این دعا، به‌طور خاص خواسته‌هایی بلند و عمیق از خداوند متعال را برای خیر دنیا و آخرت شامل می‌شود. در کنار این دعا، حدیثی گرانقدر از پیامبر اسلام(ص) آمده است که در آن سه خصلت معنوی به‌عنوان عوامل مؤثر در دستیابی به خیرات دنیا و آخرت معرفی شده است.
در گفت‌وگو با آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی، استاد دروس خارج حوزه علمیه قم نگاهی دقیق‌تر به این سه ویژگی داشتیم و ارتباط آن‌ها را با دعای «یا من ارجوه لکل خیر» بررسی کردیم. همراه ما باشید تا این آموزه‌های گرانقدر را از زبان این استاد بزرگوار شنیده و در مسیر کسب خیرات حقیقی گام برداریم.
اعتماد به حکمت بی‌پایان الهی
آیت‌الله نورمفیدی در ابتدای سخن با اشاره به حدیث گرانقدر پیامبر اعظم(ص) بیان می‌کند: حضرت رسول‌الله (ص) در حدیثی نقل شده در بحارالانوار می‌فرماید: «ثَلاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ جَمَعَ اللَّهُ لَهُ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ: الرِّضا بِالقَضَاءِ وَ الصَّبْرُ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الدُّعَاءُ عِنْدَ الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ». در این حدیث، پیامبر(ص) سه ویژگی را به‌عنوان کلیدهای دستیابی به خیر دنیا و آخرت معرفی می‌کند. ابتدا رضا به تقدیر الهی، صبر در برابر مشکلات و دعا در تمام حالات زندگی. این سه ویژگی نه‌تنها در تکامل معنوی انسان نقش اساسی داشته، بلکه تأثیرات شگرفی در کیفیت زندگی فرد و جامعه دارند. به‌ویژه در ماه رجب که فرصت نزدیکی به خداوند فراهم است، این ویژگی‌ها باید در عمق وجود انسان‌ها جاری و ساری باشد.
ایشان در تشریح مفاد این حدیث نیز توضیح می‌دهد: رضا به قضا، به معنای اطمینان قلبی به حکمت خداوند در تقدیرات است. در دعای ماه رجب، در عبارت «یا من ارجوه لکل خیر» انسان می‌طلبد همه خیرات دنیا و آخرت به او عطا شود؛ اما این خواسته باید با ایمان و اعتماد به تدبیر الهی همراه باشد. وقتی انسان به تقدیرات الهی رضا می‌دهد، در حقیقت قلبش از هرگونه اعتراض و نارضایتی از شرایط زندگی رها می‌شود و در هر وضعیت، به حکمت و اراده الهی اطمینان پیدا می‌کند. این مفهوم در قرآن کریم نیز به‌طور شفاف آمده است که «لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا» (بقره، ۲۸۶). در حقیقت، زمانی که انسان به قضا راضی می‌شود، یعنی می‌پذیرد هیچ باری به دوش او انداخته نمی‌شود جز آنچه توان انجام آن را دارد. رضا به قضا نه به معنای تسلیم بی‌حرکت است، بلکه به معنای پذیرفتن واقعیت‌هاست. انسان باید در دل مشکلات به دنبال توکل بر خداوند باشد، در عین حال که با تلاش و تدبیر می‌کوشد شرایط را به بهترین نحو تغییر دهد. این رضا، در دل خود آرامش و اطمینانی می‌آورد که انسان را از درون تقویت می‌کند و در مواجهه با سختی‌ها، به‌جای شکایت و نارضایتی، به رشد و تعالی انسان کمک می‌کند.
