نورنیوز-گروه اقتصادی: به گفته جلالی با حذف سوئیفت که حدود دوسال از عمر فعالیت آن می گذرد روابط بانکی ایران و روسیه با راه اندازی یک پیام رسان جدید برقرار خواهد شد.

این شبکه بانکی جدید یکی از بندهای توافقنامه جامع 20 ساله ایران و روسیه که در جریان سفرمسعود پزشکیان به مسکو امضا شده است.

هر چند اطلاعات دقیقی درباره این پیام رسان هنوز اعلام نشده اما می توان گفت با حذف سوئفیت دو کشور علاوه بر اینکه تبادلات مالی و بانکی سریعتر انجام خواهد شد دسترسی گردشگران ایران و روسی به روبل و ریال نیز تسهیل می شود.

**مزایای حذف سوئیفت برای اقتصاد ایران و روسیه

یکی از نگرانی‌های بازرگانان و سرمایه گذاران ایرانی در زمینه صادرات و واردات کالا با روسیه، سختی در مبادله‌های بانکی و نبود پیمان‌های پولی است که در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای رفع آن شده است.

حذف سوئیفت از مبادلات بانکی ایران و روسیه و جایگزینی آن با یک پیام‌رسان محرمانه، نویدبخش فصل تازه‌ای در همکاری‌های اقتصادی دو کشور به شمار می رود.

ایران و روسیه نه تنها به دنبال استقلال مالی هستند، بلکه با امضای توافقنامه‌ای تاریخی، به دنبال ایجاد یک سیستم مالی موازی و مستقل از غرب نیز هستند که راه اندازی این پیام رسان تا حدودی اهداف دو کشور محقق خواهد د.

با حذف سوئیفت امکان تبادل پیام‌های مالی بین بانک‌های دو کشور راحتتر فراهم می‌شود. این اقدام، گامی مهم در راستای کاهش وابستگی به سیستم‌های مالی غربی و تقویت همکاری‌های دوجانبه به شمار می‌رود.

بر اساس قرارداد مذکور میان بانک مرکزی ایران و روسیه، همه بانک‌های ایرانی در خارج از کشور و همچنین تمام بانک‌های خارجی متصل به پیام‌رسان ملی روسیه (SPFS) که شامل ۱۰۶ بانک غیر از بانک‌های روسی در ۱۳ کشور جهان است، به این واسطه امکان تعامل برای تبادل پیام بانکی با بانک‌های ایرانی پیدا می‌کنند.

با امضای این قرارداد سامانه‌های پیام‌رسان مالی ایران و روسیه به هم متصل شده و این امکان فراهم می‌شود که بانک‌های عضو سامانه پیام‌رسان مالی بومی ایران (سپام) با همه بانک‌های کشور روسیه، تبادل پیام‌های استاندارد بانکی داشته باشند.

با توجه به اینکه قرار است از ابتدای بهمن امسال با اضافه شدن فولادی‌ها به تأمین‌کنندگان ارز سامانه ارز تجاری به عنوان یکی از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان ارز صادراتی در کنار هلدینگ‌های پتروشیمی، بخش مهمی از ارز مورد نیاز واردات از محل این بازار تامین شود، انتظار می‌رود تا در آینده با افزایش میادلات دو کشور، روبل (واحد پول روسیه) نیز به معاملات این بازار افزوده شود.

***هدف حذف سوئیف از زبان رئیس کل بانک مرکزی

در همین حال، رئیس کل بانک مرکزی نیز از عملیاتی شدن پیمان پولی ایران و روسیه و اتصال شبکه کارتی میر و شتاب به یکدیگر خبر داد.

محمدرضا فرزین گفته است: پیمان پولی میان ایران و روسیه عملیاتی شده و ارز دو کشور بر اساس نرخ توافقی بازار ارز تجاری، مبنای تسویه قرار گرفته است.

وی افزود: طرح بزرگ اجرایی دیگر ایران و روسیه، اتصال شبکه پرداخت کارتی میر و شتاب بود که مرحله اول آن راه‌اندازی شد.

