خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در صدو چهل و چهارمین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی متن و تیتراژ سریال تلویزیون «شهریار» به آهنگسازی فرهادفخرالدینی آهنگساز، رهبر ارکستر و موسیقیدان برجسته کشورمان رفتیم که طی سال‌های گذشته توانسته به واسطه هوش، ذکاوت، خلاقیت، آگاهی و توانمندی‌هایی که درعرصه آهنگسازی دارد، آثار خاطره ساز و ماندگاری را از خود بر جای گذارد و خود را به عنوان یکی از سردمداران این حوزه معرفی کند.
هنرمندی با قابلیت‌های ارزشمند که در این سال‌ها علاوه بر آهنگسازی، به عنوان رهبری ارکستر هم توانسته خدمات قابل توجهی را به موسیقی کشورمان عرضه کند. کمتر هنرمندی را می‌توان همانند او توصیف و ارزیابی کرد که بتواند تا این حد و اندازه قابلیت‌های فنی و تکنیکی خود در عرصه آهنگسازی، پژوهش، تدریس، تألیف و رهبری ارکستر را به منصه ظهور برساند.
موسیقی متن و تیتراژ سریال تلویزیونی «شهریار» هم یکی از همین محصولات معتبر موسیقایی است که فرهاد فخرالدینی آهنگسازی آن را به عهده گرفت و فضایی را فراهم ساخت که ملودی‌های این مجموعه داستانی تاریخی مورد توجه مخاطبانی قرار گیرد که دوست دارند با موسیقی سریال‌ها خاطرات ماندگاری را در ذهن خود ثبت کنند. خاطراتی که سال‌ها بعد از تولید و پخش می‌تواند یکی از مهم‌ترین شناسه‌ها و شناسنامه‌ها برای یادآوری مجموعه‌هایی باشند که برای یک نسل از مخاطبان دربرگیرنده حس نوستالژیکی بوده است.
سریال تلویزیونی «شهریار» مجموعه‌ای درباره سید محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار از شاعران نامدار ادبیات معاصر ایران است که طی دوران پربار فعالیت‌های ادبی و فرهنگی خود آثار ارزشمند زیادی را به زبان‌های فارسی و ترکی در قالب قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی منتشر کرده است. مسیری که منجر به خلق آثار ماندگار و باعث شد سراسر ایران یاد و نام این شاعر پرآوازه ایرانی را در ذهن خود ثبت کنند.
این سریال تلویزیونی که چهار مقطع سنی زنده یاد شهریار در دوران کودکی، جوانی، میانسالی و سال‌های پایانی عمر را به تصویر می‌کشد، بین سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ به کارگردانی کمال تبریزی توسط سیما فیلم ساخته و در همان دوران نیز از شبکه دوم سیما و سپس دیگر شبکه‌های تلویزیونی پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
داستان این مجموعه تلویزیونی که پس از زمان پخش با حواشی هم رو به رو شد از سال‌ها قبل در اواخر دوره حکومت قاجار روایت می‌شود. سید اسماعیل یکی از وکلای مشهور تبریز که در جنگ و شورش این شهر، چند فرزند خود را از دست داده، پس از به دنیا آمدن فرزندی از همسرش، کوکب خانم تصمیم می‌گیرد برای حفظ فرزند آخر خود، او را به روستای خوشکناب نزد خواهرش بفرستد. مردی که بعدها به شهریار معروف می‌شود تا پایان دوره کودکی در این محل می‌ماند و در این سال‌ها با ابراهیم ادیب آشنا می‌شود؛ مردی که بعدها در زندگی او تأثیر زیادی دارد و این تازه آغازگر روایت داستان‌های مختلفی است که پیش روی زندگی محمدحسین قرار می‌گیرد.
اردشیر رستمی، سیروس گرجستانی، امیرکاوه آهنین جان، پیام دهکردی، احمد آقالو، بهروز بقایی، سعید نیکپور، فرهاد قائمیان، لیلی تقوی، مهدی میامی، الهام حمیدی، مهسا کرامتی، فرزین محدث، صبا کمالی، رحیم نوروزی، اسماعیل خلج، آفرین عبیسی، بابک حمیدیان، سید مهرداد ضیایی، بیژن افشار ازجمله هنرمندانی بودند که در این مجموعه تلویزیونی به عنوان بازیگر حضور داشتند.
