مردم ایران و افغانستان به‌دلیل داشتن مرز مشترک و مراودات تاریخی بسیار در سده اخیر همواره همدلی را با همزبانی در هم آمیخته‌اند و می‌توان گفت به‌جز خطوط جغرافیایی، جلوه یگانه‌ای دارند؛ هرچند در سال‌های اخیر گروهی برآمده‌اند که می‌خواهند ظلم به مردم افغانستان را با ظلم به فرهنگ و زبان فارسی تشدید کنند. با این حال، تاجیکستان در عین همزبانی در پرتو زبان فارسی و همدلی‌هایی که باید در پرتو فرهنگ و تمدن و ادبیات مشترک شکل بگیرد، به دو علت از ایران دورتر بوده است؛ نخست به‌علت اینکه مرز مشترک با ایران ندارد و رفت‌وآمد مردم دو کشور با دشواری‌هایی همراه بوده است و دوم به‌علت تفاوت خط دو کشور؛ زیرا می‌دانیم ایرانی‌ها و افغانستانی‌ها زبان فارسی را با خط فارسی اما تاجیکستانی‌ها همین زبان فارسی را با خط سیریلیک می‌نویسند. بنابراین ارتباط ایران و تاجیکستان نیازمند توجه بیشتر است.
وقتی سخن از دیپلماسی در جهان امروز پیش می‌آید، ذهن و زبان کارشناسان مسائل بین‌المللی به جوانب و ابعاد ارتباط کشورها از جمله در مسائل سیاسی، نظامی و اقتصادی معطوف می‌شود، اما در برخی موارد مانند ارتباط ایران و تاجیکستان می‌توانیم تأکید کنیم مسائل فرهنگی بیش و پیش از دیگر مسائل جای می‌گیرد یا دست‌کم باید بگوییم اهمیتی کمتر از آن ندارد؛ به‌ویژه وقتی می‌دانیم مسئله زبان و ادبیات فارسی برای ما ایرانی‌ها علاوه بر همه ارزش‌هایی که دارد و می‌تواند داشته باشد، یک مسئله راهبردی در جهان امروز نیز به‌شمار می‌آید و بی‌تردید یکی از مهم‌ترین شاخص‌های قدرت نرم ایران در عرصه منطقه‌ای و جهانی است که حدود هزار سال در صدر لوازم اصلی قدرت ایران تاریخی بوده است.اینک نیز اگرچه دکتر مسعود پزشکیان پیش از سفر به تاجیکستان در کنار توضیح درباره ضرورت توسعه همکاری‌های سیاسی و اقتصادی تصریح کرد«توسعه روابط در قالب امضای اسناد با کشور دوست و همزبان تاجیکستان که در زمینه فرهنگی و تاریخی دارای اشتراکات فراوانی با ماست از جمله اهداف سفر به این کشور است» اما همچنان می‌توان این مطالبه را از رئیس‌جمهور محترم داشت که مسائل فرهنگی را در چنین سفرهایی در اولویت قرار دهد. همچنین وقتی مسئولان دیپلماسی کشورمان بر ضرورت حضور در پیمان‌های منطقه‌ای و تقویت چنین پیمان‌هایی به‌ویژه برای دستیابی به اهداف امنیتی و اقتصادی تأکید می‌کنند، اهمیت توسعه دیپلماسی فرهنگی با محور زبان و ادبیات فارسی از ایران تا تاجیکستان نیز بیشتر به‌چشم می‌آید. وقتی ما توانستیم همزبانی دو ملت را با همدلی توأم کنیم، روشن است می‌توانیم در پرتو این یگانگی فرهنگی به اهداف سیاسی، اقتصادی، امنیتی و نظامی نیز راحت‌تر دست یابیم.
البته در سفر آقای دکتر پزشکیان به تاجیکستان، به‌جز وزرای خارجه و راه و نیرو و اقتصاد، وزیر میراث‌فرهنگی نیز به تاجیکستان رفته است، اما ایکاش شماری از نخبگان فرهنگی و متخصصان زبان و ادبیات فارسی نیز در هیئت همراه رئیس‌جمهور بودند تا جدی‌تر و عینی‌تر بتوان به تلاش برای تحقق دیپلماسی فرهنگی امیدوار بود؛ همانند هیئت‌هایی از بازرگانان که در سفرهای مختلف همراه رؤسای‌جمهور به جای‌جای دنیا سفر می‌کنند.
مردم تاجیکستان، اکثر مردم افغانستان، مردم شهرهای بخارا و سمرقند و خیوه (خوارزم) در ازبکستان و نیز مردم مناطقی از هند و پاکستان و ترکمنستان و روسیه در کنار مردم ایران «اهالی جغرافیای زبان فارسی» هستند که حضور همگی آن‌ها در این جغرافیای یکپارچه می‌تواند الهام‌بخش دولتمردان این کشورها به‌ویژه ایران و تاجیکستان برای تشکیل یک اتحاد مهم منطقه‌ای و حتی جهانی باشد؛ اتحادی که بنیان آن بر دیپلماسی زبان فارسی است و تشکیل آن در جهان امروز بیش از بقیه بر عهده ایران و تاجیکستان باید باشد.
خبرنگار: یوسف بینا