آخرین روزهای سال ۲۰۲۴ میلادی در شرایطی پشت‌سر گذاشته می‌شود که تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی روند شتابانی به خود گرفته‌است و تحلیلگران معتقدند در سال جدید میلادی باید در انتظار رویدادهای ویژه‌ای بود؛ سالی که انتظار می‌رود ائتلاف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به‌صورت پررنگ‌تری درصدد نقش‌آفرینی در صحنه نظام بین‌الملل برآیند.
در شرایطی که این روزها غرب‌آسیا وضعیت ملتهبی را پشت‌سر می‌گذارد، نزدیک شدن به زمان ورود دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا به کاخ‌سفید، زمینه‌ساز گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره روند تحولات پیش رو شده‌است. در این میان، طی روزهای اخیر شاهد دو تحول مهم در حوزه سیاست‌خارجی ایران هستیم؛ رایزنی‌های رئیس دستگاه دیپلماسی در چین و سفر مهم رئیس‌جمهور به مسکو در آخرین روزهای دی‌ماه جاری، بیش از هر چیز از آماده شدن ایران برای مواجهه با تحولات پیش رو حکایت دارد.
با وجود اینکه نهایی سازی توافق‌های راهبردی با چین و روسیه، از اصلی‌ترین محورهای رفت‌وآمدهای دیپلماتیک در محور تهران، پکن و مسکو به‌حساب می‌آید، اما دو کارشناسان معتقدند ایران با افزایش رایزنی‌های با شرکای راهبردی‌اش، خود را برای مواجهه موثر با تحول مهم آماده می‌کند.
آغاز به کار ترامپ در کاخ‌سفید و در پیش بودن اکتبر ۲۰۲۵، موعد پایان قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل و رفع همه محدودیت‌های تحریمی درنظر گرفته شده در آن، دو موضوع مهمی است که جمهوری‌اسلامی خود را برای مواجهه با سناریوهای مختلف دراین بخش آماده می‌کند.
مواجهه راهبردی با دور تازه خصومت ها
آنچه از موضع‌گیری‌های اخیر چهره‌های نزدیک به ترامپ برمی‌آید، دولت آینده آمریکا قصد دارد تجربه شکست خورده افزایش فشارها علیه ایران را تکرار کند و سیاست «فشار حداکثری ۲» را علیه تهران به اجرا بگذارد. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد تل‌آویو و تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلیس) نقش دو بال کمکی واشنگتن را دراین زمینه ایفا خواهند کرد.
براساس گمانه‌زنی‌ها و اخبار منتشر شده، حضور چهره‌های ضدایرانی در کابینه آینده ترامپ، بیش‌از هر چیز نشان‌دهنده رویکردهای دولت جدید این کشور در قبال جمهوری اسلامی خواهد بود. حضور افرادی مانند مارک روبیو(وزیر امور خارجه)، مایک والتز(مشاور امنیت ملی)، پیت هگست (وزیر دفاع) و برایان هوک (رئیس سابق گروه کاری ویژه ایران)، که به رویکردهای ضدایرانی شهره هستند، سیاست‌های احتمالی کاخ‌سفید در قبال ایران را تاحدود زیادی پیش‌بینی پذیر کرده‌است.
بنابراین کارشناسان معتقدند دولت آینده آمریکا ۳ پرونده «فعالیت‌های هسته‌ای ایران»، «محورمقاومت» و «برنامه موشکی جمهوری‌اسلامی» را به عنوان اصلی‌ترین محورهای فشار بر ایران، در کانون توجه قرار خواهد داد و بیشتر اقدام‌های خصمانه خود را در این محورها متمرکز خواهد کرد.
در چنین شرایطی، تعمیق مناسبات راهبردی ایران با روسیه و چین، که هر سه از رویکردهای تقریبا مشترکی در مواجهه با آمریکا دارند، یکی از محورهای اصلی مدنظر تهران، پکن و مسکو به‌حساب می‌آید و برهمین مبنا در روزهای اخیر شاهد تحرکات دیپلماتیک محسوسی در این زمینه بوده‌ایم.
ساز ناکوک فعال‌سازی مکانیسم ماشه
۲۶مهرماه ۱۴۰۴(۱۸ اکتبر ۲۰۲۵) روز مهمی برای ایران خواهد بود؛ در این روز موعد پایان قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل فرا می‌رسد و رفع همه محدودیت‌های تحریمی در نظر گرفته شده در آن محقق خواهد شد. با این وجود اما، طی هفته‌ها و ماه‌های اخیر تروئیکای اروپایی در حال کوک کردن ساز مخالف بوده‌اند و مشغول زمینه‌سازی برای زدن زیر میز هستند.
تحرکات اخیر سه کشور اروپایی، از جمله در جریان نشست اخیر شورای‌حکام آژانس و تصویب قطعنامه ضد ایرانی و موضع‌گیری مقام‌های فرانسوی، انگلیسی و آلمانی درباره «فعال‌سازی مکانیسم ماشه» نشان‌دهنده نمایش ضد ایرانی تازه‌ای است که تروئیکای اروپایی در آستانه فرا رسیدن موعد غروب این بند مهم برجام روی صحنه برده‌اند. در چنین شرایطی استمرار رایزنی‌های ایران با روسیه و چین، به‌عنوان دو عضو موثر شورای‌امنیت و برجام، از اهمیت بسیاری برخوردار است.
همگرایی روزافزون محور تهران، پکن و مسکو در این حوزه و هماهنگ‌سازی اقدام‌ها و رویکردها در این زمینه را باید از اصلی‌ترین محورهای رایزنی‌های مهم ایران، روسیه و چین به‌حساب آورد.
اهداف و اهمیت سفر عراقچی به چین
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه روز جمعه نخستین سفر خود به چین را انجام داد؛ سفری که با توجه به مناسبات تهران – پکن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و اهداف چندگانه‌ای را پیگیری که در ادامه به برخ از آنها اشاره می‌شود.
- رایزنی با مقام‌های چینی درباره وضعیت جاری در منطقه
- گفت‌وگو درباره مناسبات اقتصادی – تجاری دوجانبه
- مشورت دو کشور درباره تحولات پرونده هسته‌ای
- همگرایی روزافزون باهدف آمادگی برای مقابله با چالش‌های سال جدید میلادی
- رایزنی درباره تحولات جاری در عرصه بین‌المللی
- بررسی روند اجرای برنامه همکاری‌های جامع میان ایران و چین
- گشایش افق‌های تازه در مناسبات راهبردی تهران - پکن