به گزارش خبرگزاری حوزه، درک و تبادل عاطفی میان زوجین، زیربنای یک زندگی مشترک موفق است. بی‌توجهی به عواطف و احساسات مثبت، مسیر زندگی را به سوی ملال و سردی می‌کشاند؛ اما شناخت روش‌های ساده و مؤثر می‌تواند این ارتباط را پویا و زیبا نگه دارد.

از بهترین و پرشکوه ترین تجلیات زندگی متعادل، داد و ستد عاطفی بین زوجین است. در هیچ مرحله ای از مراحل زندگی نمی توان احساس بی نیازی از عواطف نمود. داد و ستد عاطفی در آغاز ازدواج با شور و حرارت خاصی، حضور وافر و موثری دارد، لیکن پس از مدتی به لحاظ عدم آگاهی و غفلت یکی از زوجین یا هر دو، نبض زندگی کند می شود و عواطف سرشار و با حرارت، فروکش می کند و لحظه های ملال از راه می رسد و گله ها و شکوه ها، هر آن چه بر پیکره زندگی تازیانه می زند و زن و شوهر، مستأصل و درمانده، متحیرند که چرا زندگی شیرین و جذاب گذشته به این مرحله تنزل نموده است. آن ها از این حقیقت غافلند که عاطفه به همان اندازه که برای یک شروع خوب ضروری است، برای ادامه زندگی خوب نیز لازم است.

پویایی هرچه بیشتر تبادل عاطفی، نیاز به شناخت شیوه های موثر مبادلات عاطفی دارد. حال به بیان برخی از این روش ها می پردازیم:

الف) شیوه قلبی و باطنی

زیربنایی ترین و اولین شیوه مبادلات عاطفی، شیوه قلبی و باطنی است. قلب و درون خاستگاه و محل رویش تمامی ارتباطات و مناسبات انسانی است. آن چه که بر زبان جاری می شود و یا از اعضا و جوارح آدمی صادر می شود، از نهان گاه دل و قلب بر می خیزد. قلب سرچشمه فیاض احساسات و تمایلات است. بنابراین:
اولا:
نباید به احساسات عواطف منفی اجازه داد که به قلب آدمی نفوذ کنند و آن را تحت تأثیر قرار دهند. چه، در این موقعیت، عواطف نامطلوب نسبت به یک فرد به تدریج رشد نموده و به نفرت و خصومت علیه وی مبدل می گردند. اگر انسان در کشتزار قلب خود بذر بی میلی، بد بینی و نفرت کاشت. خشونت و بد زبانی و بی مهری را درو خواهد کرد.
ثانیاً:
بر همسران است که زمینه قلبی و باطنی را برای پرورش احساسات مثبت و عواطف سازنده نسبت به همسر فراهم نموده و همان دست احساسات و عواطفی را که مایلیم همسرمان نسبت به ما ابراز نماید ما نیز در کانون قلب خویش آن ها را پرورش دهیم. وقتی دل نورانی است آن چه می پراکند نور و روشنایی است و به فرمایش امیر سخن حضرت علی ـ علیه السلام ـ «دل خزینه دار زبان است.»[۱]

ب) روش کلامی

رومین روش مبادلات عاطفی، روش کلامی است. یکی از تجلیات قلب پر عاطفه و با جذبه شخصیت آدمی، ابراز محبت و علاقه به همسر به صورت کلام و گفتار است. در این جا به برخی از عوامل جذابیت در کلام می پردازیم:

۱. شروع زیبا و ادب در کلام:

همه دوست دارند که کلام شان نافذ و گیرا باشد. رسیدن به این مقصود میسر نیست مگر این که سخن با کلماتی دلنشین و لحنی آرام، شروع شود. آغاز زیبای سخن، دعوت همسر است به باغچه ای پرشکوفه و معطر، شروع زیبا هم چون بوی مطبوع غذا است، قبل از پهن نمودن سفره و تناول غذا.
آهنگ صدا و لحن کلام نیز در دلنشین شدن سخن و تأثیر آن در شنونده نقش بسزایی دارد، آهنگ صدا هر چه ملایم تر باشد سخن دلربا خواهد بود. به قول پل رینو: «انسان وقتی بلند حرف می زند صدایش را می شنوند اما وقتی آرام و ملایم سخن می گوید به گفته اش گوش می دهند.» بنابر این بجا و دلنشین است که همسران با کلمات خوشایند و خوش آهنگ به استقبال یکدیگر روند. عادت به این روش سخن گفتن و ملکه شدن آن احتیاج به تمرین و تکرار دارد و همسران دوراندیش و دارای طبع لطیف می بایست آن را به صحنه عملی زندگی روزانه خویش بکشانند.
حضرت علی ـ علیه السلام ـ می فرمایند: «هر کس نیکو سخن گوید (دز نزد دیگران) از هیبت و عظمت برخوردار است»[۲] و از آن حضرت است: «سخن نیکو، دلیل بر فراوانی عقل و خرد، و نرمی کلام از روش نیکان است.»[۳] حضرت در کلام دیگری می فرماید: زبانت را به زیباگویی عادت بده تا از سرزنش در امان بمانی[۴] و می فرماید: زیبا سخن بگویید تا پاسخ زیبا بشنوید.[۵]
این گونه سخن بگوییم:

الف) از نشانه های زیبایی سخن آن است که هنگام صحبت با همسرتان دقت کنید مطابق با طبع او سخن بگویید، حساسیت های او را در نظر بگیرید و به جای الفاظ کنایه ای و غیر شفاف و خنثی که احیاناً بوی بی مهری یا سرزنش از آن استشمام می شود، از کلمات صریح، متین و خوشایند بهره ببرید. و در یک کلمه سعی کنید طوری با همسرتان حرف بزنید که جذب حرف هایتان شود و از مطالب و سخنانی که بر زبان می آورید به وجد آید. به فرمایش امام سجاد ـ علیه السلام ـ خوب حرف زدن، مرد را محبوب زن و فرزند می سازد.[۶]

نکته:
ذکر این نکته نیز لازم است که برخی از رفتار های کلامی همسران نشان از محیطی است که آن ها در آن پرورش یافته اند. به خصوص همسرانی که با دو فرهنگ و در دو محیط متفاوت رشد یافته اند، نوع سخن گفتن و برخی اصطلاحات و تکیه کلام های آن ها ناشی از بی ادبی و تمسخر همسر نیست و نباید از او دلخور شوید، در این گونه موارد لازم است به نحوی مسالمت آمیز به او بفهمانید که در فرهنگ ما چنین کلماتی پیام منفی به همراه دارد.

ب) از نشانه های دیگر سخن زیبا و پرجاذبه این است که در زندگی روزمره و امور عادی زندگی از زبان امری و نهی کمتر استفاده گردد. وقتی در خواستی دارید که همسر می بایست آن را عملی کند بسیار نیکوست از کلمات و جملاتی از این قبیل استفاه کنید: «لطفا، بی زحمت، ببخشید، خواهش می کنم، اگر زحمتی نیست، ممنون می شم اگر...» حتی گاهی بهتر است با خیره کردن چشم یا اشاره دست، مقصود خود را بفهمانید، مثلا با نگاه ممتد به نمکدان که آن طرف سفره قرار دارد، خانم را آگاه کنید که نیاز به نمکدان دارید یا صرفاً دست را به طرف آن دراز کنید تا همسرتان متوجه شود و آن را به شما برساند و گاهی ممکن است با جمله خبریه یا سوال در خواست خود را مطرح کنید. در زندگانی حضرت امام خمینی (ره) آمده است وقتی ایشان خود نمی توانست سراغ یخچال برود می فرمود: این جا ها آب پیدا نمی شود؟

تذکر:
بهتر از همه این موارد این است که عادت کنیم تا جایی که امکان دارد، خودمان نیازهای خود را بر طرف کنیم.

۲. صحبت به زبان دل:

جذابیت کلام تنها در صلابت و استحکام آن نیست، بلکه از عمق جان برخاستن و به گونه ای لطیف و دلنشین بر زبان جاری کردن نیز شرط دیگر جذابیت کلام است. این ویژگی به خصوص برای آقایان هنگام سخن گفتن با همسرشان بسیار لازم و کار گشاست. بر مردان است که به زبان دل با همسرشان به گفت و گو بنشینند و دل او را تسخیر کنند و به اعماق جان و دل او نفوذ کنند؛ چرا که زنان از قلبی پرعاطفه و به سرعت تأثیر پذیر، برخوردارند لذا باید به زبان دل آن ها سخن گفت.
حضرت امیر ـ علیه السلام ـ فرمود: سخن چون از دل بر آید بر دل نشیند و آن گاه که از زبان بر آید از گوش فراتر نرود.
وقتی گوش دل بسیار قوی تر از گوش عقل است، چرا مرد این قوت و قدرت را به نفع خویش و زندگی جمعی خود مصادره نکند؟ توجه به این نکته برای مردان اهمیت دارد که بدانند اکثر اوقات نمی توان نسبت به زن با خشکی و خشونت رفتار نمود، مرد از طریق برخوردهای عاطفی و احساسی است که می تواند نظر زن را به خود جلب کند و او را شیفته خود گرداند. از همین رو حضرت امیر المومنین ـ علیه السلام ـ در سفارش حکیمانه خود به فرزندش محمد بن حنفیه می فرماید: «فرزندم، اگر می خواهی زندگی ات گوارا و لذت بخش باشد، در هر حال با همسرت مدارا و سازش داشته باش و با او به نیکی معاشرت کن.»[۷]
شهید مطهری در کتاب نظام حقوق زن در اسلام می نویسد: «خداوند مرد را مظهر طلب عشق و تقاضا آفریده است و زن را مطهر مطلوب و معشوق بودن طبعیت، زن را گل و مرد را بلبل، زن را شمع و مرد را پروانه قرار داده است.
بنابر این، مقام و جایگاه مرد و نقش متقاضی و طالب بودنش، ایجاب می کند که در ارتباط کلامی با همسرش، به زبان دل سخن گوید و گوش دل او را آماده شنیدن و پذیرش سخنانش نماید. البته این ویژگی گرچه رعایتش برای مرد نیکوتر و ضروری تر است، چون زن در عواطف و احساسات قوی تر است، لکن مخصوص مرد نیست، زن شایسته و خردمند نیز به زبان دل با همسرش سخن می گوید.

