دولت جو بایدن که آخرین روزهای خود را سپری می‌کند، در حال مذاکره با رژیم طالبان برای تبادل زندانیان است. موضوع این مذاکرات تبادل سه آمریکایی بازداشت‌شده در افغانستان با یک زندانی افغان متهم به عضویت در القاعده است که در گوانتانامو نگهداری می‌شود. این زندانی که محمد رحیم الافغانی نام دارد، متهم است با اسامه بن‌لادن، رهبر پیشین القاعده، ارتباط داشته است. سه آمریکایی زندانی در افغانستان رایان کربت، جورج گلزمن و محمود حبیبی هستند که سال ۲۰۲۲ دستگیر شده‌اند.
بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال، گفته می‌شود در این مذاکرات که از ماه جولای آغاز شده، طالبان پیشنهاد کرده‌اند گلزمن و کربت را در ازای محمد رحیم الافغانی و دو زندانی دیگر آزاد کنند و از سرنوشت محمود حبیبی که تا پیش از سلطه طالبان، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری افغانستان بود، اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند.
محمود حبیبی تابستان ۲۰۲۲ چند روز پس از کشته‌شدن ایمن الظواهری، رهبر پیشین القاعده، در حمله هوایی ارتش آمریکا در کابل، بازداشت و زندانی شد. منابع امنیتی می‌گویند حبیبی متهم است موقعیت جغرافیای محل سکونت الظواهری را به نهادهای اطلاعاتی آمریکا خبر داده است.
محمد رحیم الافغانی که طالبان خواستار آزادی او از زندان گوانتانامو هستند، سال ۲۰۰۷ در پاکستان دستگیر و به اتهام تسهیل فعالیت‌های القاعده زندانی شد. جیمز کانل، وکیل رحیم می‌گوید دولت بایدن و طالبان تاکنون او یا موکلش را در جریان مذاکرات قرار نداده‌اند. او به وال‌استریت ژورنال گفت: «رحیم آماده است بخشی از این تبادل باشد».
در شرایطی که کاخ سفید هنوز این گزارش را تأیید نکرده است، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا اعلام کرد دولت بایدن «به‌صورت شبانه‌روزی» برای آزادی این سه آمریکایی تلاش می‌کند. این مذاکرات در حالی ادامه دارد که بایدن اخیرا ۱۱ زندانی گوانتانامو را هم به عمان منتقل کرده است؛ اقدامی که در راستای عمل به وعده او برای تعطیل‌کردن این مرکز پیش از پایان دوران ریاست‌جمهوری‌‌اش ارزیابی می‌شود.
به نوشته ایندیپندنت، در صورتی که محمد رحیم الافغانی از گوانتانامو آزاد شود، چهارمین فرد متهم به فعالیت تروریستی مرتبط با القاعده و طالبان خواهد بود که پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت، از این زندان آزاد می‌شود.
پیش از این، حاجی بشیر نورزی، از قاچاقچیان بزرگ مواد مخدر که به «پابلو اسکوبار افغانستان» شهرت دارد، سپتامبر ۲۰۲۲ از زندانی در آمریکا آزاد شد و به کابل بازگشت. حاجی بشیر نورزی از سال ۲۰۰۵ به اتهام قاچاق مواد مخدر و تأمین مالی طالبان در آمریکا زندانی و به حبس ابد محکوم شده بود.
گفته می‌شود این قاچاقچی مواد مخدر از دوستان نزدیک ملا عمر، بنیان‌گذار گروه طالبان، بوده است. او پس از آزادی از زندان، با استقبال مقام‌های طالبان وارد افغانستان شد و اکنون در قندهار زندگی می‌کند.
پس از آن در فوریه ۲۰۲۴، ملا عبدالظاهر صابر و عبدالکریم، دو عضو طالبان که سال ۲۰۱۷ از گوانتانامو به عمان منتقل شده بودند، در نتیجه مذاکرات طالبان و دولت بایدن، آزاد و با استقبال طالبان وارد کابل شدند.
ملا عبدالظاهر صابر سال ۲۰۰۲ در افغانستان بازداشت و پس از چهار ماه از زندان بگرام به گوانتانامو منتقل شد. عبدالکریم نیز همان سال در پاکستان بازداشت و به نیروهای آمریکایی تحویل داده شد.
تبادل زندانیان متهم به عضویت در القاعده و دیگر گروه‌های تروریستی با شهروندان آمریکایی بازداشت‌شده در افغانستان باعث انتقادهای فراوانی شده است. برخی کارشناسان این رویکرد دولت بایدن را نوعی امتیازدهی به طالبان و عناصر تروریستی می‌دانند، اما سخنگویان دولت بایدن همواره گفته‌اند اولویت اصلی در گفت‌وگوها و تعامل با طالبان، آزادی شهروندان این کشور از زندان‌های طالبان است.
تلاش‌های بایدن برای مذاکره با طالبان در آخرین روزهای حضور او در کاخ سفید در حالی ادامه دارد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا که قرار است تا چند روز دیگر ساکن کاخ سفید شود، روز سه‌شنبه هفته گذشته در نشست خبری در فلوریدا، با انتقاد از عملکرد دولت بایدن در خروج از افغانستان، ادامه ارسال پول نقد برای طالبان را «غیرقابل قبول» خواند و گفت: «ما میلیون‌ها نه، بلکه میلیاردها دلار به افغانستان و در‌واقع به طالبان می‌دهیم. این باورنکردنی است، چنین چیزی نباید اتفاق بیفتد».
ترامپ با اشاره به کمک‌های آمریکا در سه سال گذشته، افزود که این کمک‌ها نه‌تنها غیرمنطقی‌اند، بلکه به نفع دشمنان ایالات متحده هستند. او تأکید کرد: «ارسال کمک‌ها به طالبان غیرقابل قبول است».
این اظهارات در واکنش به نامه سرگشاده تیم بورچت، نماینده جمهوری‌خواه کنگره، مطرح شدند. بورچت که به جبهه مقاومت ملی افغانستان نزدیک است و از احمد مسعود و امرالله صالح برای سفر به آمریکا دعوت کرده، روز سه‌شنبه در نامه‌ای به ترامپ، خواستار «توقف فوری ارسال کمک‌های نقدی آمریکا به طالبان» شد.
وزارت خارجه دولت بایدن پیش از این در پاسخ به این انتقادها تأکید کرده بود که کمک‌های مالی صرفا برای اهداف امدادی و خیریه به مردم افغانستان اختصاص یافته‌اند و برای تأمین نیازهای اساسی مانند غذا و دارو استفاده می‌شوند.
ترامپ در نشست خبری روز سه‌شنبه هفته گذشته خود، بار دیگر از خروج «آشفته» آمریکا از افغانستان انتقاد کرد و گفت: «ما می‌خواستیم از افغانستان با عزت و قدرت خارج شویم، نه اینکه مثل گروه احمق‌ها به نظر برسیم. ۱۳ نفر از ما کشته و بسیاری دیگر به وحشتناک‌ترین شکل زخمی شدند». او افزود: خروج آمریکا از افغانستان باعث تضعیف اعتبار آمریکا شد و روسیه را به حمله به اوکراین تشویق کرد.