وی افزود: همچنین سند اقدام مشترک میان بانک‌های مرکزی ایران و روسیه در سه سرفصل اصلی «استفاده از پول های ملی در تجارت دو کشور»، «امکان اتصال پیام‌رسان های بانکی و بومی دو کشور موسم به سپام و SPFS» و «امکان اتصال شبکه پرداخت کارتی دو کشور» عملیاتی شده است.

فرزین تصریح کرد: یکی از کارهای بزرگ ما اتصال شبکه‌های بزرگ کارتی میر و شتاب بود مسأله دیگر پیمان پولی بود که در این خصوص با بانک مرکزی روسیه توافق کردیم و نهایی هم شد اما نرخ آن به نرخ بازاری که همان بازار ارز توافقی ماست، موکول و منوط به این موضوع شد که هر گاه بازار توافقی ما شکل گرفت، نرخ آن مبنای تسویه ما باشد که در حال حاضر این بازار شکل گرفته است.

رییس کل بانک مرکزی امروز نیز در تشریح جزئیات پیمان پولی جدید ایران و روسیه گفت:طی مذاکرات با مقامات پولی و بانکی روسیه، تابلوی روبل با نرخ توافقی بزودی در مرکز مبادله ارز و طلای ایران راه اندازی و پول دیجیتال ایران و روسیه نیز به منظور افزایش ارزش مبادلات اقتصادی فعال می‌شود.
فرزین رئیس‌کل بانک مرکزی کشورمان و نابیولینا رییس بانک مرکزی روسیه، سند اقدام مشترک میان بانک‌های مرکزی ایران و روسیه در سه سرفصل اصلی «استفاده از پول های ملی در تجارت دو کشور»، «امکان اتصال پیام‌رسان های بانکی و بومی دو کشور موسم به سپام و SPFS» و «امکان اتصال شبکه پرداخت کارتی دو کشور» عملیاتی شد.

رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه اخیراً توافقی میان بانک مرکزی ایران و روسیه درباره پول دیجیتال انجام شده است, از به کارگیری پول دیجیتال در مبادلات تجاری میان ایران و روسیه خبر داد و گفت: با راه اندازی  شعب بانک های «V.T.B» و "میربیزینس" تجار ایرانی می توانند عملیات صادرات خود را از طریق این شعب انجام دهند همچنین با تمهیدات پیش بینی شده در صدد رفع مشکل عدم تعادل تجاری بین دو کشور هستیم.

فرزین در نشست هم اندیشی با فعالان اقتصادی فدراسیون روسیه با اشاره به توافق بانک مرکزی ایران و روسیه گفت: در حال حاضر طرح آزمایشی پول دریجیتال در کیش در حال انجام است و این دوره آزمایشی به طور تقریبی رو به اتمام است و این پول فعال خواهد شد. همچنین کشور روسیه نیز فعالیت هایی را داشته و تلاش خواهیم کرد از پول دیجیتال برای عملیات مبادلات اقتصادی استفاده کنیم.

ایجاد شعب بانکی در ایران و روسیه

عالی ترین مقام بانک مرکزی در ادامه با اشاره به هماهنگی های انجام شده برای ایجاد شعب بانک های ایرانی و  روسی در دو کشور  گفت: هم اکنون بانک vtb یک دفتر نمایندگی در ایران دارد. هرچند این بانک علاقمند به افتتاح شعبه در ایران است. حتی ازبر بانک روسیه نیز می تواند در ایران شعبه ای داشته باشد و ما از این موضوع استقبال می کنیم. همچنین بانک های سپه، گردشگری و پاسارگاد دارای حساب نزد اگزیم بانک هستند. لذا ما در این باره هیچ محدودیتی نداریم و هر بانکی که تمایل به حضور در این زمینه باشد، استقبال می کنیم.

تسهیل گری در مبادلات پولی تجار و بازرگارنان

وی با بیان اینکه پیمان پولی بسیار فراتر از اتاق پایاپای است، اظهار کرد: به واسطه این پیمان، با روبل و ریال مبادله خواهیم کرد. هم اکنون در حال راه اندازی اتاق پایاپای با قزاقستان و چند کشور دیگر هستیم. اما در پیمان پولی میان ایران و روسیه، مشکل نرخ تسویه ارز بود که به زودی این مسأله نیز برطرف می شود و دیگر نیازی به اتاق پایاپای نیست و تمام مبادلات به روبل و ریال انجام می شود. لذا به تجار اطمینان می دهم که در زمینه پولی مشکلی وجود ندارد.

