٨ سال بعد از آغاز طرح دولت و سازمان بهزیستی برای ارائه مشاوره به خانواده هایی که قصد جدا شدن را دارند، مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور اعلام کرده که بیش از ۴۵ درصد پرونده‌های طلاق در سامانه تصمیم منجر به سازش شده است. طرح مداخله در طلاق سال ۱۳۹۵ با هدف کاهش طلاق‌های توافقی و آسیب‌های ناشی از طلاق بر بنیان خانواده‌ها با همکاری سازمان بهزیستی کشور و معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه در شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰ هزار نفر به اجرا درآمد و در قالب سامانه «تصمیم» به کار خود ادامه داد.

سامانه ای که مشاوران در آن تلاش می کنند تا ضمن شنیدن مشکلات و مسایلی که کارزوجین را به طلاق کشانده، مهارت لازم برای برقراری تعامل مناسب با همسر و حل تعارض، نحوه برخورد مناسب با آن، را به طرفین آموزش دهند. اما این سامانه چگونه عمل می کند و دارای چه ویژگی هایی است، سوالاتی است که معصومه توکلی، مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور،  به آنها پاسخ داده است.

 توکلی درخصوص تاریخچه طرح تصمیم می گوید: همانطور که می دانید طرح «پیشگیری و مداخله در طلاق و کاهش عوارض ناشی از آن» از ٨ سال قبل،  در استان خراسان رضوی با همکاری دادگستری استان، اداره کل بهزیستی و مراکز غیردولتی در شهرستان مشهد شروع و در ادامه در شهریور ماه سال ١٣٩٦ با حضور معاون اول رئیس جمهور وقت و معاون محترم قوه قضائیه در ١٠ استان دیگر در کشور رونمایی شد.  گرچه این پایان ماجرا نبود بلکه در سال ١٣٩٧تفاهم‌نامه‌ای در راستای همکاری های مشترک فیمابین سازمان بهزیستی کشور و معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه منعقد و نیز شیوه نامه اجرایی سامانه کاهش طلاق در راستای اجرای طرح پیشگیری و مداخله به منظور کاهش طلاق و عوارض ناشی از آن تدوین گردید و تا سال ١٣٩٨ در ٢٤ مرکز استان این سامانه راه اندازی و به بهره برداری رسید.

سامانه ای برای سازش

همچنین به گفته توکلی، در ٦ ماهه اول سال ١٣٩٩ سامانه فوق در ٧ مرکز استان باقی مانده و شهرستان کیش و نیز در نیمه دوم آذر ماه سال ١٣٩٩ با همکاری و هماهنگی قوه قضائیه در کلیه شهرستان های بالای ٥٠ هزار نفر جمعیت کشور، فعال شد و امکان ارجاع متقاضیان طلاق توافقی برای انجام ارزیابی های روانی اجتماعی و دریافت خدمات تخصصی مشاوره ای از مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی و کلینیک های مددکاری اجتماعی تحت نظارت سازمان بهزیستی فراهم شد.

بنا براعلام وی همچنین، در حال حاضر سامانه تصمیم در ١٥ استان به صورت کامل فعال و ١٢استان کاملا غیر فعال و ٤ استان نیمه فعال است.

وی در پاسخ به این سوال که سامانه «تصمیم » به صورت حضوری به زوجینی که درخواست طلاق توافقی دارند، مشاوره می  دهد یا به صورت تلفنی ؟ می گوید: سامانه تصمیم سامانه تلفنی نیست و فقط متقاضیان طلاق توافقی به این سامانه مراجعه و خدمات دریافت می کنند.

اما فرآیند ارائه مشاوره در طلاق توافقی در سامانه تصمیم چگونه انجام میشود؟

مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشوردر پاسخ به این سوال نیز می گوید: در گام اول متقاضیان طلاق توافقی باید به سایت زمان به نشانی ttps://zaman.behzisti.net  مراجعه و ثبت نام کنند. در بخش دوم، به مرکز غربالگری روانی اجتماعی (وقت و مرکز خالی) معرفی می شوند. بعد از آن نیز متقاضی به همراه همسر و مدارک هویتی به مراکز غربالگری روانی اجتماعی مراجعه می کنند.

وی ادامه می دهد: درگام بعد نیز پرونده آنها به یکی از مراکز مشاوره تخصصی ارجاع داده می شود. در نهایت هم پس  از سپری کردن جلسات مشاوره در طی ٤٥ روز ، گزارش سازش یا عدم سازش آنان توسط مراکز مشاوره به واحد ارزیابی روانی اجتماعی و سپس به دفتر خدمات قضایی جهت اطلاع به دادگاه ارائه می شود. وی می افزاید: بر اساس شیوه نامه اجرایی طرح کنترل و کاهش طلاق، یک جلسه مشاوره با نام غربالگری به صورت(رایگان) و حداقل چهار جلسه مشاوره انجام می‌شود و در صورت نیاز به جلسات بیشتر با نظر روانشناس و مشاور، جلسات بعدی نیز تشکیل خواهند شد.

