این مشکلات شامل کاهش تولید محصولات کشاورزی،کاهش بهره‌وری صنایع، اختلال در زندگی روزمره و حتی افزایش هزینه‌ها برای مصرف‌کنندگان است اما دلیل اصلی این بحران چیست و چگونه می‌توان به آن پاسخ داد؟براساس آمار رسمی وزارت نیرو، یکی از مهم‌ترین عوامل قطعی برق در ماه‌های اخیر، کاهش شدید ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌هاست. به گفته مسئولان، در حالی که ذخایر سوخت نیروگاه‌ها در شهریور امسال نسبت به سال 1400، ۱۵۰ میلیون لیتر بیشتر بوده اما برخلاف هرسال در بازه زمانی شهریور تا آذرماه، این ذخایر نه‌فقط افزایش نیافته بلکه با کاهش قابل‌توجهی مواجه شده است.طبق گزارش‌ها، در این مدت، ذخایر سوخت نیروگاهی به میزان ۶۵۰ میلیون لیتر تخلیه شده است.چرا این اتفاق افتاد؟ پاسخ به این سؤال ساده است: «کمبود گاز طبیعی». طبق آمار منتشرشده از سوی برق حرارتی، از شهریور تا آذر امسال، به‌طورمیانگین ماهانه۵۶۰میلیون مترمکعب از تأمین گاز موردنیاز نیروگاه‌ها کم شده است. این کاهش تأمین گاز به دلایل مختلفی از جمله شرایط جوی سرد، کاهش تولید گاز داخلی و افزایش تقاضا برای گاز در بخش‌های دیگر کشور رخ داده است.با کاهش گاز، نیروگاه‌ها مجبور به استفاده از سوخت‌های مایع مانند گازوئیل و مازوت شدند اما این تغییر به‌ویژه درفصل سرد،مشکلات جدیدی ایجادکرد.مصرف مازوت وگازوئیل به‌عنوان سوخت‌های جایگزین نه‌تنها به‌طور مستقیم باعث افزایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شده، بلکه به دلیل کیفیت پایین این سوخت‌ها، عمر نیروگاه‌ها کاهش یافته و هزینه‌های تولید برق به طور چشمگیری بالا رفته است.
کمبود سوخت و بحران زیست‌محیطی
یکی از پیامدهای مهم استفاده از مازوت، افزایش آلودگی هوای کلانشهرهاست. مازوت به دلیل دارا بودن مقادیر بالای گوگرد و مواد آلاینده دیگر، یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌ها محسوب می‌شود. در نتیجه، استفاده گسترده از این سوخت در نیروگاه‌ها منجر به افزایش قابل توجه آلاینده‌ها در هوا و تشدید بحران آلودگی هوای شهرهای بزرگ، به‌ویژه تهران و اصفهان شده است. این بحران علاوه‌بر ایجاد مشکلات برای سلامت عمومی، فشار مضاعفی به سیستم بهداشت و درمان وارد کرده است. بسیاری از کارشناسان زیست‌محیطی هشدار می‌دهند که این روند، نه‌تنها به سلامت مردم آسیب می‌زند، بلکه اثرات مخرب طولانی‌مدتی بر محیط‌زیست کشور خواهد داشت.در حالی که بحران کمبود گاز طبیعی و افزایش مصرف مازوت در نیروگاه‌ها به‌وضوح قابل مشاهده است، منتقدان بسیاری از سیاست‌های دولت به‌ویژه وزارت نفت و وزارت نیرو انتقاد کرده‌اند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این وضعیت نتیجه مدیریت ناکارآمد و عدم پیش‌بینی‌های لازم در تأمین سوخت و گاز بوده است.در دوره اخیر، ذخایر سوخت نیروگاهی به‌ویژه گازوئیل و مازوت در زمان حساس تابستان و پاییز کاهش قابل‌توجهی پیدا کرده است. در حالی که در گذشته، معمولا ذخایر سوخت نیروگاه‌ها در این فصل‌ها افزایش می‌یافت تا نیروگاه‌ها برای فصول سرد آماده باشند، امسال به دلیل ضعف در برنامه‌ریزی و عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مسئول، ذخایر سوخت نیروگاه‌ها کاهش یافت. این وضعیت، علاوه‌بر قطعی‌های برق، باعث شد که کشور با بحران آلودگی هوا نیز روبه‌رو شود.
