به گزارش جهان نیوز، «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه روز دوشنبه در سخنانی مدعی شد که برنامه هستهای ایران به نقطه بیبازگشت نزدیک شده و باید گفتوگوی راهبردی با دولت جدید ترامپ درباره ایران داشته باشد.
وی در ادامه سخنانش گفت: «ما باید از خود بپرسیم که آیا باید مکانیزم ماشه را پیش از اکتبر 2025 (مهر 1404) فعال کنیم یا خیر».
مکانیزم ماشه به مجموعه اقداماتی اطلاق میشود که در توافق هستهای ایران (برجام) برای بازگشت تحریمها در صورت نقض تعهدات از سوی یکی از طرفهای توافق پیشبینی شده است. طبق برجام که در سال 2015 میان ایران و گروه 1+5 (آلمان و پنج کشور دائمی شورای امنیت سازمان ملل) به امضاء رسید، ایران تعهد داد که برنامه هستهای خود را محدود کند و در مقابل، تحریمهای اقتصادی و مالی علیه این کشور کاهش یابد. در این توافق، مکانیزم ماشه به این صورت طراحی شد که اگر یکی از طرفها (ایران یا کشورهای 1+5) شکایت کند که طرف مقابل تعهداتش را نقض کرده است، میتواند با استفاده از این مکانیزم، بازگشت تحریمها را به طور خودکار فعال کند.
پس از امضای توافق برجام، در حالی که ایران با وجود بدعهدی دولت وقت آمریکا به ریاست «باراک اوباما»، تهران به طور کامل به این توافق پایبند بوده و گزارشهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی کاملا به پایبندی ایران اذعان داشته است اما در سال 2018 و پس از پیروزی «دونالد ترامپ» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، دولت وی به طور یکجانبه از برجام خارج شد و تحریمها علیه ایران را دوباره اعمال کرد. ترامپ ادعا کرد که توافق به اندازه کافی محدودکننده نیست و به ایران اجازه میدهد که در بلندمدت برنامه هستهای خود را گسترش دهد.
پس از خروج ایالات متحده از توافق هستهای برجام در مه 2018، ایران ابتدا بهطور کامل به تعهدات خود پایبند بود.
اما در واکنش به نقض برجام توسط آمریکا و عدم اجرای تعهدات طرفهای باقیمانده، ایران از اردیبهشت 2019 (یک سال پس از خروج ترامپ) گامهای تدریجی کاهش تعهدات خود را آغاز کرد.
این گامها شامل افزایش ظرفیت غنیسازی اورانیوم، عدم رعایت محدودیتهای موجود در ذخایر اورانیوم غنیشده، و آغاز فعالیتهای جدید در تأسیسات هستهای بود.
اما در واکنش به نقض برجام توسط آمریکا و عدم اجرای تعهدات طرفهای باقیمانده، ایران از اردیبهشت 2019 (یک سال پس از خروج ترامپ) گامهای تدریجی کاهش تعهدات خود را آغاز کرد.
این گامها شامل افزایش ظرفیت غنیسازی اورانیوم، عدم رعایت محدودیتهای موجود در ذخایر اورانیوم غنیشده، و آغاز فعالیتهای جدید در تأسیسات هستهای بود.
تا دسامبر 2020، ایران همچنان به برخی از تعهدات خود در چارچوب برجام ادامه میداد، اما گامهای کاهش تعهدات بهطور مداوم پیش میرفت. در این مدت، آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) تا چندین نوبت گزارشهایی منتشر کرد که در آنها اذعان داشت ایران همچنان به برخی از تعهدات هستهای خود در چارچوب برجام پایبند است، اما به تدریج برخی محدودیتها را نادیده گرفته است. از جمله گزارشهای آژانس که از پایبندی ایران به توافق در این مدت خبر داده، میتوان به گزارشهای منتشر شده در اواسط 2019 و 2020 اشاره کرد که اعلام کردند ایران همچنان به برخی محدودیتهای غنیسازی اورانیوم و ذخایر آن پایبند است، اما برخی از محدودیتهای خود را در زمینه تحقیق و توسعه کنار گذاشته است.
بر اساس توافق هستهای برجام، محدودیتهای اصلی ایران در زمینه برنامه هستهای در طول زمان و به تدریج به پایان میرسد. این محدودیتها شامل مواردی چون غنیسازی اورانیوم، تعداد سانتریفیوژها، ذخایر اورانیوم غنیشده و فعالیتهای تحقیق و توسعه در زمینه هستهای است. زمانبندی این محدودیتها به شرح زیر است:
غنیسازی اورانیوم: ایران مجاز بود که تنها تا 3.67 درصد اورانیوم را غنیسازی کند و ذخایر اورانیوم غنیشدهاش نباید از 300 کیلوگرم بیشتر شود. این محدودیتها برای 15 سال از تاریخ امضای توافق (یعنی تا سال 2030) ادامه دارد.
سانتریفیوژها: ایران اجازه داشت که فقط از حدود 5 هزار سانتریفیوژ IR-1 استفاده کند. محدودیتهای مربوط به تعداد سانتریفیوژها و نوع آنها برای 10 سال از تاریخ برجام (یعنی تا اکتبر سال 2025- مهر 1404) باقی میماند.
تأسیسات فردو: تأسیسات فردو که پیش از توافق برای غنیسازی اورانیوم استفاده میشد، باید تبدیل به یک مرکز تحقیقاتی شود و هیچگونه فعالیت غنیسازی اورانیوم در آنجا تا سال 2030 انجام نخواهد شد.
تأسیسات فردو: تأسیسات فردو که پیش از توافق برای غنیسازی اورانیوم استفاده میشد، باید تبدیل به یک مرکز تحقیقاتی شود و هیچگونه فعالیت غنیسازی اورانیوم در آنجا تا سال 2030 انجام نخواهد شد.
تحقیق و توسعه: محدودیتهایی در زمینه تحقیق و توسعه بر روی سانتریفیوژها برای مدت 10 سال (یعنی تا اکتبر 2025- مهر 1404) وجود دارد.
در مجموع، بسیاری از محدودیتها پس از گذشت 10 تا 15 سال از تاریخ توافق (یعنی از 2025 تا 2030) پایان مییابند و ایران مجاز خواهد بود که بسیاری از فعالیتهای هستهای خود را به طور گستردهتری انجام دهد.