دهیم. علاوه بر "تنوع زیستی" و "ژن"ها ، بلکه اقلیم نیز دگرگون می شود. اگر این روند تخریب و شتاب روزافزون ناحیه هیرکانی ادامه پیدا کند بعید می دانم در آینده اساسا شمال قابل سکونت باشد. نه می شود کشاورزی کرد و نه زندگی؛ بر همین اساس، نخستین قدم برای حفظ حیات در شمال، این است که ما ناحیه هیرکانی را حفظ کنیم.»

او گفت:« از منظر اجتماعی نیز مسائل متعددی وجود دارد. هویتی که جنگل های هیرکانی به مردم سه استان شمالی داده است الهام بخش قصه ها، داستان ها و روایت های زیادی شده که می تواند بحث مفصلی باشد.»

موفقیت کنشگری برای جنگل ابر

حنیف رضا گلزار سخنران بعدی شب جنگل های هیرکانی بود. او با تشکر از تلاش های علی دهباشی برای روشن نگهداشتن چراغ فرهنگ و ادب این سرزمین و قبول پیشنهاد برگزاری شب جنگل های هیرکانی گفت:« 29 دیماه مصادف بود با دهمین سالگرد اعلام "جنگل ابر" به عنوان "منطقه حفاظت شده"؛ من فقط یک جمله را درباره این همزمانی پیش بینی نشده این دو مناسبت می گویم. کنشگری برای حفاظت از جنگل ابر در سال 1382 آغاز شد و مردم در منطقه شاهرود و بعدها در استان گلستان، به این جمع پیوستند و موفق شدند که با زبان منطق و استدلال و درچهارچوب قانون، از اجرای یکی از ویرانگرترین پروژه های عمرانی کشور یعنی ساخت جاده در جنگل ابر، جلوگیری کنند.»

انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"

او افزود:« درخصوص اهمیت و پشتوانه هایی که این پروژه عمرانی داشت باید گفت 3 مصوبه سفرهای استانی رییس جمهور وقت، و امضای 151 نماینده مجلس در حمایت از این پروژه وجود داشت. اما زبان منطق، استدلال قوی و کار کارشناسی و همبستگی بین کنشگران، مردم و جامعه مدنی موجب شد در 29 دیماه 1393 در دومین جلسه "شورایعالی محیط زیست" که در دولت آقای روحانی تشکیل شده بود، پرونده جاده در جنگل ابر برای همیشه بسته شود و جنگل ابر به عنوان "منطقه حفاظت شده" اعلام شود.»

گلزار افزود:« من به عنوان شخص کوچکی که دستی بر آتش این کنشگری داشتم این پیروزی بزرگ را که بدون تردید و بدون بزرگنمایی فصل نوینی را در ساختار کنشری مدنی برای محیط زیست ومنابع طبیعی کشور باز کرد به روان پاک همه ی جنگلبانان و محیط بانان باغیرت این سرزمین و همه شهیدان این مسیر پرفراز وفرود که در آتش بی مدیریتی جنگل ها و مراتع کشور سوختند تا جنگل، زنده بماند، به ویژه به جنگلبان رشید "اسماعیل رمضانی" تقدیم می کنم و سلامتی این مرد بزرگ را آرزومندم.»

تنوع زیستی ناحیه هیرکانی

در ادامه این جلسه حمیدرضا رضایی عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان نیز پس از سپاسگزاری از برگزارکنندگان، گفت:« سخن گفتن از تنوع زیستی جنگل های هیرکانی کار بسیار سخت و پیچیده ای است. جنگل هایی که یک مجموعه منحصر به فرد و موزه ای طبیعی از تاریخ سرزمین کهن ما هستند که می توانند برای تحقیقات، آموزش و سفر مفید باشند.»

انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"

او گفت:« بیشترین میزان بارندگی را در جنگل های هیرکانی داریم. در بخش غربی حدود یک متر و در بخش های شرقی حدود 500 میلی متر و این باعث شده شرایط زیستی از شرق به غرب این منطقه، اگر چه به ظاهر مشابه هستند، بسیار متفاوت باشد با ساختاری منحصر به فرد. در این محدوده هزاران گونه موجودات زنده زندگی می کنند.»

رضایی افزود:« ما در این محدوده، هم تنوع اکوسیستمی داریم از غرب به شرق و از نظر ارتفاع متفاوت هستند. هم از نظر پوشش گیاهی، نوع خاک، عمق خاک، میزان رطوبتی که دریافت می کنند، جهت های جغرافیایی مختلفی که دارند و هم از منظر گونه های گیاهی، شرایط زیستی متفاوت، از نظر جانوری و میکروارگانیسم، هم از نظر گونه ای و هم ژنتیکی در اینجا تنوع بسیار زیادی داریم.»

او در ادامه گفت:« تعداد بسیار زیادی اکوسیستم های خُرد را در قسمت های مختلف جنگل های هیرکانی داریم. دریاچه کاسپین، یک شرایط ویژه ای را ایجاد کرده و پهنه ی وسیعی را پدید آورده و از نظر تعداد گونه، بیشترین تعداد میکروارگانیسم را دارد؛ چیزی که ما اصلا به حساب نمی آوریم و باعث پایداری اکوسیستم می شوند. البته بعد از آنها حشرات را داریم که اصلا بر روی آنها کار نکرده ایم.»

