خبرآنلاین اصفهان - عاطفه علیان: ۲۹ دی ماه، روزی که در تقویم به نام «روز هوای پاک» ثبت شده، فرصتی است برای توجه به مشکلاتی که شهرهای بزرگ و صنعتی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در حالی که این روز به عنوان نمادی برای ارتقای آگاهی عمومی و کاهش آلایندگی‌های محیطی معرفی شده، اصفهان، یکی از شهرهای بزرگ ایران، همچنان در عمق بحران آلودگی هوا دست و پا می‌زند. وضعیت هوای این شهر به جایی رسیده که می‌توان آن را نه تنها بحرانی و نگران‌کننده، بلکه اسفبار توصیف کرد.

هر ساله در آستانه این روز، مسئولان و مقامات شهری و استانی به بررسی وضعیت کیفیت هوا می‌پردازند و دستاوردهای خود را در این زمینه اعلام می‌کنند. اما واقعیت آن است که در پشت آمارهای منتشر شده و گزارش‌های خوش‌بینانه، هوای اصفهان همچنان آلوده، ناسالم و تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است. این روزها، مشکلاتی چون استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، نبود زیرساخت‌های مناسب برای استفاده از انرژی‌های پاک و نبود مدیریت صحیح منابع آلاینده، وضعیت را به نقطه‌ای رسانده که مردم اصفهان از زندگی در شهری آلوده و خطرناک به ستوه آمده‌اند.

در این میان، گرچه در برخی روزها گزارش‌هایی از «هوای قابل قبول» منتشر می‌شود، اما این وضعیت هیچ‌گاه دوام نداشته و به سرعت در کنار دیگر عوامل آلاینده، به شرایط بحرانی تبدیل می‌شود. صحبت‌های مسئولان محیط زیست اصفهان، که از تدوین سند جامع کاهش آلودگی هوا خبر می‌دهد، تنها مسکن‌های موقتی هستند که تا زمانی که اقدامات واقعی و همه‌جانبه‌ای برای حل این بحران انجام نشود، هیچ تاثیری در بهبود کیفیت زندگی اصفهانی‌ها نخواهد داشت.

آلودگی هوا؛ بحرانی به مراتب پیچیده‌تر از بحران زاینده‌رود

بحران آلودگی هوا در اصفهان، همانند بحران زاینده‌رود، به یکی از معضلات اصلی اصفهان تبدیل شده است. این در حالی است که بحران خشک شدن زاینده‌رود طی دو دهه گذشته و کمبود منابع آبی، توجه‌ها را به خود جلب کرده و به موضوعی ملی تبدیل شده است. اما کارشناسان محیط زیست و آلودگی هوا معتقدند که وضعیت آلودگی هوا در اصفهان نه‌تنها از بحران زاینده‌رود پیچیده‌تر است، بلکه تاثیرات بسیار گسترده‌تری بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی شهروندان دارد.

علی کاوه، کارشناس حوزه انرژی و محیط زیست، در این زمینه به خبرآنلاین می‌گوید: بحران آلودگی هوا، به‌ویژه در اصفهان، یک بحران چندبعدی است که تمام جنبه‌های زندگی شهری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بحران نه‌تنها به سلامت مردم آسیب می‌زند، بلکه اقتصاد و کیفیت زندگی شهروندان را تهدید می‌کند. در حالی که بحران زاینده‌رود بیشتر به بخش کشاورزی و منابع آبی محدود می‌شود، آلودگی هوا ابعاد وسیع‌تری دارد و تأثیر آن به‌طور مستقیم بر روی سلامت افراد، صنایع و حتی آینده زیست‌محیطی اصفهان خواهد بود.

این سخنان ناظر به حقیقتی تلخ هستند که تا کنون از چشم بسیاری از مسئولان پنهان مانده است؛ آن‌هم این که بحران آلودگی هوا در اصفهان، علاوه بر تهدیدهای زیست‌محیطی، سبب افزایش چشمگیر بیماری‌های تنفسی، قلبی و حتی سرطان شده است. آلودگی هوا به‌ویژه در فصل‌های سرد سال، به‌طور چشمگیری سلامت عمومی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در نتیجه، زندگی مردم اصفهان به یک ریسک بزرگ تبدیل شده است.

مازوت‌سوزی؛ یکی از عوامل اصلی آلودگی هوای اصفهان

یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا در اصفهان، استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه شهید منتظری است. در شرایطی که این نیروگاه به دلیل کمبود گاز طبیعی و نبود زیرساخت‌های لازم برای استفاده از سوخت‌های پاک، به مصرف مازوت روی آورده، آلودگی‌های ناشی از این سوخت فسیلی خطرات جدی برای سلامت مردم به همراه دارد. به گفته مهدی رضایی، متخصص آلودگی هوا، مازوت حاوی مقادیر زیادی گوگرد و فلزات سنگین است که باعث افزایش ذرات معلق PM2.5 و PM10 در هوا می‌شود. این ذرات به راحتی وارد دستگاه تنفسی و خون انسان شده و بروز بیماری‌های ریوی، سرطان و حتی حملات قلبی را افزایش می‌دهد.

اما استفاده از مازوت تنها یکی از چالش‌های عمده است. آن‌طور که منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان، اظهار کرده است، طبق سند جامع کاهش آلودگی هوا، قرار است اقدامات گسترده‌ای برای کاهش منابع آلاینده انجام شود. این سند شامل بیش از ۱۰۰ برنامه عملیاتی است که از سوی ۱۵ دستگاه اجرایی قرار است طی سه سال به اجرا درآید. با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که صرف تدوین چنین سندهایی به تنهایی کافی نیست و نیاز به اراده ملی، تخصیص اعتبارات مناسب و نظارت مستمر بر اجرای این برنامه‌ها وجود دارد.

