اقدامات امنیتی بی‌سابقه و شدید علیه مسافران این پرواز با انتقادات گسترده مسافران روبرو شده است.
نیروهای امنیتی بازرسی دقیقی از هواپیما انجام دادند که منجر به اختلال و تاخیر چند ساعته مسافران شد. به نوشته
تسنیم و به نقل از شبکه المنار، «مأموران فرودگاه تمامی چمدان‌ها را به شکل دستی باز کرده و محتوای آنها را مورد بازرسی قرار داده‌اند؛ این اقدام خارج از عرف که موجب معطلی چندین ساعته مسافرین شد، موجب عصبانیت آنها شده است.»
طبق این گزارش، مقامات امنیتی فرودگاه بیروت در تلاش برای بازرسی چمدان‌های هیئت دیپلماتیک ایرانی نیز بودند که با ممانعت دیپلمات‌ها و بروز تنش همراه شد. برخی فعالان مدنی لبنانی اعلام کرده‌اند که این بازرسی‌ها از چند هفته پیش و تحت نظارت افسران آمریکایی آغاز شده است. بازرسی شدید مسافرین هواپیمای ماهان ایر پس از آن صورت گرفت که کانال تلویزیونی سعودی «الحدث»، ظهر پنجشنبه به نقل از منابع غربی مدعی شد که «ایران قصد دارد میلیون‌ها دلار را از طریق یک پرواز ماهان ایر از تهران به بیروت به حزب‌الله منتقل کند.» بعد از انتشار این خبر توسط این کانال، تماس‌های دیپلماتیک لبنان با مقامات ایرانی انجام شد و پس از آن سیل عظیمی از اخبار و شایعات در مورد محموله هواپیما منتشر شد.
*** واکنش وزارت خارجه لبنان
وزارت خارجه لبنان بعد از ادعای برخی رسانه‌های سعودی درباره محموله و سرنشینان یک هواپیمای ایرانی در فرودگاه بیروت این گزارش‌ها را تکذیب کرد. وزارت امور خارجه لبنان، امروز (جمعه)، بعد از بازرسی غیرمعمول هواپیمای شرکت «ماهان» در فرودگاه «رفیق حریری» بیروت اعلام کرد بعد از دریافت یادداشتی از سوی سفارت جمهوری اسلامی ایران درباره محتویات ۲ کیف کوچک یک دیپلمات ایرانی اجازه ورود این کیف‌ها را صادر کرده است.
منابع لبنانی، دیشب، خبر داده بودند نیروهای امنیتی این کشور تحت نظارت افسران آمریکایی در اقدامی غیرمعمول یک هواپیمای ایرانی را به همراه تمام سرنشینان آن تحت بازرسی شدید قرار دادند که این اقدام باعث معطلی چندساعته مسافران و گلایه آنها شد. بر اساس گزارش پایگاه خبری «النشره»، وزارت خارجه لبنان پس از این اقدام غیرمعمول اعلام کرد که ۲ کیف یادشده شامل اسناد، مدارک و مقداری پول برای هزینه‌های سفارتخانه ایران بوده‌اند که در نهایت اجازه ورود این کیف‌ها به بیروت داده شده است.
*** اصرار داشتند یک کیف کوچک که مطابق قوانین دیپلماتیک باید بدون بازرسی رد شود، باز کنند
یک منبع آگاه در خصوص حادثه فرودگاه لبنان و بازرسی مسافران هواپیمای ایرانی گفت که این حادثه بدون بازرسی کیف دیپلمات ایرانی به پایان رسید. به نوشته تسنیم، یک منبع آگاه در سفارت جمهوری اسلامی ایران در لبنان به تشریح جزئیاتی از این حادثه پرداخت و گفت که، «به دستور وزیر کشور لبنان و با فشارهای آمریکایی و اسرائیلی این اتفاق رخ داد و آنها تصور کرده بودند که ایران از طریق هواپیمایی ماهان، پول منتقل می‌کند و تمام بارها را بازرسی کردند و چیزی مشهود نبوده است.»
