قرارگیری کشور عزیزمان ایران بر روی نوار زلزله خیز کمر بند آلپ – هیمالیا و وجود گسل های فعال و مستعد زمین لرزه های بزرگ در مناطق مختلف ایران ، از جمله شهر تهران به عنوان پایتخت ایران ، همیشه موجب نگرانی مسئولین و شهروندان بوده و هست.
به گزارش تابناک به نقل از نیمروز، در کنار آسیب پذیری بالا؛ نحوه احداث بنا‌های کشور در گذشته که بدون توجه به مقررات و آیین نامه‌های ساختمانی و استاندارد‌های بین المللی بوده است و همچنین کمبود زیرساخت‌های لازم برای اجرای صحیح مدیریت بحران سبب شده که خطر زمین لرزه در مناطق شهری و روستایی بسیار بالا ارزیابی شود.
با وجود این خطر، اما همچنان اکثر مراکز جمعیتی و سکونتگاه‌ها و تأسیسات کشور بدون توجه و شناخت کافی از مسائل طبیعی در مکان‌های مخاطره آمیز از نظر تکتونیکی واقع شده‌اند.
بحث جابه جایی پایتخت، اما سالهاست که در دولت‌های مختلف مطرح شده و از شهر‌های مختلفی به عنوان کاندیدای پایتخت جدید نام برده شده است. اما در جدیدنرین اخبار نام مکران به عنوان تازه‌ترین گزینه برای پایتخت جدید برده شده است.
ضرورت دارد توجه مسئولین محترم به بحث لرزه خیزی ناحیه مکران جلب شود که در بررسی‌های خود به این نکته توجه لازم را داشته باشند و در صورت جدی شدن این بحث پیش بینی‌های لازم را در انجام دهند.
بر طبق شواهد علمی و تاریخی، ناحیه مکران دارای پتانسیل بسیار بالای لرزه خیزی و مستعد ایجاد سونامی ناشی از زمین لرزه در این بخش از سواحل کشورمان است.
ناحیه فرو رانش مکران در جنوب شرق ایران و جنوب غرب پاکستان با پهنای ۹۰۰ کیلومتر جاییکه پوسته اقیانوسی از صفحه عربستان به زیر صفحه اوراسیا فرو میرود شکل گرفته است که مهمترین منطقه از لحاظ لرزه خیزی در جنوب شرق ایران همین منطقه مکران میباشد. همان طور که در بالا ذکر شد مکران، یک منطقه فرورانش است.
در چنین مناطقی، یکی از ورقه‌های زمین‌ساختی زمین به زیر دیگری فرورانده میشود و گسل بزرگی که در این منطقه وجود دارد «مگاتراست» یا «ابرراندگی» نامیده میشود. وقتی ورقه‌ها از کنار یکدیگر عبور می‌کنند، می‌توانند در نقاطی گیر کرده و باعث قفل‌شدگی شوند که همین اتفاق موجب جمع‌شدن استرس میشود. افرایش استرس ممکن است تا آنجا بالا رود که باعث شود مگاتراست طی یک زمین‌لرزه بزرگ شکسته شود.
بزرگترین زلزله‌ای که تاکنون منطقه مکران ثبت شده، زلزله‌ای است که در ۲۷ نوامبر ۱۹۴۵ به بزرگای ۸.۱ رخ داد که خوشبختانه این زمین لرزه به دلیل اینکه در منطقه‌ای با تراکم جمعیتی کم رخ داد تلفات ریادی نداشت. وقوع این رخداد لرزه‌ای باعث رانش زمین در امتداد خط ساحلی دریای عمان شد و همچنین باعث فوران یک گلفشان در چند‌کیلومتری سواحل مکران شده و این فوران چهار جزیره کوچک را تشکیل داد.
زمین‌لرزه بزرگ ساحل مکران در ساعت ۲۱:۵۶ در ۲۷ نوامبر ۱۹۴۵ به وقت جهانی و ۱:۲۶ بامداد ۲۸ نوامبر ۱۹۴۵ (هفت‌آذر ۱۳۲۴) به وقت ایران و ۳:۲۶ بامداد به وقت هند رخ داده است. امواج سونامی از سمت غرب به شرق افزایش ارتفاع داشته به‌طوری‌که در نواحی غربی (ایران) ارتفاع آن حداکثر به یک متر و در بخش شرقی (پاکستان) به حدود ۱۵ متر رسیده است.
اگر چه لرزه خیزی این منطقه در مقایسه با زاگرس پایین‌تر است و هر چه از بخش غربی مکران به سمت قسمت شرقی میرویم از تعداد رلزله‌های آن کاسته میشود، اما فعالیت‌های لرزه‌ای اخیر در ساحل مکران نشان میدهد وقوع زمین‌لرزه‌ای بزرگ (با بزرگای ۸ یا بیشتر) در منطقه غرب کانون زلزله ۱۹۴۵ مکران و عمدتا در ساحل ایرانی مکران (منطقه‌ای بین چابهار و جاسک) امکان‌پذیر است.
وقوع سونامی سال ۲۰۰۴ که ناشی از زمین لرزه‌ای با بزرگای ۹٫۱ در نزدیکی سوماترا بود، زنگ خطری در زمینه آمادگی در برابر این بلای طبیعی بوده و ضرورت تقویت سیستم‌های هشدار زودهنگام و برنامه‌های آموزشی در مناطق ساحلی به ویژه در مناطقی که در دهه‌های پیش‌رو دولت قصد توسعه آنها را دارد نشان میدهد.
از آنجایی که انتخاب این منطقه به عنوان پایتخت موجب شهرنشینی سریع در امتداد این سواحل و افزایش جمعیت در معرض زلزله و سونامی در مکران میشود، بنابراین نیاز به اقدامات پیشگیرانه و آمادگی بیشتر در مقابل این حوادث بیش از پیش احساس میشود.
از این رو انتطار میرود سازمان‌های دولتی و نهاد‌های مرتبط به تقویت سیستم‌های هشدار زودهنگام و ایجاد برنامه‌های آمادگی برای بلایای طبیعی توجه بیشتری داشته باشند. همکاری بین وزارتخانه‌ها، از جمله وزارت کشور، بهداشت و درمان، و راه و شهرسازی، برای ایجاد و به‌روز رسانی سیستم‌های هشدار و مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها ضروری است.
دکتر عاطفه سلطنت پوری - دکترای زلزله شناسی (سازمان زمین شناسی آمریکا و موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران)
نظرات کاربران