مثلا وقتی مرد دیر به منزل می آید ممکن است بگوید: چرا دیر آمدی؟ تا حالا کجا بودی؟ چرا به فکر زن بچه هات نیستی؟ عکس العمل این گونه سخن گفتن چیزی نیست جز شبیه همین کلمات؛ ولی اگر بگوید، آقا مرا دلواپس کردی، نگران حالت شدم، اگر می خواهید دیر بیایی حتی الامکان ما را با خبر کن؟ این گونه مرد را مخاطب قرار دادن، عواطف و احساسات او را بر می انگیزاند و او را به عکس العملی مناسب و آرام فرا می خواند و در رفتارهای آینده او تأثیر به سزایی خواهد داشت.
ـ از نشانه های صحبت به زبان دل آن است که از تمایلات قلبی همسر خود نسبت به چیزهای مختلف آگاه شوید. این آگاهی به شما کمک می کند که به موقع دل او را بربایید و به این وسیله توجه وی را به سخن خویش جلب کنید.
علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: «دل میلی دارد و بی میلی، دل ها را از ناحیه میل آن ها به دست آورید.»[۸] و به فرمایش آن حضرت، «بهترین و صحیح ترین سخن آن است که به زبان حال و دل باشد.»[۹]

۳. کم گویی و گزیده گویی

از عوامل و نشانه های دیگر جذابیت و اثر گذاری سخن آن است که به حداقل اکتفا و بهترین سخن برگزیده شود. پرگویی و طولانی سخن گفتن، علاوه بر این که به تدریج انسان را از مقصود و غرض اصلی دور می کند، همسر را خسته، دلزده و کسل می کند؛ چون فرد غالباً دچار تکرار می شود و تکرار ـ به فرمایش حضرت امیر ـ علیه السلام ـ ـ ملال آور است.[۱۰]
وقتی سخن کوتاه باشد، مرد یا زن قادر است تک تک کلماتش را حساب شده انتخاب نماید؛ لذا هر طبع لطیفی در این انتخاب و گزینش، بهترین، جذاب ترین و تأثیر گزارترین کلمات را بر می گزیند.

۴. زمان و مکان مناسب

زمان، مکان و موقعیت مناسب گفتگو و انتخاب روش صحیح به کلام جذابیت، طراوت و نفوذ می بخشد. یک کلام ممکن است در دو زمان و مکان متفاوت، دو گونه اثر و بازتاب داشته باشد. شما با انتخاب بهترین زمان و مکان می توانید حرف خود را نشان بر دل همسر خود کنید و به کلام خود نفوذ بخشید.

بهترین زمان گفتگو:
الف) به طور کلی، بهترین زمانی که می توانید به کلام خویش جذابیت ببخشید، وقتی است که با همسر خود همدلی می کنید و برای سخنان و خواسته های او ارزش قایل می شوید.
ب) زمان خستگی، ملالت و بیماری، وقت مناسبی برای درد دل و پذیرش سخنان یکدیگر نیست. به فرمایش حضرت امیر ـ علیه السلام ـ دل همیشه آمادگی پذیرش سخن و گفتگو را ندارد، وقتی به سراغش روید که حالت نشاط و پذیرش دارد.[۱۱]
ج) بهترین زمان برای صحبت و درد دل همسران، اول صبح و بعد از خواب کافی است.

۵. آسان و قابل درک بودن کلام

کلامی جذاب و گیرا است که پیامش آسان و درک آن برای همسر راحت و عملی کردن آن سخت و دشوار نباشد. عامل اصلی عدم انتقال و دریافت پیام آن است که کلام پیچیده و پیامش دشوار و عملی ساختن آن طاقت فرسا باشد، که این از آفت های ارتباط سالم بین همسران است و آن را به ارتباطی خشک، بی روح و شکننده قبیل می نماید.

پی نوشت:
[۱]. جلوه های حکمت، ص ۴۹۲.
[۲]. جلوه های حکمت، ص ۵۱۴.
[۳]. همان، ص ۵۱۶.
[۴]. غرر الحکم.
[۵]. همان.
[۶]. خصال باب پنج گانه، حدیث ۹۰.
[۷]. وسایل الشیعه، ج۱۴، ابواب مقدمات النکاح، باب ۹۴.
[۸]. نهج البلاغه، حکمت ۱۹۳.
[۹]. غرر الحکم، شماره ۴۷۶.
[۱۰]. الاکثار اضجار، غرر الحکم، ج۲، ص ۳۳۱.
[۱۱]. نهج البلاغه، حکمت ۱۹۳.

منبع: کتاب ارتباط کلامی بین همسران، ص۱- ۵