بازنشر گسترده ویدئوهای اغتشاشات سال 1401 همزمان با اظهارات مقامات آمریکا و رژیم صهیونیستی در حمایت از عناصر فتنه، اذعان عراقچی وزیر خارجه کشورمان به اینکه ارتش سوریه اسیر یک جنگ روانی شد و پیش از میدان، نبرد را در فضای مجازی باخت و افشای این مسئله که هر 30 ثانیه حدود 20 توییت تنها علیه انصارالله در فضای عربی پمپاژ می‌شود، نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری بزرگ دشمن در این فضا علیه جریان مقاومت است. این موضوعی است که روز گذشته رهبر معظم انقلاب در پیامی به نشست افق تحول رسانه ملی که با حضور رئیس و مدیران سازمان صداوسیما برگزار شد، به آن اشاره کردند. در پیام حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای بر نقش بی‌بدیل رسانه‌ها در پیکارهای کنونی جهان تأکید و آمده است: شما و این حضرات نقش بی‌بدیل رسانه و تبلیغ را در پیکارهای کنونی جهان-که بیش از همیشه است- می‌دانید. امروز پیروزی یک طرف را توانایی او در گرفتن و رساندنِ پیام و روایت او از واقعیت، رقم می‌زند؛ بسیار پیش و بیش از آنکه ابزارهای نظامی وارد میدان شوند و در آن اثر بگذارند. ما در این عرصه مهم باید دقت و تلاش و ابتکار خود را مضاعف کنیم. این پیام من به این همایش است.
نیازمند یک آرایش جدید در حوزه رسانه
از این پیام کوتاه، دو برداشت می‌توان داشت؛ نخست رسالتی که درباب شفاف‌سازی و تبیین وقایع جاری امروز برای مقابله با جنگ ترکیبی و همه‌جانبه دشمن برعهده رسانه‌های داخلی قرار دارد و دیگر هم ضرورت آسیب‌شناسی برای ایجاد ابتکاراتی که بتوانیم مقابل دشمن قد علم کنیم.
دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت سیزدهم، در گفت وگو با قدس ضمن تأکید بر نکات گفته شده، با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب، در مراسم تحلیف رئیس جمهور شهید رئیسی در سال 1400، مبنی بر ضرورت بازآرایی و تحول در عرصه فرهنگ و رسانه، معتقد است امروز با توجه به شرایط جدید جهانی، ما نیازمند تحول اساسی و بازآرایی در حوزه رسانه هستیم تا بتوانیم در برابر چالش‌های جدید جهانی و منطقه‌ای، نقش مؤثرتری ایفا کنیم.
احسان صالحی گفت: در شرایط کنونی، رسانه‌های داخلی چه در حوزه پدافندی، آفندی، ایجابی و سلبی، درشرایط ویژه جنگی قرار ندارند. برای نمونه، در حوزه ایجابی، ایران هنوز رسانه‌ای بزرگ و با صدای بلند در سطح جهانی ندارد. رسانه‌هایی مانند «پرس تی‌وی» و «العالم» در گذشته به‌ویژه در زبان‌های عربی و انگلیسی فعالیت داشتند، اما این رسانه‌ها به‌دلیل مشکلاتی همچون تحریم‌ها، تعطیلی دفاتر خارجی و محدودیت‌های متعدد، نتوانسته‌اند به‌طور کامل در عرصه جهانی دیده شوند. این وضعیت نشان‌دهنده نیاز مبرم به تدابیر جدید است. در داخل کشور، یکی از مشکلات اساسی رسانه‌ها ، کاهش اعتماد عمومی است. این کاهش اعتماد موجب کاهش مقبولیت و محبوبیت رسانه‌ها شده و در نتیجه، فاصله‌ای میان رسانه‌ها و مخاطبان ایجاد کرده است. این درحالی است اگر رسانه‌ها نتوانند در سطح داخلی اعتمادسازی کنند، این روند ادامه خواهد داشت و در بلندمدت تأثیرگذاری آن‌ها در سطح ملی کاهش خواهد یافت.
وی در ادامه بیان کرد: برای حل این مشکلات، رسانه‌های ایران باید ساختارهای خود را به‌روز کرده و سیاست‌های جدیدی را اتخاذ کنند. تقویت اعتماد عمومی، افزایش مقبولیت و محبوبیت رسانه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رسانه‌ها باید روایت‌های جامع، شفاف و قابل اعتماد ارائه دهند تا بتوانند در عرصه جهانی نقش مؤثری ایفا کنند. همچنین، توجه ویژه به تربیت نیروی انسانی متخصص و تولید محتوای بومی و متناسب با نیازهای مخاطبان داخلی و خارجی ضروری است. رسانه‌های ایران باید به فناوری‌های نوین و دیجیتال توجه بیشتری داشته باشند تا در فضای رسانه‌ای بین‌المللی رقابت کنند و در بزنگاه‌های حساس، روایت‌های خود را به‌طور مؤثر به گوش جهانیان برسانند.
