جماران نوشت: سید حسن خمینی با اشاره به اینکه یک پوسته جدیدی از نظم اجتماعی به سبب مسائل فضای مجازی دارد بین مردم پدید می‌آید، گفت: ما نسبت به امام دو نوع می‌توانیم مسیر را طی کنیم؛ «یکی اینکه امام چه گفت و دو اینکه امام چه می‌گوید». امام چه گفت یعنی شما بررسی کنید به اینکه این آدم در زمان خودش نسبت به موضوعات زمان خودش و مسائلی که در آن روزگار اتفاق افتاده، نظرش چه بوده است. اما بحث دوم این است که اگر امروز بود، این مکتب چه می‌گفت؛ نسبت به حوادث امروز چه می‌گوید. او را به عنوان یک ظرفیت سیال و یک مکتب بالنده ببینیم.

 سید حسن خمینی طی سخنانی با موضوع «تفکر فقهی» در پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، گفت: در حوزه بحث فقه و اینکه ما بتوانیم فقه را میان رشته‌ای بحث کنیم، یک اشکال بسیار بزرگی از قبل پیش روی مجتهدین بوده و آن اینکه آیا ما می‌توانیم ابواب فقهی را به رشته‌های مختلفی تقسیم کنیم و بگوییم هر فقیهی احیانا در یک رشته کار کند؟

وی با اشاره به ۱۹ دی ماه سالروز رحلت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی افزود: اتفاقا در رابطه با این موضوع زیاد با ایشان بحث می‌کردیم. البته ایشان چندین بار در موارد مختلف تحت عنوان «اجتهاد شورایی» بیان می‌کرد. آیا ما می‌توانیم به اجتهاد شورایی تن بدهیم؟ یعنی در هر مسأله‌ای شورایی با هم بنشینند و کار شورایی کنند. مرحوم آقای هاشمی خیلی روی این مورد اصرار داشت و می‌گفت از نظر فقهی و بیشتر بحث‌های اصول فقهی قابل طرح و دفاع است. من بعدا وارد بحث‌های فنی مسأله شدم و به نظرم این هم قابل دفاع است.

سید حسن خمینی تصریح کرد: ما در تاریخ جمهوری اسلامی اولین بار این کار را انجام داده‌ایم؛ شاید حتی بدون اینکه بدانیم که این کار واقع شده و آن هم مقوله شورای نگهبان است. در شورای نگهبان طبق قانون اساسی که همه هم امضا کرده‌اند، یک جمعی می‌نشینند و نظر مجموع با اکثریت را ملاک قرار می‌دهند. یعنی این اتفاق علاوه بر اینکه ممکن هست، واقع هم شده است. به هر حال اگر بحث شورایی در حوزه اجتهاد مطرح شود، آن بحث میان رشته‌ای هم به نوعی در خودش دارد. یعنی اعلم‌هایی در رشته‌های مختلف می‌توانند کنار هم بنشینند و یک بحث تجمیعی را با هم داشته باشند و فتوای تجمیعی بدهند و آن وقت جامعه هم از یک شورایی تقلید کند.

او ادامه داد: نسل بعدی بسیار متفاوت از نسل قبلی ما است؛ ما دوره گذار و عجیبی هستیم و هر دو را درک می‌کنیم. یعنی هم دوره بدون اینترنت و هم دوره پسا اینترنت را درک کرده‌ایم و بعدا فردا فضایی پدید می‌آید که اصلا نمی‌دانیم روابط چگونه هست. دوره‌ای که همه حدود برداشته و همه چیز متفاوت می‌شود و روابط تغییر می‌کند؛ و نظمی که بعدا خودش را بر این فضا تحمیل می‌کند.

سید حسن خمینی با طرح مسأله «اجتهاد در اندیشه امام»، تصریح کرد: اجتهاد در اندیشه امام یعنی همان کاری که ما با مذهب فقه جعفری می‌کنیم که او را یک مکتب می‌بینیم و در آن اجتهاد می‌کنیم، این را هم یک مکتب بدانیم و در آن اجتهاد کنیم. همان طوری که امام گفته شطرنج این را داشته که گفته‌اند حرام است و امروز این را دارد که حلال است؛ عینا این داستان در روزگار ما هم هست. در غنا یک بحث مفصلی هست که آیا موسیقی و آواز، چه زن و چه مرد، حرام است یا حلال است؟ روایاتش یکی دو تا نیست اما یک بحث جدی وجود دارد که این مربوط به آن روزگار است؛ به خاطر اینکه اینها در یک مجالسی بوده و امروز آن مجالس نیست؛ یعنی خود موسیقی حرام نیست و مجلس فسق و فجور و اختلاط حرام است.

وی تأکید کرد: پژوهشکده بیشتر باید وجهه همتش را به امام آینده بدهد؛ تا امام گذشته. این که چه گفت، خیلی خوب است و دوستان باید بیشتر هم به این حوزه وارد شوند اما چیزی که پژوهشکده به ما هو پژوهشکده برای آن شکل می‌گیرد، این است که چه می‌گوید؛ امروز اگر بودند چه می‌گفتند و چگونه در قیاس با مسائل جدید حرکت می‌کردند؟ به خصوص که ما در دوره گذار هستیم؛ یک دوره بسیار مهم و زندگی ما به قبل و بعد ما تقسیم می‌شود. این دوره، دوره پدید آمدن یک فضایی است که فضای مجازی در آن «انقلاب ماهیت» می‌دهد و همه مسائلش را عوض می‌کند.

سید حسن خمینی در پایان با اشاره به سالگرد رحلت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، گفت: ایشان یکی از مفاخر جهان اسلام بود. واقعیت این است که شأنیت علمی آقای هاشمی مغفول ماند. من توفیق داشتم ۱۰ سال آخر عمر ایشان تقریبا هفته‌ای نبود که چند ساعتی را محضر ایشان نباشم. واقعیت این است که قدرت فقه، اصول، تفسیر و تسلطش به مبانی اسلامی مغفول ماند و ایشان بیشتر به عنوان یک شخصیت سیاسی شناخته شد. البته واقعیت هم این است که چون در این جهت سرآمد روزگار خودش بود، حقش بود که به این شناخته شود؛ ولی ابعاد دیگر شخصیت ایشان پنهان ماند.

وی تصریح کرد: کار مهم تفسیری که ایشان دارد، تفسیر راهنما و بعد فرهنگ قرآن، البته کار جمعی بود ولی خود ایشان در زندان شروع کرده و زحمت کشیده بودند. نقشی که باز در حوزه تاریخ انقلاب دارد و اینکه ایشان قلم برداشته و روز به روز حوادث را نوشته و روزنگار خاطرات ایشان یک بعد بسیار مهم در تاریخ انقلاب است. ولی توجه من بیشتر به بعد فقهی و بحث اجتهاد ایشان و بحث علمی ایشان در حوزه فقه و اصول است که مغفول مانده و واقعا از این حیث هم جا دارد که به ایشان بپردازیم.