توکلی همچنین در خصوص آمار عملکردی سامانه تصمیم نیز می گوید: براساس گزارش های ما، تعداد افراد متقاضی طلاق توافقی که در سامانه تصمیم در سال ١٤٠٢ ثبت نام کرده اند ١٦٢،٧١٠ نفر بوده که ٦٥/٢٣ درصد آنها با مشاوره همکاران ما، به سازش منجر شده است. در سال جاری نیز، تعداد کل افراد پذیرش شده در ۹ ماهه اول امسال که در سامانه تصمیم ثبت شده اند، بالغ بر ۷۹ هزار و ۷۹ نفر بوده است که  بیش از ۴۵ درصد این پرونده‌هامنجر به سازش شده است. وی در مورد اصلی ترین دلایلی که زوجین را به دادگاه های طلاق می کشاند نیز می گوید: بیشترین فراوانی علل طلاق در سال ١٤٠٣ (بر اساس داده های ثبت شده در سامانه تصمیم) به ترتیب شامل: عدم مسئولیت پذیری، عدم تسلط به تکنیک های مرتبط با مهارت های زندگی، بی توجهی، بی احترامی  و  بد دهنی است.

براساس شیوه نامه تدوین شده برای طلاق توافقی، زوجین برای جلسات مشاوره باید هزینه ای را پرداخت کنند. توکلی در مورد میزان تعرفه جلسات مشاوره طلاق نیز می گوید: تعرفه هر جلسه مشاوره سامانه تصمیم، در هر استان بر اساس نظر شورای مشورتی تعیین می شود که معمولا از تعرفه  یک جلسه مشاوره ابلاغی هیات وزیران هم کمتر است. بنابراین، این خدمات با حداقل هزینه به مردم ارائه می شود. ضمن آنکه خدمات این جلسات برای افراد بی بضاعت رایگان است.

سامانه ای برای مشاوره های آسیب های اجتماعی

اما شاید بد نباشد که بدانید، بهزیستی در کنار سامانه « تصمیم» سامانه دیگری هم دارد و کسانی را  که  نیازمند مشاوره در مورد انواع مسایل خانوادگی و چالش های روحی و روانی دارند، راهنمایی کنند. سامانه ای به نام «١٤٨٠» که به گفته مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشورمخاطبان فراوانی هم دارد. توکلی در مورد این سامانه  می گوید: واقعیت این است که در دنیای پر التهاب و شلوغ کنونی، با توجه به شرایط فردی، زناشویی، خانوادگی، و اجتماعی، شهروندان در معرض انواع چالش ها و بحران ها و تهدیدهای روانی و اجتماعی هستند. با درک این نیاز مهم و بنیادی سازمان بهزیستی کشور، حسب تکالیف و مسئولیتهای قانونی خود، در سال ١٣٧٢ برای اولین بار مرکز مشاوره تلفنی (خط ١٤٨٠) را در تهران راه اندازی کرد. خدمتی که در طی این سالها در کلیه استانها دایر و توسعه پیدا کرده و به صورت رایگان در سه حیطه مشاوره ، راهنمایی و ارجاع، در دسترس همه قرار دارد. وی تصریح می کند: این خط در حال حاضر با کمک  روانشناسان و مشاوران متخصص در سراسر کشور،  به ارائه خدمات تلفنی روانشناختی در حیطه مشاوره های پیش از ازدواج، خانواده، زوج، تربیت کودک، اعتیاد و ..... می‌پردازد،  به نحوی که تنها در سال ١٤٠٢ تعداد ١،٦٩٠،٣٤٠ مورد تماس با این خط برقرار شده است و از خدمات مورد نیاز بهره مند شده اند.

این کارشناس بهزیستی با  ذکر اینکه در حال حاضر مردم می توانند در سراسر کشور از طریق خط تلفنی از ساعت ٨ صبح تا ١٢ شب در تماس با  ۱۴۸۰ از خدمات رایگان مشاوره و روانشناسی در زمینه های ازدواج و خانواده، کودک و نوجوان، مشکلات بین فردی، اختلالات روانی، مشاوره تحصیلی و تربیتی، مشاوره شغلی، مشاوره سالمند و اعتیاد استفاده کنند، می گوید: شاید برایتان جالب باشد که بیشترین فراوانی های تماس در حوزه خانواده: مساله روابط فرازناشویی و اختلافات بین فردی، در حوزه کودک؛ موضوع تربیت جنسی و در حوزه بالینی؛ افسردگی و اضطراب می باشد. وی در پاسخ به این سوال که پرتکرارترین تماس ها با این سامانه مربوط به کدام چالش اجتماعی است می گوید: بیشترین میزان تماس با سامانه در ویژگی های جمعیت شناختی مربوط به زنان( نزدیک به  ٨٠درصد)، مربوط به دامنه سنی ۳۵ تا ۳٩ سال بوده است .

افرادی که متاهل بوده اند. به گفته توکلی بسیاری از افرادی که با این سامانه تماس گرفته اند، برای مشاوره و درمان به مراکز مشاوره حضوری راهنمایی شده اند تا درمانشان را از این طریق پیگیری کنند.