صبر، جهاد روحی در برابر مشکلات زندگی
استاد برجسته دروس خارج حوزه علمیه قم به رکن دوم برای رسیدن به خیر دنیا و آخرت اشاره کرده و می‌گوید: صبر یکی از ویژگی‌های برجسته‌ای است که در این حدیث به آن اشاره شده است. در زندگی هر انسانی، بلاها و آزمایش‌ها به اشکال مختلف رخ می‌دهند. این بلاها، نه به‌عنوان نقمت، بلکه به‌عنوان وسیله‌ای برای تکامل و رشد روحی مطرح هستند. همچنان که در آیه 155 سوره بقره آمده است: «وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ». در این آیه، خداوند به انسان‌ها خبر می‌دهد بلا و امتحان جزئی از زندگی است و در عین حال، بشارت به کسانی داده می‌شود که در برابر این بلاها صبر می‌کنند. صبر در اینجا به معنای ایستادگی در برابر مشکلات نیست، بلکه به معنای مبارزه با نفس، حفظ ایمان و امید در مواجهه با دشواری‌هاست. صبر در برابر بلا به انسان توانایی می‌دهد در تمام شرایط، همت خود را از دست ندهد و حتی از سختی‌ها درسی معنوی بیاموزد.
آیت‌الله نورمفیدی تصریح می‌کند: بلا در آموزه‌های دینی به‌عنوان یک فرایند طبیعی در مسیر رشد و تعالی انسان‌ها در نظر گرفته شده است. امیرالمؤمنین(ع) در خطبه 217 نهج‌البلاغه و در نکوهش دنیا می‌فرماید: «دارٌ بالبلاء محفوفة». به‌عبارت‌دیگر، زندگی این دنیا پر از بلا و امتحان است اما همین بلاهاست که انسان‌ها را به سوی کمال می‌کشاند.
دعا، راهی برای جلب رحمت الهی در هر شرایطی
این استاد حوزه و دانشگاه یادآور می‌شود: دعا در اسلام تنها یک ابزار برای درخواست‌های فردی نیست، بلکه ابزاری است برای اتصال مداوم با خداوند، در هر حال و هر شرایط. دعا، در زمان‌های سختی و رنج، نجات‌بخش است و در زمان راحتی، شکرگزاری از نعمت‌های خداوند را به ارمغان می‌آورد. حضرت امام صادق(ع) در حدیثی نقل شده در جلد 2 کافی می‌فرماید: «الدعاء سلاح المؤمن» دعا سلاح مؤمن است. دعا ابزاری است که انسان را در برابر مشکلات مسلح می‌کند و در همان حال، در هنگام آرامش نیز سبب تقویت ارتباط با خداوند می‌شود. در حدیث پیامبر اسلام(ص) آمده است: «الدعاء عند الشدة و الرخاء» یعنی دعا هم در زمان‌هایی که در سختی‌ها قرار داریم و هم در لحظات آرامش، باید جاری باشد. در حقیقت، دعا در سختی‌ها انسان را به سوی خداوند می‌برد و در راحتی‌ها، یاد خدا را در دل زنده نگه می‌دارد. دعای «یا من ارجوه لکل خیر» یک نوع درخواست مستمر از خداوند است که در آن، انسان از پروردگار می‌خواهد در همه حالات، چه در سختی و چه در راحتی، او را از لطف و رحمت خود بهره‌مند سازد. این دعا، انسان را از غفلت‌ها دور کرده و در هر لحظه، او را به یاد خداوند می‌اندازد. آیت‌الله نورمفیدی در پایان تأکید می‌کند: خیر دنیا و آخرت در کنار هم، با سه ویژگی معنوی «رضا»، «صبر» و «دعا» تحقق می‌یابد. این سه ویژگی، نه‌تنها در تعالی فردی انسان مؤثر هستند، بلکه در ساخت جامعه‌ای صالح نیز نقشی اساسی دارند. در ماه رجب که درهای رحمت الهی به روی بندگان باز است، دعای «یا من ارجوه لکل خیر» یک فرصت طلایی برای درخواست خیرات بی‌پایان از خداوند است. در این ماه، با پیروی از آموزه‌های پیامبر اسلام(ص) درخصوص رضا، صبر و دعا، می‌توان به کمال روحی دست یافت و خیر دنیا و آخرت را جمع‌آوری کرد.
خبرنگار: مریم احمدی شیروان