در پی خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، زمان «گریز هسته‌ای» جمهوری اسلامی ایران، یعنی مدت مورد نیاز برای تولید اورانیوم غنیشده با درجه تسلیحاتی، کاهش یافته و به چند روز رسیده است.
ایران پس از دستیابی به اورانیوم غنیشده با درجه تسلیحاتی، با چه سرعتی می‌تواند بمب اتم بسازد؟ برخی کارشناسان هسته‌ای معتقدند که ممکن است بین چند ماه تا یک سال طول بکشد، اما هویی ژانگ در «بولتن دانشمندان اتمی» می‌نویسد تجربه چین نشان می‌دهد که تهران می‌تواند این کار را بسیار سریع‌تر و در بازه زمانی سه تا پنج هفته انجام دهد.
ساخت کلاهک هسته‌ای، علاوه بر دستیابی به مواد شکافت‌پذیر مورد نیاز، چند مرحله دارد. سایر اجزای غیرهسته‌ای نیز باید پیش از مونتاژ کلاهک آماده باشند. تجربه دیگر کشورها نشان می‌دهد که این اجزای غیرهسته‌ای را می‌توان هم‌زمان با تولید سوخت هسته‌ای ساخت؛ به این معنا که برای ساخت آن‌ها به زمان اضافی نیاز نیست.
زمانی که چین اولین محموله اورانیوم غنیشده با درجه تسلیحاتی را در ژانویه ۱۹۶۴ تولید کرد، تمام اجزای غیرهسته‌ای مورد نیاز برای دو بمب تا سال ۱۹۶۳ آماده شده بودند. پس از تولید اورانیوم غنیشده با درجه تسلیحاتی، چین یک تا دو هفته را صرف تبدیل گاز هگزا فلوراید اورانیوم به فلز و خالص‌سازی کرد و سپس، دو تا سه هفته دیگر ذوب فلز و مراحل ریخته‌گری هسته بمب زمان برد. پس از آن، هسته اولین بمب (متشکل از دو نیمکره) در صبح اول مه ۱۹۶۴ ظرف چند ساعت ساخته شد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در اوایل اوت همان سال، مونتاژ نهایی دو بمب آغاز شد و این فرایند در ۲۰ اوت در کارخانه تسلیحات هسته‌ای چینگهای به پایان رسید. سپس، فقط حدود سه روز طول کشید تا مونتاژ اولین بمب تکمیل شود.
در مجموع، چین حدود سه تا پنج هفته زمان نیاز داشت تا گاز هگزا فلوراید را تبدیل، قطعات فلزی را ریخته‌گری، هسته را تولید و یک بمب اتمی را مونتاژ کند.
ژانگ در ادامه می‌نویسد چین حدود ۶۰ سال پیش، زمانی که دارای تجهیزات پیشرفته نبود، اولین بمب‌های هسته‌ای‌اش را ساخت. از آن زمان، ایران زمان زیادی برای طراحی کلاهک‌های کوچک‌تر و سبک‌تر، مواد منفجره قوی‌تر و سامانه‌های متمرکزکننده پیشرفته‌تر داشته است.
نویسنده مقاله می‌افزاید علاوه بر این، بمب چین در دوران صلح ساخته شد. اگر کارشناسان تسلیحاتی چین برنامه‌ای فشرده‌تر یا تحت فشار شرایط جنگی قرار داشتند، احتمالا می‌توانستند در کمتر از سه هفته سلاحی هسته‌ای بسازند.
بخش‌هایی از «آرشیو هسته‌ای» ایران که اسرائیل آن را در ژانویه ۲۰۱۸ به دست آورد به‌وضوح نشان می‌دهد که پروژه‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی هم‌زمان با پروژه‌های غنی‌سازی اورانیوم با درجه تسلیحاتی تحت «برنامه آماد» پیش می‌رفته است. آماد نام رمز برنامه فشرده ساخت سلاح‌های هسته‌ای بود که از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳ جریان داشت. هدف این طرح تولید پنج سلاح هسته‌ای ۱۰ کیلوتنی تا اوایل سال ۲۰۰۴ بود.
طرح‌های تسلیحاتی اولیه جمهوری اسلامی شبیه ویژگی‌های اصلی طراحی اولین بمب اتمی (۱۹۶۴) و اولین کلاهک موشکی (۱۹۶۶) چین بود.
روشن نیست که آیا طرح‌های بمب جمهوری اسلامی‌ــ در گذشته و اکنون‌ــ بر اساس طراحی یک بمب اتمی خارجی بوده و آیا طراحی کلاهک موشکی چین در سال ۱۹۶۶ را دریافت کرده است یا خیر.
ژانگ می‌نویسد بر اساس تجربه چین و بررسی آرشیو هسته‌ای لورفته ایران، جمهوری اسلامی تا پایان طرح آماد در سال ۲۰۰۳ احتمالا در سایر جنبه‌های تسلیحاتی شدن‌ــ از جمله طراحی سلاح، رانه نوترونی، سیستم متمرکزکننده موج انفجار، ریخته‌گری، یکپارچه‌سازی کلاهک‌ها‌ــ پیشرفت قابل‌توجهی کرده بود؛ و در دو دهه گذشته پیشرفت‌های بیشتری در این پروژه‌ها داشته است.
اسنادی آرشیوی نشان می‌دهند که پس از سال ۲۰۰۳، دیگر سازمان‌های ایرانی به کار روی برنامه‌های تسلیحاتی هسته‌ای کوچک‌تر و به شکلی پراکنده‌تر ادامه داده‌اند. هرچند میزان گسترش برنامه تسلیحاتی جمهوری اسلامی پس از سال ۲۰۰۳ مشخص نیست، به احتمال زیاد پس از خروج آمریکا از برجام، جمهوری اسلامی به تلاش‌های تسلیحاتی سرعت بخشیده است.
تجربه چین نشان می‌دهد که پس از تولید اورانیوم غنیشده با درجه تسلیحاتی که مواد شکافت‌پذیر کافی را فراهم شود، زمان لازم برای ساخت بمب فقط به سرعت متخصصان تسلیحاتی برای تبدیل سوخت به فلز و ریخته‌گری هسته بمب بستگی دارد. ژانگ می‌نویسد جمهوری اسلامی برای تکمیل این مرحله نهایی به زمانی بیشتر از چین نیاز ندارد‌ــ و احتمالا کمتر از سه هفته طول می‌کشد.
اکنون در شرایطی که حملات اسرائیل به گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه بازدارندگی متعارف تهران را تضعیف کرده است، حرکت رژیم تهران به سمت پیگیری بازدارندگی هسته‌ای محتمل‌تر از همیشه است.