چالش‌های اجرایی؛ آیا این سندها به جایی می‌رسند؟

در حالی که طرح‌ها و برنامه‌های زیادی برای کاهش آلودگی هوا در اصفهان وجود دارد، اما اجرا و تحقق این برنامه‌ها همیشه با چالش‌های جدی مواجه بوده است. از جمله مشکلات عمده، ضعف در تخصیص اعتبارات لازم و نبود هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف اجرایی است. به گفته آرش حقیقی، متخصص انرژی‌های تجدیدپذیر، اجرای برنامه‌های کاهش آلودگی نیازمند اراده سیاسی و همکاری گسترده بین وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مختلف است. متأسفانه، تصمیمات کوتاه‌مدت و منافع سیاسی، مانع از اجرای موثر این برنامه‌ها شده است.

سند جامع کاهش آلودگی هوا در اصفهان به بیش از ۱۰۰ برنامه اجرایی اشاره دارد، از جمله نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، جایگزینی سوخت مازوت با سوخت‌های پاک، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بهینه‌سازی صنایع آلاینده اما همچنان در عمل، شاهد پیشرفت قابل توجهی در این زمینه‌ها نیستیم. به نظر می‌رسد که برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده بیشتر به صورت جزیی و پراکنده بوده و هیچ‌کدام از آن‌ها نتواسته‌اند به صورت یکپارچه و هماهنگ برای حل این بحران گام بردارند.

پیامدهای اجتماعی و انسانی آلودگی هوا

آلودگی هوا در اصفهان تنها تهدیدی برای سلامت جسمانی مردم نیست؛ بلکه پیامدهای اجتماعی و روانی آن نیز بر زندگی شهروندان تاثیر گذاشته است. آمارها نشان می‌دهند که در سال‌های اخیر، تعداد بیماران مبتلا به بیماری‌های تنفسی، قلبی و حتی سرطان در اصفهان به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.

زهرا احمدی، کارشناس سلامت عمومی، در این باره می‌گوید: آلودگی هوا در اصفهان به‌عنوان یک عامل استرس‌زا و بیماری‌زا، کیفیت زندگی مردم را کاهش داده است. کودکان، سالمندان و افرادی که دچار بیماری‌های قلبی و ریوی هستند، بیشتر از سایرین در معرض خطر قرار دارند.

به علاوه، تأثیرات روانی آلودگی هوا نیز قابل توجه است. بسیاری از شهروندان اصفهانی به دلیل کاهش کیفیت هوا، دچار اضطراب، افسردگی و احساس ناامیدی شده‌اند. این وضعیت به‌ویژه در فصل‌های سرد سال که آلودگی هوا به شدت افزایش می‌یابد، نمود بیشتری پیدا می‌کند. کیفیت پایین هوا باعث می‌شود که شهروندان از بیرون رفتن و فعالیت‌های روزانه خود اجتناب کنند که این امر خود موجب کاهش کیفیت زندگی و بهره‌وری افراد می‌شود.

راهکارها و اقداماتی برای کاهش آلودگی هوا

برای برون‌رفت از بحران آلودگی هوا در اصفهان، کارشناسان پیشنهادهای مختلفی ارائه داده‌اند. یکی از مهم‌ترین پیشنهادات، توسعه انرژی‌های پاک و استفاده از سوخت‌های جایگزین است. نیروگاه‌های حرارتی باید به سیکل ترکیبی گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر تبدیل شوند و همچنین نیروگاه‌های خورشیدی در سطح گسترده‌ای توسعه یابند.

از دیگر اقدامات ضروری می‌توان به نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و استفاده از اتوبوس‌های برقی، بهینه‌سازی صنایع آلاینده مانند ذوب‌آهن و انتقال واحدهای تولید آجر و گچ به خارج از شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اشاره کرد. همچنین، تقویت شبکه پایش آلودگی هوا و توسعه ایستگاه‌های سنجش، به‌ویژه در شهرهای صنعتی استان، می‌تواند به نظارت دقیق‌تر و اعمال جریمه‌های موثر کمک کند.

لزوم حمایت ملی و همکاری دستگاه‌ها

آلودگی هوای اصفهان تنها با همکاری ملی و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف اجرایی قابل حل است. دولت باید از صندوق محیط‌زیست و اعتبارات ملی برای حمایت از پروژه‌های کاهش آلودگی هوا استفاده کند. همچنین، وزارت‌خانه‌های مختلف باید با ایجاد هماهنگی‌های لازم، برنامه‌های اجرایی را پیگیری کرده و از سیاست‌های ناپایدار و تصمیمات کوتاه‌مدت اجتناب کنند.

امروز ۲۹ دی، روز هوای پاک است و اصفهان همچنان در میان دود و گرد و غبار گرفتار است. در حالی که آمارهای هوای سالم برای چند روز محدود به نظر می‌رسند، هوای این شهر همچنان آلوده است و تأثیرات آن بر سلامت عمومی، اقتصاد و کیفیت زندگی شهروندان غیرقابل انکار است.

از ابتدای سال جاری، ۱۷۷ روز هوای سالم در اصفهان ثبت شده، اما در مقابل، ۱۲۱ روز آلوده نیز وجود داشته است؛ نشانه‌ای از بحران در عمق وضعیت زیست‌محیطی این شهر. اما تا زمانی که این بحران به صورت جدی و همه‌جانبه مدیریت نشود، اصفهان همچنان در معرض تهدیدات محیطی و خطرات سلامتی باقی خواهد ماند.

46