منبع آگاه ادامه داد که، «یک کیف کوچک معمولی که مطابق قوانین دیپلماتیک باید بدون بازرسی رد شود، اصرار داشتند که آن هم باز شود که با دخالت وزارت خارجه لبنان حل شد و بدون بازرسی وارد شد.» منبع مذکور با بیان اینکه مردم لبنان نیز در واکنش به این اتفاق تظاهرات کردند، افزود که، «بخشی از آن مربوط به این بوده که چرا هموطنان لبنانی ما را که از ایران آمده بودند، اینچنین غیرمعمول بازرسی کردند و همچنین بخشی مربوط به این بود که چرا با ایران اینچنین برخورد شده است.»
منبع تسنیم ادامه داد: که، «تظاهرکنندگان مسئولین فرودگاه را متهم کردند که به دنبال پیاده سازی نقشه های آمریکا و اسرائیل در لبنان هستند و آنها چرا نسبت به تحرکات آمریکایی ها در لبنان اقدامی انجام نمی‌دهند.» این منبع آگاه اظهار داشت که، «تظاهرکنندگان درمقابل سفارت ایران جمع شدند و از جمهوری اسلامی ایران در این مسئله حمایت کردند.
قضیه تا ساعت دو بامداد خاتمه یافت و کیفی که مربوط به دیپلمات ایرانی بوده مطابق با قوانین بین المللی وارد شده است و کاری نتوانستند بکنند.»
*** واکنش مقامات لبنانی
در پی بازرسی بدنی و چمدان‌های هواپیمای ایرانی در فرودگاه بیروت، «بسام مولوی»، وزیر کشور و شهرداری لبنان، در بیانیه‌ای اعلام کرد که «هواپیمای ایرانی در حال بازرسی در فرودگاه بیروت است و دستگاه امنیتی فرودگاه در حال اجرای دستورالعمل‌ها است.» اما از سوی دیگر در پی انتشار خبر بازرسی شدید و غیرمعمول مسافرین تهران به بیروت، دهها نفر از جوانان لبنانی سوار بر موتورسیکلت راهی فرودگاه بیروت شدند و ارتش لبنان نیز اقدام به بستن راههای منتهی به فرودگاه کرد. شبکه‌های اجتماعی لبنانی نیز شاهد عصبانیت شدید کاربران در خصوص نوع برخورد با مسافرین و هیئت دیپلماتیک ایرانی در فرودگاه رفیق حریری است.
*** بازرسی هیئت های دیپلماتیک
بازرسی هیئت دیپلماتیک ایرانی که جزوی از مسافرین این هواپیما بودند در حالی است که طبق کنوانسیون وین ۱۹۶۱ در خصوص روابط دیپلماتیک، دیپلمات‌ها از مصونیت کامل برخوردارند و نباید در کشور مقصد مورد بازرسی یا نظارت شخصی قرار گیرند. این مصونیت شامل حقوق و امتیازات بسیاری می‌شود که به دیپلمات‌ها اجازه می‌دهد «ماموریت خود را با آزادی و امنیت انجام دهند، از جمله عدم بازرسی در فرودگاه‌ها.» بر اساس این کنوانسیون، کشور میزبان حق بازرسی شخصی دیپلمات‌ها یا بررسی اموال و بار آنها را ندارد. این عمل نقض مصونیت نمایندگان دیپلماتیک محسوب می‌شود و هرگونه تعرض به مصونیت دیپلماتیک می‌تواند موجب تنش در روابط بین کشورها شود.
با توجه به کنوانسیون وین، وزارت امور خارجه و اتباع خارجی لبنان یادداشت کتبی و توضیحی از سفارت ایران در خصوص محتویات دو چمدان کوچک دیپلماتیک در پرواز ماهان در تاریخ ۲ ژانویه ۲۰۲۵ دریافت کرد که حاوی اسناد، اوراق و اسکناس برایپرداخت داخلی سفارت است. بر این اساس، ورود این دو کیسه مطابق با کنوانسیون روابط دیپلماتیک وین در سال ۱۹۶۱ مجاز بوده است.
