به گزارش اقتصادنیوز، نشریه هیل با انتشار یادداشتی مدعی شد: عراق یک دموکراسی در حال توسعه است، اما به واسطه موقعیتش که بین ایران، عربستان سعودی، ترکیه و سوریه قرار دارد، دائما تحت فشارهای بیرون از مرزهای خود است.
فهرست چالش‌هایی که این کشور در سال 2024 با آن مواجه بود، از تهدیدات امنیتی مداوم، از جمله حملات به پایگاه‌های نظامی ایالات متحده توسط محور مقاومت تا تحولات سیاسی و بحث‌ها در مورد حضور نیروهای آمریکایی و شاید مهم‌تر از همه، بی‌ثباتی ناشی از جنگ غزه و فروپاشی دولت بشار اسد در سوریه متغیر بود.
چالش سودانی در سال 2025
از همین رو، محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق برای مقابله با این چالش‌ها از واشنگتن برای امضای توافق‌نامه‌های اقتصادی و حمایت از تعاملات قوی‌تر میان عراق-ایالات متحده بازدید کرد؛ مشارکتی که فراتر از امنیت حرکت می‌کند و شامل انرژی، آموزش و سرمایه گذاری می‌شود.
سودانی تلاش کرد تا مانع از ورود عراق به درگیری‌های منطقه‌ای شده و در عوض بر زیرساخت‌های داخلی و توسعه اقتصادی تمرکز کرد. به ادعای ناظران، درگیری‌های منطقه‌ای گسترده‌تر، به‌ویژه تنش‌های بین اسرائیل و ایران، افزایش بی‌ثباتی در منطقه، مقابله با چالش‌های مربوط به آوارگان و بازگرداندن آن‌ها از اردوگاه‌های سوری را برای دولت عراق دشوارتر ساخت. بغداد یک سرشماری سراسری را تکمیل کرد، اولین سرشماری در 40 سال گذشته، که بر توزیع قدرت در نظام فرقه‌ای کشور تأثیر می‌گذارد و احتمالاً تنش‌های داخلی را افزایش می‌دهد.
با لحاظ کردن گزاره‌های فوق، به نظر می‌رسد عراق در سال 2025 چندان آرام نباشد. به ادعای هیل، علیرغم شکست گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه در سال 2019، بقایای این گروه و سایر شبه نظامیان همچنان تهدیداتی را ایجاد می‌کنند.
همزمان در صورت عدم رسیدگی به نارضایتی‌های سیاسی و اقتصادی، احتمال تجدید حیات گروه‌های رادیکال وجود دارد. همزمان با تهدید گروه‌های تروریستی، امنیت مرزی و عملیات قاچاق نیز همچنان در اولویت قرار دارد.
پایان برنامه ریزی شده ماموریت ائتلاف به رهبری ایالات متحده تا سپتامبر 2025، پویایی‌های امنیتی را تغییر داده و رویکرد امنیتی و سیاسی دوجانبه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. به ادعای ناظران، چنین تغییری می‌تواند محیط امنیتی عراق را تثبیت یا پیچیده‌تر کند.
ترکش‌های جنگ انرژی به بغداد
به ادعای هیل، اقتصاد عراق متکی به درآمدهای نفتی است که 95 درصد از بودجه فدرال این کشور را تشکیل می‌دهد و بغداد را در معرض نوسانات بازار قرار داده است. عراق حدود 35 درصد از صادرات خود را به چین می‌فروشد و این کشور را در برابر رکود اقتصادی چین و سیاست‌های ضدچینی واشنگتن آسیب پذیر می‌کند.
پایان پلتفرم حراج دلار که معاملات ارزی را رصد می‌کرد و از انطباق با استانداردهای بین‌المللی اطمینان می‌داد، چشم انداز مالی را تغییر می‌دهد و به طور بالقوه منجر به افزایش فعالیت در بازار سیاه و چالش‌هایی در مدیریت ارز می‌شود. علیرغم برخی آمارها در باب رشد اقتصادی، بخش‌های غیرنفتی با مشکل مواجه هستند و انتظار می‌رود تورم به دلیل فشارهای مالی و چالش‌های اقتصادی داخلی به ۳.۵ درصد برسد. بغداد در تلاش خود برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش فشار بر بودجه فدرال، قصد دارد بخش دولتی را به میزان 1 تا 2 درصد از بخش خصوصی در دهه آینده جدا کند.