اما طبیعتاً همان گونه که اشاره شد، موسیقی متن و تیتراژ سریال تلویزیونی «شهریار» یکی از جلوه‌های ارزشمند و فرهنگی است که توانسته به واسطه نام بزرگی چون فرهاد فخرالدینی و بهره مندی این موسیقیدان از تم ها و زمینه‌های گوناگون موسیقی منطقه آذربایجان و استفاده از خواننده دارای پشتوانه‌ای چون ودود مؤذن زاده تبدیل به شناسنامه مهمی از یک مجموعه داستانی شود. شرایطی که منجر به تولید قطعاتی در میانه‌های سریال به خوانندگی سالار عقیلی روی موسیقی‌هایی از مرحوم روح الله خالقی هم شد. اما هرچه بود نشان از توان مندی و حضور آهنگساز قدرتمندی داشت که طی سال‌های گذشته به واسطه آهنگسازی مجموعه‌هایی چون «امام علی (ع)»، «سربداران»، «بوعلی سینا» نشان داده بود تا چه میزان می‌تواند در این حوزه حرف‌های قدرتمندانه‌ای برای گفتن داشته باشد.
مازیار احمدی، نسیم مسرت، سهراب برهمندی و فرزاد فخرالدینی دستیار فرهاد فخرالدینی در آهنگسازی این سریال بودند، این درحالی است که علاوه بر حضور نوازندگان شناخته کشورمان از جمله شهریار فریوسفی نوازنده تار، بهناز ذاکری نوازنده سنتور، ناصر رحیمی نوازنده فلوت، ارسلان کامکار، خسرو رحیمیان، مازیار ظهیرالدینی، حامد کرمانی، علی جعفری پویان، سینا جهان آبادی، میثم مروستی، نوید مصطفی پور، بهرنگ آزاده، امیر مینوسپهر، سیاوش ظهیرالدینی نوازندگان ویولن، عباس خسروی نوازنده ویولا، محسن تویسرکانی، کریم قربانی، مجید اسماعیلی، داود منادی نوازندگان ویولنسل، علیرضا خورشیدفر نوازنده کنترباس، محمود منتظم صدیق و کوروش بزرگ پور نوازندگان سازهای کوبه ای، این رامیز قلی اف به عنوان یکی اسطوره‌های تارنوازی کشور آذربایجان بود که به عنوان تک نواز با این پروژه فخرالدینی همکاری کرد.
فخرالدینی در یکی از گفتگوهای رسانه‌ای خود درباره موسیقی تیتراژ سریال «شهریار» توضیح داد: برای بخش آذربایجانی و تیتراژ از منظومه ارزشمند شهریار که حیدر باباست استفاده کردم که خوانندگی این بخش بر عهده ودود مؤذن زاده است. از دیگر خصوصیات موسیقی شهریار تک نوازی تار نوازنده توانا آذربایجانی، رامیز قلی اف با همراهی ارکستر است.
رهبر ارکستر ملی با بیان اینکه موسیقی سریال «شهریار» با توجه به داستان و بافت موسیقی آن زمان شکل گرفته، اظهار کرد: هر سریالی موسیقی خود را طلب می‌کند. همان طور که زندگی شهریار با زندگی بوعلی سینا تفاوت دارد موسیقی شأن نیز متفاوت است.
فخرالدینی در یکی دیگر از گفتگوهای رسانه‌ای خود عنوان کرد: شهریار با زمان جوانی من عجین شده است. بسیاری از کسانی که در آن دوران با آن‌ها ارتباط داشتم از جمله استادم ابوالحسن صبا، از دوستان صمیمیفرهاد فخرالدینی: شهریار با پدر و مادر من هم دوست بود و برادرم پرتره‌های بسیار زیبایی از او گرفته است. به همین دلیل موسیقی آن دوران را بسیار خوب می‌شناسم و به راحتی می‌توانم به آن موسیقی برسم شهریار بودند. شهریار با پدر و مادر من هم دوست بود و برادرم پرتره‌های بسیار زیبایی از او گرفته است. به همین دلیل موسیقی آن دوران را بسیار خوب می‌شناسم و به راحتی می‌توانم به آن موسیقی برسم.