*** چرا دستگاه امنیتی لبنان اینگونه عمل می کند؟
به دنبال بازرسی بدنی و چمدان‌های هواپیمای ایرانی، اکنون چرایی عملکرد ضدایرانی نهادهای امنیتی لبنان می تواند محل سوال و تامل جدی باشد. در این باره، سال ۲۰۲۱ جوزف عون، فرمانده ارتش لبنان در اقدامی یکطرفه و موازی با وزارت کشور لبنان اقدام به تغییر مدیرکل امنیت فرودگاه بیروت کرد و فواد کفوری را به عنوان مدیر «جهاز‌الامن مطار بیروت» یعنی همان «مدیر امنیت فرودگاه» معرفی کرد. به نوشته تابناک، فواد کفوری یک نظامی ضد ایرانی است که رابطه خوبی با آمریکایی ها و فرانسوی ها دارد و از زمان روی کارامدنش علیه ایران کارشکنی می کند؛ آمریکا برای اینکه رابطه حزب الله با بیرون را قطع کند از کفوری و عون حمایت می کند.
در لبنان سه دستگاه امنیتی وجود دارد که مدیر امنیت فرودگاه بیروت مستقیم ذیل وزیر کشور که بسام مولوی است، فعالیت می کند. اما رابطه بسیار خوبی بین کفوری و عون (فرمانده مسیحی ارتش و گزینه آمریکا برای ریاست جمهوری) وجود دارد. گفتنی است؛ این درخواست تفتیش در زمانی صورت گرفت که ژنرال جفرز، رئیس هیات نظارت بر آتش لبنان و اسرائیل وارد بیروت شد و دیداری هم بین او و جوزف عون انجام شد.
*** سیدعلی سقائیان: اقدام علیه ماهان ایران، فضاسازی برای انتخاب رئیس جمهور لبنان است فارغ از آنچه که پیرامون عملکرد ضدایرانی نهادهای پلیسی و امنیتی لبنان در فرودگاه رفیق حریری در خصوص بازرسی بدنی و چمدان‌های پرواز ماهان ایر صورت گرفت و نیز جدای از قرائت حقوقی، ذیل کنوانسیون ۱۹۶۱ وین، باید از منظر کلانتر به موضوع نگاه کرد و در این راستا طیفی از تحلیلگران مدعی اند که به دلیل تحولات سوریه و سقوطوحکومت اسد، عملاً دسترسی ایران به لبنان برای حمایت از حزب الله قطع شده است و به دلیل محدودیت سرزمینی، از این پس تهران سعی دارد مستقیماً کمک‌های خود را به مقصدو حزب الله ارسال کند. به همین دلیل این کارشناسان تاکید دارند که بازرسی غیرمعمول و شدید پرواز دوم ژانویه ماهان ایر، «نه یک اقدام موردی، بلکه آغاز یک روند برای فشار به تهران با هدف قطع ادعای کمک به حزب الله از طریق جمهوری اسلامی ایران است».
در مقابل، سیدعلی سقائیان طی گفت وگویش با «شرق» تمام این گزاره تحلیلی را یک ادعای خلاف واقع و اتهام زنی به تهران می‌داند و در ادامه بر این مانور ی دهد که، «این اتفاق هیچگاه تاییدی بر تضعیف محور مقاومت و به خصوص حزب الله لبنان نیست». سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در برزیل، تحلیل خود را اینگونه ادامه می‌دهد که، «اگرچه بعد از سقوط حکومت اسد و روی کار آمدن هیئت تحریرالشام، وضعیت ژئوپلیتیک محور مقاومت قدری تغییر پیدا کرد و پیش‌تر از آن با شهادت سید مقاومت و فرماندهان حزب الله لبنان اینگونه تصور می‌شود که اکنون شاهد انزوا یا تنهایی و تضعیف محور مقاومت
هستیم»، اما به زعم این دیپلمات ارشد کشورمان، «عملکرد دولت موقت لبنان در تفتیش بدنی و بازرسی چمدان‌های مسافران پرواز ماهان ایر مؤید تلاش جریان‌های همسو با غرب در جهت انتخاب گزینه مد نظر خود برای ریاست جمهوری لبنان است.» لذا این قبیل اقدامات ضدایرانی صرفاً برای فضاسازی در جهت روی کار آمدن رئیس جمهور همسو با غرب در لبنان است تا بتواند فضای سیاسی - اجتماعی این کشور (لبنان) را مطابق با اهداف آنها مدیریت کند.»
