فرارو - بر کسی پوشیده نیست که سوریه یکی از ملتهب‌ترین دوران تاریخ معاصر خود را سپری می‌کند. در این راستا، تحریرالشام و طیفی از دیگر گروه‌های تکفیری متحد آن، با ساقط کردن بشار اسد رئیس جمهور اسبق سوریه، سعی در آرام کردن فضا در این کشور و قبضه قدرت در آن دارند. با این حال، به تازگی، بخش‌های مختلف سوریه نظیر دمشق، حما، حمص، لاذقیه و طرطوس، صحنه اعتراضات مردمی و حتی درگیری مسلحانه با عناصر تحریرالشام و متحدان آن در قدرت بوده است.
به گزارش فرارو؛ موضوعی که بازتاب‌های گسترده‌ای پیدا کرده و البته ویدئو‌ها و تصاویر مرتبط با آن نیز در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها منتشر شده است. در این نقطه یک سوال مهم مطرح است: زیر پوست اعتراضات در سوریه چه خبر است؟ به بیان ساده تر، عمده محرک‌های اعتراضات و درگیری‌های کنونی در سوریه چیست؟ به نظر می‌رسد برای پاسخ به این پرسش باید ۴ مولفه را مد نظر داشت.
۱. نقض حقوق اقلیت‌های قومی و دینی
در مدت اخیر که تحریر الشام و متحدانش، قدرت در سوریه را به دست گرفته‌اند، ویدئو‌هایی از هتک‌حرمت اعتقادات اقلیت‌های قومی و دینی در این کشور از سوی گروه‌های مسلح منتشر شده است. به عنوان مثال، مقبره بزرگان علوی هدفِ هتک حرمت قرار گرفته و یا تکفیری‌ها هرگونه تبریک سال نو به مسیحیان را کفر دانسته و برگزاری جشن کریسمس در سوریه را حرام و ممنوع اعلام کرده‌اند.
تکفیری‌ها علیه شیعیان سوری خشونت نشان می‌دهند و گزارش‌هایی از انجام بازداشت‌های خودسرانه و حتی اعدام‌های خیابانی در مناطق شیعه نشین حکایت دارند. از این رو، هم در جامعه مسیحیان و هم علویانِ سوری، انگیزه‌های جدی برای مقاومت ایجاد شده و آن‌ها به این ادارک رسیده‌اند که اگر از منافع و موقعیت خود دفاع نکنند، با سناریو‌های به مراتب وخیم‌تری در ادامه راه رو به رو خواهند شد.
۲. تضعیف غرور ملی سوری‌ها
مهندسی بخش قابل توجهی از روند‌های میدانی کنونی در سوریه، از سوی ترکیه و با چراغ سبز آمریکا انجام می‌گیرد. گزارش‌های مختلف حاکی از این هستند که ترکیه سعی دارد در مناطق شمالی خاک سوریه برای خود منطقه حائل ایجاد کند و حتی برخی گزارش‌ها به این نکته اشاره داشته‌اند که هیچ بعید نیست ترکیه بخواهد بخش‌هایی از خاک سوریه را اشغال هم کند. کما اینکه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در مدت اخیر بار‌ها ادعا‌های ارضی را علیه سوریه مطرح کرده و حتی در موضع گیری مدعی شده که اگر جنگ جهانی دوم رخ نمی‌داد، شهر‌هایی نظیر حلب، حمص و حما، جزو خاک ترکیه بودند.
در بخش جنوب سوریه نیز اسرائیل پیشروی‌های قابل توجهی داشته و توانسته بخش‌های زیادی از استان قنیطره را به اشغال خود درآورد و حتی تا نزدیکی دمشق نیز پیشروی داشته باشد. موضوعی که سبب شده تا رسانه‌های اسرائیلی به تازگی به این نکته اشاره داشته باشند که هیچ بعید نیست خیلی زود گروه‌های مقاومتِ تازه در سوریه شکل گیرند و اقدام به شلیک موشک و پهپاد به سمت نیرو‌های اسرائیلی کنند.
ورای همه این ها، شمار قابل توجهی از جنگجویان خارجی نیز در وضعیت کنونی در خاک سوریه حضور دارند و در شکل دهی به معادلات مختلف در این کشور ایفای نقش می‌کنند. مجموع این مسائل، تا حد زیادی غرور ملی مردم سوریه را جریحه دار کرده‌اند و خیزش آن‌ها علیه حاکمان کنونی این کشور را تقویت می‌کنند.
۳. ناکارآمدی تحریرالشام در امر حکمرانی
یکی از نکات مهم در مورد تحریر الشام و طیفی از دیگر گروه‌های متحد آن‌ها در قدرت در سوریه این است آن‌ها در حوزه حکمرانی از ظرفیت‌های قابل ملاحظه‌ای برخوردار نیستند و نمی‌توانند نیاز‌های عادی و روزمره مردم سوریه در ابعاد مختلف را تامین کنند. به عنوان مثال، بر پایه گزارش‌های مختلف، هنوز سیستم اداری سوریه آن هم پس از گذشت مدت زمان قابل توجهی از سقوط نظام سیاسی سابق این کشور، به حالت عادی برنگشته و مردم در این رابطه با مشکلات جدی رو به رو هستند.
فروشگاه‌های مختلف در سوریه نیز فعالیت عادی ندارند و تامین آب، برق، گاز و سوخت برای مردم سوریه نیز با محدودیت‌های جدی همراه است. بر طبق گزارش‌های میدانی مختلف از سوریه، در بحبوحه اوج گیری سرما در این کشور، شهر‌های مختلف سوریه ساعات زیادی را بدون برق سپری می‌کنند و به دلیل فراهم‌نبودن انرژی کافی، مردم با مشکلات جدی در بحث گرمایش خانه‌های خود رو به رو هستند.
از این رو، حاکمان کنونی سوریه، با چالش‌های جدی در امر حکمرانی و تامین نیاز‌های مردم این کشور رو به رو هستند. چالش‌هایی که در فضای عدم تثبیت مشروعیت تحریر الشام و حضور آن در سوریه، ابعاد جدی‌تری را نیز به خود می‌گیرند.
۴. تحرکات گروه‌های حاشیه‌نشین سیاسی و اجتماعی
در نهایت باید گفت گروه‌های سیاسی و اجتماعی در سوریه که موقعیت خود را با حضور تحریرالشام و متحدانش در قدرت تضعیف شده می‌بینند هم در شکل دهی به اعتراضات جاری در سوریه نقش مهمی دارند. در واقع، تحلیل این گروه‌ها این است که حاکمان کنونی سوریه به دنبال تسلط حداکثری بر قدرت هستند و فضای کنشگری را برای آن‌ها فراهم نخواهندکرد. از این رو، آن‌ها از ظرفیت‌های مردمی و میدانی خود استفاده می‌کنند و سعی در تحت فشار قرار دادن تحریرالشام برای پذیرش سهم خود از قدرت دارند.
حتی برخی به این نکته اشاره می‌کنند که بقایای نظام سیاسی سابق سوریه نیز در پشت پرده تحرکاتی دارند و به دنبال ایجاد فضای بازیگری برای خود هستند. مسائلی که همه و همه نشان می‌دهند مدیریت روند تحولات جاری در سوریه به هیچ عنوان آسان نیست و نمی‌شود نگاه خطی را به این موضوع داشت. به بیان ساده تر، سوریه در روز‌ها و ماه‌های آتی، آبستن تحولات تازه‌ای خواهد بود که پیش‌بینی آن‌ها از حالا، کار بسیار دشواری است.