رضایی تاکید کرد:« در این منطقه اکوسیستم بسیار منحصر به فردی را داریم که تنوع پستانداران آن در حد پستانداران اروپا هست؛ با اینکه وسعت آن بسیار کوچکتر است. بسیاری از گونه های آن متاسفانه در اثر فعالیت های ما دچار آسیب شده اند و جمعیت شان از بین رفته؛ چه در اثر تغییر کاربری سرزمین و چه در اثر شکار، بهره برداری، رقابت ها و تعارضاتی که با جوامع انسانی دارند جمعیت شان به شدت کاهش پیدا کرده است.»

این عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان با نمایش مجموعه اسلایدهایی، مهره داران جنگل های هیرکانی را به حاضران معرفی کرد.

مافیای چوب و هیرکانی

حسین آقایی سخنران بعدی این شب، سخنان خود را درباره هیرکانی با پیشنهاد یک سفر به این منطقه آغاز کرد. او گفت:« هیرکانی از نظر من، بخشنده ترین چیزی است که من در زندگی خودم روبرو شدم. عصر یخبندان که اتفاق افتاد این هیرکانی بود که به عنوان مادر جنگل های اروپا تکثیر شد و گسترش پیدا کرد. ولی الان حالش اصلا خوب نیست.»

انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"

او گفت:« وقتی مجریان طرح بهره برداری در منطقه سوادکوه درخت ها را می بریدند پدرم رفت جلوی آنها را بگیرد که بازداشت شد. بعد مادرم رفت زیر یک درخت توسکای تنومند نشست و گفت که من اجازه نخواهم داد این درخت را ببُرید. این باعث شد طرح بهره برداری آن محدوده لغو و آرام آرام جمع شد.»

آقایی افزود:« صد هیرکانی آنجاست که پلنگ هیرکانی و مرال های هیرکانی در این جنگل ها زیست می کرده اند. اما صفر هیرکانی جایی است که با نام "طرح های نوین جنگلداری" مافیای چوب، قصد دارند پولی به جیب بزنند و یک تپه سوخته را برای ما به یادگار بگذارند. هیرکانی از بالا و از پایین در حال کوچک شدن است. در پایین گسترش شهرسازی ها را داریم و در ارتفاعات، چرای بی رویه دام در حال خوردن هیرکانی است.»

او هشدار داد:« به قول استاد، وقتی از بالا و پایین، خط جنگل در حال کاهش است، شک نکنید که هیرکانی جزیره ای خواهد شد و فاجعه ای رخ خواهد داد.»

موسس گروه "حافظان هیرکانی" گفت:« اما حکایتی هست که جنگلی آتش گرفته بود؛ پرنده کوچکی با نوک خود بر روی آتش ها آب می ریخت. یکی پرسید چه می کنی؟ گفت در این نزدیکی یک چشمه است و من با منقارم آب می اورم تا آتش را خاموش کنم. حکایت این پرنده، حکایت ما دغدغه مندان محیط زیست است. به اندازه توان خودمان تلاش می کنیم تا این میراث حفظ شود.»

آقایی گفت:« ما در گروه حافظان هیرکانی بر روی 3 گونه در حال انقراض "شمشاد"، "شاه بلوط" و "سرخدار" کار و این گونه ها را تکثیر می کنیم. اما متاسفانه اگرچه همیشه صحبت از "مشارکت مردم" است؛ اما وقتی پای کار می روی، باید "هفت خان رستم" را باید بگذرانی و این قشنگ نیست.»

او تاکید کرد:« هیرکانی فقط برای ما نیست؛ برای تمام ایران است و متاسفانه در هیرکانی، تمام رودخانه های زیر هزار متر آلوده هستند. چون آنقدر گسترش زیست و گردشگری بی ضابطه داشته ایم که تمام آنها را آلوده کرده ایم. آسیب به هیرکانی آسیب به همه ماست. وقتی در بالادست درخت ها را بریدند سیل آن به پایین دست رسید و زندگی مردم را با خود برد.»

برای حفظ خودمان هم شده، نیاز داریم این پوشش گیاهی و خط جنگلی را حفظ کنیم و نگذاریم خط جنگل پایین تر از این بیاید. همان طور که استادان فرمودند الان در برخی نقاط هیرکانی خط جنگل به ارتفاعات 1300 متر رسیده؛ در حالی که روزگاری، ما در ارتفاع 1800 متری، پوشش ارزشمند گیاهی داشته ایم.»

تجلیل از خبرنگاران جنگل های هیرکانی

در ادامه این شب، از آقای عباسی، مژگان جمشیدی، زهرا کشوری، اسدالله افلاکی، فاطمه باباخانی، زینب رحیمی و الهه موسوی به عنوان روزنامه نگارانی که طی سال ها برای هیرکانی قلم زدند؛ از دست اندازی ها و تغییر کاربری ها نوشتند و افکار عمومی را نسبت به این اکوسیستم ارزشمند و حیاتی کشور آگاه کردند تجلیل و قدردانی شد.

انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"

انقراض هیرکانی یعنی نابودی شمال کشور/ خیز مافیای چوب برای غارت هیرکانی با "طرح های نوین جنگلداری"