اظهارات «هاکان فیدان» وزیرخارجه همسایه غربی در گفت‌وگو با الحدث عربستان و بیان اینکه ایران باید از تحولات منطقه درس بگیرد یا باز هم او که در جای دیگر مدعی می‌شود حضور محور مقاومت در سوریه نتوانسته مانع نسل‌کشی در غزه شود، گواه این مدعاست. البته سفر برنامه‌ریزی شده اردوغان به دمشق و حضور احتمالی او در مسجد اموی که احتمالاً پیامی غیرمستقیم به جمهوری اسلامی است را هم باید به این سیاهه افزود.
به نظر می‌رسد ترکیه در شرایط پیچیده و سرتاسر آشفته منطقه در نظر دارد به‌عنوان یکی از اعضای ناتو، خود را به‌عنوان ژاندارم منطقه معرفی کرده و وزن دیپلماتیک خود را افزایش دهد غافل از اینکه هرگونه تنش‌زایی و ماجراجویی در مسیر پازل غرب می تواند روزی گریبان آنکارا را گرفته و برای آن‌ها دردسرساز شود. ترکیه با این گونه تحرکات به دنبال آن است که نفوذ ایران را در سوریه، عراق و به‌طور کلی در محور مقاومت محدود کند و خود را به‌عنوان یک بازیگر مستقل و پرنفوذ در معادلات منطقه‌ای معرفی کند؛ مسئله‌ای که قطعاً از چشم تصمیم‌سازان تهران پنهان نخواهد ماند.
از فیلم‌ترکی تا راه‌اندازی شبکه فارسی‌زبان
در همین راستا دکتر رضا عابدی گناباد، کارشناس ارشد مسائل ترکیه و عضو هیئت علمی دانشگاه، در گفت‌وگو با قدس به تحلیل تحرکات روانی ترکیه علیه کشورمان در هفته‌های اخیر به خصوص پس از فروپاشی دولت اسد در سوریه پرداخت و اظهار کرد: سیاست خارجی آنکارا طی دو دهه اخیر به ویژه در دوران ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان به‌صورت نوسانی بوده، به‌طوری‌که در سال 2002 در ابتدا او خود را به‌عنوان متحد بشار اسد معرفی کرد اما در سال 2011 این رابطه دگرگون شد. این رویه سیاست ترکیه نیز در مورد جمهوری اسلامی طی سال‌های اخیر مشهود و بر پایه رفتاری ضدایرانی با یک بازی زیرپوستی رسانه‌ای همراه بوده است. وی به اقدامات رسانه‌ای اخیر آنکارا علیه کشورمان گریزی زد و افزود: افتتاح شبکه «تی‌آرتی فارسی» نمادی از تلاش‌های ترکیه برای نفوذ و اثرگذاری در ایران است، به‌صورتی‌که با راه‌اندازی این شبکه، هدف دارد بر افکار عمومی ایرانی‌ها به‌ویژه در میان اقشار اهل سنت و آذری‌نشین تأثیر بگذارد و فرهنگ و تفکرات خود را در میان مردم ایران گسترش دهد. این روند از پخش فیلم‌های ترکی آغاز و اکنون به راه‌اندازی شبکه فارسی‌زبان منتهی شده و در حال تبدیل شدن به یک بازی روانی پیچیده است که ابعاد فرهنگی و اقتصادی ایران را هدف قرار می‌دهد.
این کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به تلاش آنکارا برای تضعیف جبهه مقاومت به‌خصوص انصارالله، گفت: متأسفانه ترکیه درصدد ایجاد یک پایگاه موشکی در سومالی است تا از این طریق بتواند تحولات جبهه مقاومت به خصوص در یمن را کنترل کند، امروز اردوغان یکی از شرکای اصلی آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه غرب آسیاست.
راهکارهای تهران مقابل ماجراجویی آنکارا
عابدی در ادامه بر ضرورت تقویت دیپلماسی رسانه‌ای ایران تأکید کرد و افزود: یکی از دلایلی که منجر به فروپاشی حکومت بشار اسد در ماه‌های اخیر شد، تلاش‌های روانی و رسانه‌ای ترکیه و سرویس‌های امنیتی غرب بود. جمهوری اسلامی باید به دنبال راه‌اندازی شبکه‌های رسانه‌ای قوی‌تری در منطقه به‌خصوص در برابر تحرکات ترکیه باشد تا بتواند در برابر تبلیغات ضدایرانی آنکارا، مواضع خود را به‌طور مؤثر مطرح و در صورت ضرورت، مقابله رسانه‌ای انجام دهد. این استاد دانشگاه در ادامه تأکید کرد: ایران باید شبکه‌های رسانه‌ای به زبان‌های ترکی و عبری در منطقه راه‌اندازی کند، مشابه آنچه در پرس‌تی‌وی انجام داده است. این شبکه‌ها می‌توانند به تبیین مواضع ایران در سطح بین‌المللی و مقابله با تبلیغات ترکیه کمک کنند.
وی بر اهمیت بهره‌برداری ایران از ظرفیت‌های داخلی ترکیه تأکید کرد و گفت: در ترکیه گروه‌های مختلفی هستند که به سیاست‌های اردوغان انتقادهای شدیدی دارند که می‌توان به احزاب رفاه نو، حزب وطن و حزب سعادت اشاره کرد. این گروه‌های اسلام‌گرا تا حدودی به دیدگاه‌های کشورمان در مواضع مختلف نزدیک هستند و می‌توانند سدی در برابر رفتار اردوغان باشند. عابدی گناباد تصریح کرد: همچنین ایران می‌تواند از ظرفیت اقلیت‌های علوی و کرد در ترکیه استفاده کند. بسیاری از علوی‌ها و کردها از سیاست‌های اردوغان ناخشنود هستند و تمایل بیشتری به همکاری با ایران دارند. این مسائل می‌توانند به‌عنوان راهکارهای مناسبی در مقابله با تهدیدات فرهنگی و اقتصادی ترکیه در نظر گرفته شود.
این کارشناس سیاست خارجی اردوغان را در 22 سال گذشته، فاقد ایدئولوژی ثابت دانست و افزود: آنکارا همواره سعی داشته خود را در منطقه غرب آسیا در مقام ژاندارم غرب معرفی کند. البته او در پشت پرده به دنبال عثمانی‌گری نوین در منطقه است، اما این رفتار وی بر اساس سناریونویسی آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی صورت می‌گیرد. عابدی همچنین به تحرکات اقتصادی و نظامی ترکیه در سوریه پرداخت و گفت: ترکیه به همراه قطر، در تلاش است نفوذ اقتصادی خود را در سوریه از طریق پروژه‌های بازسازی گسترش دهد و در واقع این اقدام به مثابه قطع حضور ایران در این کشور است. ترکیه همچنین قصد دارد با حضور نظامی خود حتی در عراق و حمایت از گروه‌های اهل سنت و برخی از جریان‌های وابسته نفوذ جمهوری اسلامی در بغداد را کاهش دهد. اما در نهایت خود آن‌ها از این رویکرد دوگانه متأثر خواهند شد. اردوغان در مواجهه با گروه‌های سکولار و اسلام‌گرا در سوریه با چالش‌هایی روبه‌رو است که می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در این کشور منجر شود و آن‌ها را نیز تحت فشار قرار دهد.
خبرنگار: سید حسین حسینی