آیا می‌توان حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل را آغاز پایان رویای حکمرانی علی خامنه‌ای بر جهان اسلام دانست؟ با نگاهی به تحولات یک سال اخیر، پاسخ این پرسش مثبت به نظر می‌رسد. شکست حماس و حزب‌الله لبنان، حذف فرماندهان ارشد این گروه‌های نیابتی و سرنگونی حکومت بشار اسد در سوریه از یک سو، و انباشت بحران‌های داخلی، به‌ویژه بحران اقتصادی و نارضایتی عمیق عمومی، از سوی دیگر نشان می‌دهند که جمهوری اسلامی با بحرانی بی‌سابقه برای ادامه بقا مواجه است.
در واکنش به این شرایط، حکومت ایران راهبردی دوگانه پیش گرفته است. در عرصه خارجی، با ارسال سیگنال‌های مکرر برای مذاکره به کشورهای غربی، به دنبال کاهش فشار تحریم‌ها و خروج از انزوای بین‌المللی است تا مشروعیت متزلزلش را احیا کند. در عرصه داخلی، نیز تعلیق موقت قانون حجاب اجباری و افزایش قیمت بنزین و همچنین رفع فیلتر نمایشی پلتفرم‌هایی مانند واتس‌اپ و گوگل‌پلی، دستاویزهایی برای کاهش خشم عمومی و ایجاد تصویری جعلی از اصلاحات به نظر می‌رسند و پشت این نمایش‌ها، همان سیاست‌های سرکوبگرانه و تمامیت‌خواهانه پابرجا مانده است.
بررسی مصوبه اخیر شورای عالی فضای مجازی که دسترسی به اینترنت آزاد را محدودتر و استفاده از آن را طبقاتی می‌کند، هم این ادعا را اثبات می‌کند. چرا که این مصوبه با اینکه جریان حکومتی موسوم به «اصلاح‌طلب» سعی در دستاوردسازی از آن دارد، تلاشی برای حفظ کنترل داخلی و بازسازی وجهه بین‌المللی در برابر تهدید فزاینده سقوط است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی، در کارزارهای انتخاباتی «تضمین» داده بود که در برابر تمام «گشت‌های اجباری، فیلتر کردن، فیلترشکن‌بازی و فشارهای بیرونی» می‌ایستد.
رئیس دولت چهاردهم و همکارانش پس از استقرار در خیابان پاستور تهران، هر بار که با سوال درباره زمان رفع فیلترینگ مواجه شدند، پاسخ دادند که در حال «کار» روی این موضوع‌اند و رفع فیلترینگ را با «وفاق» پیگیری می‌کنند.
در نهایت روز سه‌شنبه چهارم دی‌ماه، سومین جلسه شورای عالی فضای مجازی با حضور سران سه قوه و دیگر اعضای حقیقی و حقوقی این نهاد حاکمیتی تشکیل شد. خبری که در ابتدا از نتیجه این جلسه بیرون آمد «رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی» بود.
ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، و فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، به‌سرعت دستاوردسازی از این خبر را برای دولت چهاردهم آغاز کردند. پس از آن نیز رسانه‌ها و حامیان جریان اصلاحات دست‌به‌کار شدند و رفع فیلترینگ واتس‌اپ و گوگل‌پلی را «گام روبه‌جلو» دولت پزشکیان در عمل به وعده‌ها خواندند.
برخی حامیان جریان اصلاحات، از جمله شهاب‌الدین طباطبایی، عضو شورای اطلاع‌رسانی دولت، پا را از این هم فراتر گذاشتند و رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی را «میوه نوبرانه وفاق» تعبیر کردند. حال آنکه بررسی جزئیات مصوبه اخیر شورای عالی فضای مجازی آشکار می‌کند که در پشت پرده تبلیغات وسیع رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی، اعمال محدودیت‌های بیشتر در اینترنت و فضای مجازی با کلیدواژه‌هایی مانند «اینترنت اقشار» و «اینترنت حکمرانی‌پذیر» قرار دارد.
به گفته برخی کارشناسان حوزه دیجیتال، این اقدام را نه‌تنها نمی‌توان رفع فیلتر دانست، بلکه تحت پوشش «ساماندهی، حکمرانی و اینترنت اقشاری»، وضعیت را بدتر هم خواهد کرد.
طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی، در مرحله اول، ضمن رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی، بسته حمایتی تبلیغاتی به مبلغ ۵۰۰ میلیارد ریال به پیام‌رسان‌های داخلی تعلق می‌گیرد و برای پلفترم‌های تولید محتوای داخلی، زیرساخت‌هایی احداث می‌شود. «ارائه یوتیوب از طریق درگاه‌های حکمرانی‌پذیر، تصویب لایحه اخبار جعلی در دولت و تقویت سکوی‌های داخلی از سوی نهادهای حاکمیتی و بخش خصوصی» اقدام‌های مرحله دوم این مصوبه‌اند.
در مرحله سوم، نیز «ممنوعیت استفاده رسمی دستگاه‌ها از پلتفرم‌های خارجی، ارائه انحصاری خدمات الکترونیکی دولت در پلتفرم‌های داخلی، ارائه سرویس‌های جدید تحریم‌شکن، ساماندهی اینترنت اقشار، به‌روزرسانی طرح امنیت خانواده در فضای مجازی و بازگشایی تلگرام بعد از مذاکره مشروط» قرار می‌گیرد. اگر هم نتیجه مذاکره با تلگرام منفی بود، این پلتفرم از طریق سکوهای داخلی ارائه می‌شود.
خلاصه ماجرا اینکه طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی، رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی برای عموم مردم به قیمت اختصاص پول و امتیاز بیشتر به سرویس‌های داخلی و اعمال محدودیت‌های بیشتر بر اینترنت تمام می‌شود و اینترنت طبقاتی هم تحت نام جدید «اینترنت اقشار» شکل و شمایل قانونی پیدا می‌کند. ارائه تلگرام و احتمالا اینستاگرام از طریق پلتفرم‌های داخلی هم به‌معنای شنود و رصد اطلاعات کاربران است و هرگونه فروش و ارائه فیلترشکن نیز جرم‌انگاری خواهد شد.
به عبارت دیگر، مسعود پزشکیان با نمایش عمل به تعهد انتخاباتی‌اش در پوسته رفع فیلترینگ واتس‌اپ و گوگل‌پلی، به اعمال محدودیت‌های امنیتی شدید در اینترنت و فضای مجازی رای مثبت داده است تا سهمش را برای ادامه بقای جمهوری اسلامی در موقعیت متزلزل کنونی ایفا کرده باشد.
حامیان جریان اصلاحات در شبکه‌های اجتماعی هم با فهرست کردن اقدام‌هایی از جمله «تعلیق موقت قانون حجاب، بازگشت شماری از دانشجویان و استادان اخراجی به دانشگاه، رفع فیلتر واتس‌اپ و اینستاگرام و آغاز مذاکره برای رفع تحریم‌ها» برای رئیس دولت چهاردهم دستاوردسازی کردند تا از طریق پیوند دادن پزشکیان به حاکمیت، خطر سقوط را کاهش دهند.
در نقطه مقابل، عموم مردم در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بحران‌هایی از جمله کمبود برق و گاز، سقوط بی‌سابقه ارزش پول ملی، آلودگی هوا و نارضایتی عمیق عمومی را یادآور شدند و بر این نکته تاکید کردند که جامعه ایران آبستن شکل‌گیری اعتراض‌های گسترده جدید است؛ اعتراض‌هایی که احتمال دارد به سرنگونی جمهوری اسلامی ختم شود.
برخی مقام‌های حکومتی هم به‌صراحت یا تلویحا به احتمال سقوط جمهوری اسلامی اشاره کرده‌اند. از جمله غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه، که اخیرا ضمن اشاره به بحران قطع برق و گاز، به دادستان کل کشور و دادستان‌های استان‌ها دستور داد در همکاری با مسئولان امنیتی و انتظامی، جلو هرگونه ناامنی «به طور خاص در این مقطع فعلی» را بگیرند.
پیش از او نیز مسعود پزشکیان، در دومین گفت‌وگوی تلویزیونی‌اش در دوازدهم آذرماه، ضمن اذعان به خزانه خالی و بی‌پولی دولت به‌صراحت گفت که ناترازی گسترده در حوزه‌های گاز، برق، انرژی، آب، پول و محیط‌زیست تا حدی است که امکان تبدیل آن به بحران وجود دارد.