تلاش برای حل مشکل عدم تعادل تجاری

رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه یکی از چالش های ما عدم تعادل میان تجارت ایران و روسیه است، گفت: امیدواریم با نرخ جدید توافقی که برای روبل ایجاد خواهیم کرد، بخشی از این عدم تعادل را کاهش دهیم. همچنین در صورتی که تجار با محدودیت هایی در صادرات روبرو هستند، برای نمونه می توانیم فاینانس کشتی ها را انجام دهیم و با همکاری سایر بخش های اقتصادی محدودیت های مذکور را برطرف کنیم.

راه اندازی تابلوی روبل در بازار ارز تجاری

وی خاطرنشان کرد: به تازگی بازار جدیدی به اسم بازار ارز توافقی ایجاد کرده‌ایم که در این بازار، نرخ بر اساس توافق صادرکننده و وارد کننده شکل می‌گیرد.

وی با بیان اینکه در حال راه‌اندازی تابلوی روبل در مرکز مبادله هستیم و ریال آفشور روبل را تعریف می‌کنیم تاکید کرد: با همکاری میربیزینس (شبکه کارتی روسیه) در تلاش هستیم که روبل، نرخ جداگانه‌ای بر اساس توافق تجار داشته باشد و مطمئن باشید در این زمینه ظرف یکی دو هفته آینده خبرهای خوبی می‌شنوید و دیگر مشکلی نخواهیم داشت.

فعال شدن کارتهای عضو شبکه شتاب در خود پرداز های روسیه

فرزین ادامه داد: در حال حاضر کارت‌های عضو شبکه شتاب در دستگاه های خودپرداز روسیه فعال است؛ پیش از سفر به روسیه، یک میلیارد روبل به حساب V.T.B واریز شد این بانک، بانک عامل از طرف روسیه است و از طرف ایران هم بانک صادرات به عنوان بانک عامل تعیین شده است در تلاش هستیم تا بانک ملی را هم در این پروژه درگیر کنیم.

رئیس کل بانک مرکزی گفت: در مرحله بعدی کارت‌های روسی در ایران فعال خواهد شد. در مرحله سوم این طرح از سال آینده کارت‌های ایرانی در پایانه های فروش کشور روسیه و بالعکس قابل استفاده خواهد بود تا بتوان از فروشگاه‌های موردنظر خرید انجام داد. نرخ نیز براساس توافق خواهد بود و دخالتی در این باره نخواهیم داشت و بر اساس توافق شکل خواهد گرفت.

***تلاش برای تسویه حساب با روبل و افزایش قدرت مانور ریال

همچنین نائب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در این باره گفته: در حال حاضر بخشی از معاملات تجاری میان دو کشور با روبل تسویه می‌شود و بانک مرکزی ایران نیز روبل خریداری می‌کند. انتظار می‌رود با ایجاد بازار ارز تجاری و عرضه روبل در این بازار، امکان مبادلات با روبل و همچنین افزایش قدرت مانور ریال در برابر روبل فراهم شود.

***اتصال شتاب و با میر

آبان ماه ۱۴۰۳، مراسم رونمایی از مرحله نخست اتصال شبکه پرداخت کارتی ایران (شتاب) به شبکه پرداخت کارتی روسیه (میر MIR) با حضور محمد رضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی، کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه و مقامات شبکه بانکی کشور در محل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

در فاز نخست این طرح، گردشگران ایرانی می‌توانند از خودپردازهای روسیه روبل برداشت کنند و در مرحله دوم آن که تا قبل از سال جدید میلادی است گردشگران روسیه می‌توانند از خودپردازهای ایران ریال دریافت کنند و در مرحله سوم آن که بعد از سال جاری میلادی است گردشگران ایرانی می‌توانند با کارت‌های عضو شتاب از فروشگاه‌های روسیه خرید کنند.

***میزان صادرات و واردات میان ایران و روسیه

صادرات ایران به روسیه در ۹ ماهه نخست سال جاری با رشدی چشمگیر همراه بوده و به بیش از ۸۰۰ میلیون دلار رسیده است. بیش از نیمی از این صادرات به محصولات دامی و کشاورزی اختصاص دارد.