با چنین قرائتی، سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان مجددا تصریح می‌کند: «آنچه که پیرامون تفتیش بدنی چمدان‌ها و مسافران ایرانی پرواز ماهان ایر در فرودگاه رفیق حریری بیروت انجام شده تنها یک مورد است و بعید است بعد از آن شاهد یک روند برای آغاز فشار علیه جمهوری اسلامی ایران باشیم.» البته مدیر کل اسبق تشریفات وزارت امور خارجه در ادامه گپ و گفتش با «شرق»، ضمن اشاره به یادداشت سفارت جمهوری اسلامی ایران در لبنان و پایان این جنجال ضدایرانی در فرودگاه بیروت، خاطرنشان می‌کند که، «اگرچه می توان به نقش افرینی و فضاسازی‌های اسرائیل، آمریکا و برخی جریان‌های ضدایرانی حاضر در لبنان در این باره هم اذعان داشت.» اما به باور وی، «اکنون فضای پیچیده امنیتی در لبنان بستر هرگونه اقدام فردی یا حزبی را بدون هماهنگی با ساختار اداری فراهم می‌کند تا شاهد این قبیل اقدات علیه پرواز ماهان ایر باشیم». از این منظر سقائیان اگرچه تصری می دارد که، «بازرسی مسافران ماهان ایر یک اقدام موردی است و بعید است تکرار شود»، اما در عین حال هم معترف است که، «با تکرار اتمالی این دست اقدامات می‌توان شاهد یک روند و بدعت با هدف جریانسازی و موج سواری سیاسی و رسانه ای علیه جمهوری اسلامی ایران ، حزب الله و در کل محور مقاومت بود.»
*** برای جلوگیری از تکرار بازرسای های غیرمعمول چه باید کرد؟
در سایه نکته فوق، مدیر کل پیشین تشریفات وزارت امور خارجه برای جلوگیری از تکرار چنین اقدامی معتقد است که، «ذیل کنوانسیون ۱۹۶۱ وین می‌توان هماهنگی بین سفارت جمهوری اسلامی ایران با نهادهای امنیتی و پلیسی فرود فرودگاه‌های لبنان ایجاد کرد. چون طبق این کنوانسیون، اگر محموله خارج از عرفی وارد کشور مقصد شود، گمرک یا
مسئولین فرودگاهی می‌توانند با درخواست رسمی از سفارت کشور مبدا محموله و فراخواندن نماینده رسمی سفارت، اقدام به بازرسی و تفتیش محموله‌ها کنند که این اقدام باید در حضور نماینده رسمی سفارت صورت بگیرد». در غیر این صورت دیپلات ارشد ایرانی تاید دارد که، «می‌توان محموله را به مبدا بازگرداند، بدون آنکه اجازه بازرسی توسط نماینده رسمی سفارت داده شود.» ضمن آنکه سقائیان در سایه کنوانسیون ۱۹۶۱ به اقدام متقابل از سوی ایران هم اشاره دارد.
در پایان، دیپلمات ارشد کشورمان سوال بسیار کلیدی را مطرح می‌کند و عنوان می‌دارد که، آیا این روند و بدعت در فردگاه بیروت برای همه کشورها از طرف نهادهای امنیتی و پلیسی لبنان انجام شده است یا صرفاً این قبیل بازرسی‌ها برای پروازهای ایران است» و اگر به گفته سفیر اسبق ایران در برزیل، «این دست تفتیش‌ها فقط مختص ایران باشد یک تبعیض آشکار و نقض فاحش قوق بین‌الملل و حقوق دیپلماتیک است.»