3 پیش‌نیاز مهم
اکبر منتجبی، فعال رسانه ای اصلاح طلب هم با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب، آسیب‌شناسی حوزه رسانه را بسیار مهم دانسته و عنوان کرد: امروز جنگ در عرصه جهانی بر پایه رسانه است و در اتفاقاتی که می‌افتد رسانه به مثابه خط مقدم رویکرد آفندی و پدافندی و قدرت نرم، نقش‌آفرینی می‌کند.
سردبیر روزنامه سازندگی با بیان اینکه با این تفاسیر رسانه هم برای حکومت و هم برای مردم اثرگذار و جریان‌ساز است، افزود: ما امروز با یک دیکتاتوری یا هژمونی رسانه‌ای مواجه هستیم. رسانه امروز خودش را بر همه چیز زندگی ما تحمیل کرده است. اگر چه امروز روزنامه‌نگاری بسیار کمرنگ شده و حتی مرجع بزرگی به نام رسانه ملی و تلویزیون و رادیو هم مانند گذشته مخاطب ندارد، با این حال با گسترش شبکه‌های اجتماعی نوع دیگری از قدرت رسانه نمود پیدا کرده که بر تک‌تک افراد جامعه اثرگذار است؛ به این معنی که فرد هر لحظه با چک کردن موبایل خود به مجموعه گسترده‌ای از اخبار دسترسی دارد. حال یک کانال تلگرامی تأثیرش کمتر از صدها رسانه عریض و طویل رسمی نیست؟ با توجه به این تغییرات رخ داده ما نیازمند بازسازی و بازتعریف نقش رسانه‌ای خود هستیم؛ حوزه‌ای که هم اختیارات و اثرگذاری حاکمیتی بر آن کمتر است، هم به راحتی در دسترس همه قرار دارد و هم اینکه امکان مدیریت آن برای عوامل خارجی راحت است.
وی ادامه داد: برای ایجاد رسانه قدرتمند و اثرگذار در قدم اول باید امنیت شغلی روزنامه نگاران و اهالی رسانه و آزادی بیان تأمین شود. نکته دوم دادن فضا به بخش خصوصی برای فعالیت در این حوزه است. ما حتی یک روزنامه و تلویزیون هم نداریم که بتواند در فضای منطقه‌ای جایگاه داشته باشد. العالم و یا پرس تی وی زیر مجموعه رسانه ملی هستند و کیهان و اطلاعات هم با بیش از 9 دهه فعالیت حتی یک نمایندگی خارجی قابل دفاع ندارند. در حداقل‌ترین حالت برای اثرگذاری جهانی بر افکار عمومی خود و منطقه باید این ملاحظات را
مد نظر قرار دهیم.
رسانه‌عالم، نیاز امروز ما
پیام تیرانداز، فعال رسانه‌ای و مدیرعامل خبرگزاری فارس، اما در تحلیل فضای رسانه‌ای کشور و اقداماتی که برای بهبود این حوزه باید صورت گیرد، گفت: منطق انقلاب که توسط امامین انقلاب تبیین و جاری شده یک اصل جدی را برای ما گوشزد می‌کند و آن هم این است که انقلاب اسلامی نسبت به رشد انسان‌ها و به فعلیت رساندن توانایی‌های بالقوه تک‌تک شهروندان وظیفه و مأموریت اساسی دارد. بر همین مبنای فکری هست که از رسانه به دانشگاه تعبیر می‌شود که مهم‌ترین وظیفه آن تعلیم، تربیت، رشد دادن و انسان سازی مخاطبان است. وی با بیان اینکه بر اساس تعریفی که ما از رشد و تحول در کار رسانه‌ای داریم، همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب هم تأکید کرده‌اند، انتظارات برآورده نشده و فاصله زیادی که‌ما رسانه‌ای‌ها داریم تا بتوانیم چنین مأموریتی را انجام دهیم، تصریح کرد: ما معتقدیم رسانه به اندازه بقیه شئون انقلاب اسلامی، در حوزه حکمرانی و حکومت‌داری رشد نکرده و اثرگذار نبوده است. رسانه‌عالم می‌تواند اولویت‌های درست را تبیین کند و از سوی دیگر می‌تواند نظارت مردمی و نخبگان را جاری و ساری کند و این‌گونه به کیفیت حکمرانی و حکومت‌داری کمک کند. در کنار میدان و دیپلماسی، رسانه برای تحقق اهداف سیاست داخلی و خارجی و بازدارندگی و اقتدار کشور و فائق آمدن بر چالش‌ها بسیار مهم است. اگر رسانه بتواند به آن جایگاه تعریف شده برسد، بسیاری از موضوعاتی که به عنوان گره ذهنی برای مخاطبان و مردم وجود دارد، راحت‌تر حل و فصل می‌شود و خیلی از موانع سد راه پیشرفت با تبیین درست و بجا مرتفع‌تر می‌شد.
خبرنگار: سیدحسین حسینی