سید روح الله لطیفی، سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت، امروز -29 دی- اعلام کرد که روند صادرات ایران به روسیه همچنان با رشد مناسبی همراه است.

در ۹ ماهه نخست سال جاری، ایران بیش از یک میلیون و ۹۵۶ هزار تن کالا به ارزش ۸۰۲ میلیون و ۵۷۸ هزار و ۳۱۶ دلار به روسیه صادر کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد ۱۴ درصدی را تجربه کرده است.

لطیفی افزود که بیش از ۵۰ درصد از تجارت ایران و روسیه از نظر وزنی و ۴۵.۵ درصد از نظر ارزش به محصولات دامی، کشاورزی و غذایی اختصاص دارد. این موضوع تأثیر زیادی بر روابط تجاری دو کشور، به ویژه در زمینه امنیت غذایی و اقتصاد کشاورزی دارد.

او توضیح داد که از ابتدای سال تا پایان آذرماه، ۵۷۰ هزار و ۱۳ تن کالا در زمینه محصولات دامی، شیلاتی، زراعی، گیاهی و غذایی به روسیه صادر شده که از لحاظ وزنی ۲۹.۱ درصد و از نظر ارزش ۵۰ درصد کل صادرات ایران به روسیه را تشکیل می‌دهد.

این میزان صادرات نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۲۳۱ هزار تن افزایش داشته که این افزایش حدود ۱۰۰ میلیون دلار ارزآوری بیشتر را به همراه داشته است.

سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت همچنین به واردات از روسیه اشاره کرد و گفت که در ۹ ماهه سال جاری، بیش از یک میلیون و ۴۹۱ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۹۵ میلیون و ۴۰۷ هزار دلار از روسیه به ایران وارد شده که ۷۸.۴ درصد وزن و ۴۳.۲ درصد ارزش آن به محصولات غذایی و نهاده‌های دامی و کشاورزی مربوط می‌شود.

لطیفی با اشاره به کاهش واردات از روسیه، توضیح داد که به دلیل رشد تولید نهاده‌ها در کشور، به ویژه در تولید گندم و جو و کاهش نیاز به واردات ذرت، واردات از روسیه نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. به طور خاص، بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن گندم، ۷۲ هزار تن ذرت دامی و ۵۳ هزار تن جو کمتر وارد شده است.

***عمده‌ترین کالاهای صادراتی و وارداتی ایران به روسیه

لطیفی عمده‌ترین کالاهای صادراتی ایران به روسیه را فلفل گلخانه‌ای، میگو، پلی استیرن، الیاف نخ، سیمان سفید، پسته، نارنگی، کیوی، گوجه فرنگی، آب میوه، هلو، آلبالو، پلی استیرن معمولی، پلی اتیلن، صفحه پلیمری اتیلن، کشمش، اجزا و قطعات وسایل نقلیه، و کاهو کروی عنوان کرده است.

وی همچنین به عمده‌ترین کالاهای وارداتی از روسیه اشاره کرد و گفت که در ۹ ماهه سال جاری، مهم‌ترین کالاهای وارداتی شامل طلای خام به ارزش بیش از ۲۸۱ میلیون دلار، گندم معمولی به ارزش ۱۲۴.۴ میلیون دلار، انواع چوب و تخته به ارزش ۱۴۸.۵ میلیون دلار، روغن آفتابگردان به ارزش ۱۱۵.۳ میلیون دلار، ذرت دامی به ارزش ۱۱۰ میلیون دلار، و جو به ارزش ۵۹.۴ میلیون دلار بوده‌اند.

***پیام‌رسان محرمانه میان سپام و SPFS

اگرچه کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه، روز پنجشنبه از حذف سوئیفت میان بانک‌های ایران و روسیه رونمایی کرد اما در ژانویه ۲۰۲۳، ایران و روسیه سیستم‌های بانکی خود را به یکدیگر متصل کردند تا نیاز به استفاده از سوئیفت را برطرف کنند. این اتصال امکان انتقال پیام‌های مالی بین بانک‌های دو کشور را بدون نیاز به سوئیفت فراهم می‌کند.