هزینه‌های بازسازی ناشی از جنگ علیه داعش بالغ بر 88 میلیارد دلار خواهد بود و این هزینه در کنار هزینه‌های توسعه زیرساخت‌های جاری مانند پروژه جاده توسعه که غرب آسیا را از طریق ترکیه به اروپا متصل می‌کند، مبلغی قابل توجه است.
عراق همچنین ممکن است با دولت آینده ترامپ که آشکارا طرفدار اسرائیل است و ممکن است این کشور را بخشی از حوزه نفوذ ایران بداند، درگیر تنش شود. ترامپ ممکن است اقدامات تنبیهی را اتخاذ کرده و به ثبات عراق آسیب برساند، تنش‌ها را افزایش داده و فعالیت‌های اقتصادی این بازیگر را کاهش دهد.
اصلاحات سیاسی، کاهش نفوذ ایران و تحکیم اقتدار دولتی بر تسلیحات، از نظر ایالات متحده برای عراق جهت اثبات استقلال ادعایی خود ضروری است. این کشور در حال آماده شدن برای انتخابات پارلمانی در سال 2025 است و نتایج به طور بالقوه می‌تواند چشم انداز سیاسی را تغییر دهد. همچنین فشارهایی برای اصلاحات انتخاباتی برای تضمین نمایندگی بهتر و کاهش حاشیه نشینی احزاب سیاسی کوچک‌تر را اعمال کند. در این میان کردستان عراق که تحت کنترل دو جریان خانواده محور است نیز به نگرانی‌ها افزوده است.
به ادعای هیل، نتایج سرشماری سال 2024 می‌تواند منجر به تنش‌های بیشتر بین بغداد و رهبران کرد شود که نگران از دست دادن نفوذ در سیستم فرقه‌ای عراق هستند؛ سیستمی که توسط ایالات متحده تحمیل شده است. این در حالی است که اختلافات قانون اساسی بین بغداد و اربیل حل نشده باقی مانده است.
علاوه بر همه این‌ها، عراق در برابر تغییرات آب و هوایی بسیار آسیب پذیر است. مقابله با کمبود آب، خشکسالی و افزایش دما که بر کشاورزی و شرایط زندگی شهری تأثیر گذاشته و توانایی‌ها و بودجه دولت را به شکل منفی تحت تاثیر قرار داده است.
دولت‌های عراق تلاش‌ها برای بهبود مدیریت آب، بازسازی زیرساخت‌های آب و مدرن‌سازی بخش کشاورزی را در اولویت قرار نداده‌اند و در عوض ایران و ترکیه را عامل سدسازی بالادست رودخانه‌های دجله و فرات می‌دانند.جریان آب این رودخانه‌ها از دهه 1980، 30 درصد کاهش یافته و ممکن است تا 50 درصد تا سال 2030 کاهش یابد. اگر نرخ بیکاری به بالای 15.5 درصد فعلی برسد -اگر چه برای جوانان احتمالاً بیشتر است- این احتمال وجود دارد که زمینه برای ناآرامی‌ها هموار شود.
ایالات متحده همچنان با درخواست معافیت از تحریم‌ها برای خرید برق عراق از ایران موافقت کرده اما اخیراً تمامی معاملات خارجی با یوان چین را ممنوع کرده است. واشنگتن پرداخت درآمدهای نفتی عراق به دلار از حسابی در بانک فدرال رزرو نیویورک را کنترل می‌کند.
در این میان، مداخله جویان آمریکایی اثرات یک دهه تحریم، -بدترین فاجعه انسانی که به نام حکومت جهانی تحمیل شده است- و خشونت و بی‌نظمی که با حمله به عراق از بین رفته را نادیده می‌گیرند. رهبران آمریکا ممکن است تمایلی به حفظ روابط عادی دولت به دولت با عراق نداشته باشند، زیرا جنگ انتخابی آن‌ها منجر به کشته شدن 45 هزار نظامی آمریکایی و هزینه 2.1 تریلیون دلاری شد -تقریباً 40 برابر تخمین قبل از جنگ.-
علیرغم بسیاری از چالش‌ها مانند کاهش وابستگی به نفت، تضمین ثبات سیاسی در میان شکاف‌های فرقه‌ای و مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی، دولت سودانی باید بر حفاظت از دولت تمرکز کند. دولت ترامپ ممکن است عراق را بخشی از حوزه نفوذ ایران بداند و ایران تلاش خواهد کرد با تقویت قدرت خود در عراق توان بازدارندگی‌اش در خاورمیانه را افزایش دهد. گزاره‌های فوق می‌تواند نقشه راه 2025 عراق را به اشکال مختلف تحت تاثیر قرار دهد.
∎