چالش‌های اقتصادی و اجتماعی
یکی دیگر از جنبه‌های بحران قطعی برق، تأثیرات اقتصادی آن است. افزایش هزینه‌های تولید برق به دلیل استفاده از سوخت‌های مایع، فشار زیادی بر صنعت برق کشور وارد کرده است. در حالی که قیمت سوخت‌های مایع به مراتب بیشتر از گاز طبیعی است، استفاده از آنها موجب افزایش هزینه‌های تولید برق می‌شود. این افزایش هزینه‌ها، به‌ویژه در شرایط رکودی اقتصادی کشور، می‌تواند بر نرخ تورم و هزینه‌های زندگی مردم تأثیر منفی بگذارد.همچنین با قطع برق در بسیاری از مناطق، صنایع مختلف از جمله صنایع تولیدی، کشاورزی و خدمات با مشکلات جدی مواجه شدند. بسیاری از کارخانجات مجبور به تعطیلی موقت یا کاهش ساعات کاری خود شدند که این موضوع در نهایت منجر به کاهش تولید و اشتغال در کشور می‌شود.بحران کمبود سوخت و قطعی برق در ایران، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت منابع انرژی و مشکلات زیست‌محیطی است که باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. با برنامه‌ریزی صحیح، مدیریت منابع انرژی و همکاری میان دستگاه‌های مسئول، می‌توان از تکرار چنین بحران‌هایی جلوگیری کرد و برای حفظ سلامت مردم و بهبود وضعیت اقتصادی کشور، گام‌های مؤثری برداشت.
محمد عنایتی نجف‌آبادی - گروه اقتصادکمبود سوخت و بحران زیست‌محیطی
یکی از پیامدهای مهم استفاده از مازوت، افزایش آلودگی هوای کلانشهرهاست. مازوت به دلیل دارا بودن مقادیر بالای گوگرد و مواد آلاینده دیگر، یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌ها محسوب می‌شود. در نتیجه، استفاده گسترده از این سوخت در نیروگاه‌ها منجر به افزایش قابل توجه آلاینده‌ها در هوا و تشدید بحران آلودگی هوای شهرهای بزرگ، به‌ویژه تهران و اصفهان شده است. این بحران علاوه‌بر ایجاد مشکلات برای سلامت عمومی، فشار مضاعفی به سیستم بهداشت و درمان وارد کرده است. بسیاری از کارشناسان زیست‌محیطی هشدار می‌دهند که این روند، نه‌تنها به سلامت مردم آسیب می‌زند، بلکه اثرات مخرب طولانی‌مدتی بر محیط‌زیست کشور خواهد داشت.در حالی که بحران کمبود گاز طبیعی و افزایش مصرف مازوت در نیروگاه‌ها به‌وضوح قابل مشاهده است، منتقدان بسیاری از سیاست‌های دولت به‌ویژه وزارت نفت و وزارت نیرو انتقاد کرده‌اند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این وضعیت نتیجه مدیریت ناکارآمد و عدم پیش‌بینی‌های لازم در تأمین سوخت و گاز بوده است.در دوره اخیر، ذخایر سوخت نیروگاهی به‌ویژه گازوئیل و مازوت در زمان حساس تابستان و پاییز کاهش قابل‌توجهی پیدا کرده است. در حالی که در گذشته، معمولا ذخایر سوخت نیروگاه‌ها در این فصل‌ها افزایش می‌یافت تا نیروگاه‌ها برای فصول سرد آماده باشند، امسال به دلیل ضعف در برنامه‌ریزی و عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مسئول، ذخایر سوخت نیروگاه‌ها کاهش یافت. این وضعیت، علاوه‌بر قطعی‌های برق، باعث شد که کشور با بحران آلودگی هوا نیز روبه‌رو شود.
چالش‌های اقتصادی و اجتماعی
یکی دیگر از جنبه‌های بحران قطعی برق، تأثیرات اقتصادی آن است. افزایش هزینه‌های تولید برق به دلیل استفاده از سوخت‌های مایع، فشار زیادی بر صنعت برق کشور وارد کرده است. در حالی که قیمت سوخت‌های مایع به مراتب بیشتر از گاز طبیعی است، استفاده از آنها موجب افزایش هزینه‌های تولید برق می‌شود. این افزایش هزینه‌ها، به‌ویژه در شرایط رکودی اقتصادی کشور، می‌تواند بر نرخ تورم و هزینه‌های زندگی مردم تأثیر منفی بگذارد.همچنین با قطع برق در بسیاری از مناطق، صنایع مختلف از جمله صنایع تولیدی، کشاورزی و خدمات با مشکلات جدی مواجه شدند. بسیاری از کارخانجات مجبور به تعطیلی موقت یا کاهش ساعات کاری خود شدند که این موضوع در نهایت منجر به کاهش تولید و اشتغال در کشور می‌شود.بحران کمبود سوخت و قطعی برق در ایران، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت منابع انرژی و مشکلات زیست‌محیطی است که باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. با برنامه‌ریزی صحیح، مدیریت منابع انرژی و همکاری میان دستگاه‌های مسئول، می‌توان از تکرار چنین بحران‌هایی جلوگیری کرد و برای حفظ سلامت مردم و بهبود وضعیت اقتصادی کشور، گام‌های مؤثری برداشت.