این آهنگساز و رهبر ارکستر شناخته شده کشورمان چندی پیش بود که به مناسبت گرامیداشت یاد و نام مرحوم سیدمحمد حسین شهریار دلنوشته ای را در قالب یک اثر تصویری پیش روی مخاطبان قرار داد و در آن به بررسی ابعاد و زوایای مختلف دیدگاه‌های این شاعر بزرگ ادبیات پارسی به موسیقی ایرانی پرداخت.
فخرالدینی در بخش‌هایی از این یادبود تصویری که در فضای مجازی با عنوان «شب‌های شهریار و شهریاران ادب» پیش روی مخاطبان قرار گرفته، نوشته بود: استاد محمدحسین شهریار علاقه بسیار فراوانی به موسیقی داشت و خود نیز با موسیقی ایرانی آشنا بود؛ اولین معلم شهریار در شعر و موسیقی بنا به گفته خودش مادرش بوده است، او در شعر زیبای «ای وای مادرم» چنین می‌گوید: «او با ترانه‌های محلی که می‌سرود با قصه‌های دلکش و زیبا که یاد داشت، از عهد گاهواره که بندش کشید و بست، اعصاب من به ساز و نوا کوک کرده بود. او شعر و نغمه در جان و دلم به خنده کاشت». شهریار دانستن موسیقی را برای شاعر، شرط اول می‌داند، خود در مقدمه کلیات دیوانش در جلد دوم چنین می‌نویسد: «از این جهت است که شعرای اولیه در همه اقوام و ملل دنیا موسیقی دان‌ها بوده‌اند در ایران ما هم شعرای اولیه چون رودکی و دیگران چنگ می‌نواختند و از ترانه وارد جهان شعر و شاعری شدند.»
وی افزود: شهریار به جای چنگ، سه تار را انتخاب کرده بود و در نوازندگی آن از بهترین دوستان خودش، استاد ابوالحسن صبا و استاد احمد عبادی بهره گرفته بود. او با بیشتر موسیقی دانان معروف دوران خود دوست و معاشر بود و علاقه شدید او به موسیقی و دوستی دیرینه‌اش با اقبال سلطان و صبا و هنرمندان دیگر سبب آشنایی او با موسیقی ایرانی شد. برای شهریار موسیقی و شعر هیچ گاه کهنه و مبتذل نشد. او عاشق شعر و موسیقی بود.
این رهبر ارکستر در بخش دیگری از یادداشت خود که بی مناسبت با آنچه در موسیقی سریال «شهریار» پیش روی مخاطبان قرار داده نیست، توضیح داده است: شهریار در برخی موارد که از موسیقی صحبت می‌کند به قدری به موسیقی نزدیک می‌شود که می‌توان صدای موسیقی را از شعر او شنید. شهریار با موسیقی به وجد می‌آید و این وجد را در شعر او می‌بینیم. موسیقی شعر شهریار در اثر جاودانه‌اش «حیدر بابا» چنان است که گویی موسیقی نیز برای کوه‌ها و رودها و دشت‌های حاصلخیز آذربایجان ساخته شده و در عین حال این موسیقی بیانگر زندگی روستایی این خطه با آداب و سنن خاص خود است. صدای موسیقی یا لحن شعر این منظومه بی اختیار هر آذربایجانی را به یاد طبیعت زیبای آذربایجان می‌اندازد و امروز عاشیق‌های آذربایجان اشعار ترکی او را با نوای ساز خود توأم و موسیقی محلی آذربایجان را در دل‌های مردم جاری می‌سازند. شعرهای شهریار از دیدگاه خوانندگان و آهنگسازان نیز همواره مورد توجه بوده و الهام بخش موسیقی‌های زیبا در آثار آن‌ها شده مثل قطعه زیبای «حالا چرا» اثر زنده‌یاد روح الله خالقی با صدای زنده یاد بنان روی غزلی از او.
به هر ترتیب موسیقی متن و تیتراژ سریال «شهریار» از جمله آثار ماندگار حوزه موسیقی متن سریال‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی است که نشان از آگاهی و پژوهش آهنگساز برای ساخت موسیقی اثری دارد که اصلاً نمی‌خواهد مانند بسیاری از ملودی‌های این سال‌های سریال‌های مختلف، سردستانه و باری به هر جهت کارش را به نتیجه برساند؛ چرا که پشت عنوان آهنگساز در تیتراژ سریال، نام بزرگ «فرهاد فخرالدینی» ثبت شده است.