یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی می‌گوید عامل اصلی افزایش قیمت دلار در مدت اخیر «اقدامات هماهنگ دولت و مجلس است و بانک مرکزی هم ابزارش بوده است».
حسین صمصامی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری ایلنا که جمعه ۳۰ آذر منتشر شد، همچنین ادعا کرد «این افزایش نرخ ارز برای جبران کسری بودجه است و قصد دارند با آن دستمزدها را جبران کنند و به‌عنوان حقوق به مردم بدهند.»
به‌گفتهٔ این نمایندهٔ مجلس، دولت قصد دارد با این اقدام از «جیب خودِ» مردم بردارد و دوباره به «جیبِ خودشان» برگرداند.
این اظهارات از صریح‌ترین اظهارنظرها دربارهٔ کسری بودجه است که مقامات جمهوری اسلامی به‌تازگی از آن بیشتر با عنوان «ناترازی» یاد می‌کنند.
روند صعودی نرخ دلار و دیگر ارزها در بازار ایران کماکان ادامه دارد و روز پنجشنبه ۲۹ آذر به رکورد ۷۷ هزار و ۶۵۰ تومان رسید. یورو نیز برای اولین بار وارد کانال ۸۰ هزار تومان شد و نرخ پوند هم با عبور از ۹۸ هزار تومان در آستانه ۱۰۰ هزارتومانی شدن قرار گرفت.
رئیس کل بانک مرکزی ایران ۲۷ آذرماه در یک گفت‌وگوی تلویزیونی ادعا کرد دلیل رشد دلار «عملیات روانی دشمن» است و وعده داد که قیمت ارزهای خارجی کاهش خواهد یافت. اما از آن زمان تاکنون نرخ دلار همچنان رو به افزایش داشته است.
صندوق بین‌المللی پول اوایل سال جاری خورشیدی هشدار داده بود دولت ایران برای آن که در سال ۱۴۰۳ به کسری بودجه دچار نشود، نیاز دارد که قیمت هر بشکه نفت در بازارهای جهانی بیش از ۱۲۱ دلار باشد.
این در حالی است که این نهاد بین‌المللی متوسط قیمت نفت برنت در سال جاری را ۷۹ دلار پیش‌بینی کرده بود.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در چهار ماه ابتدایی امسال، بودجهٔ نفتی دولت با کسری مواجه شده و رقمی که دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۴ برای درآمدهای صادرات نفت لحاظ کرده، قابل تحقق نیست.
آن‌طور که صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، گفته است، دولت از «صندوق توسعه ملی هفت تا هشت میلیارد برداشت کرده و بخشی از آن را می‌خواهد با ارز نیمایی ۶۰ هزار تومان جبران کند. می‌خواهد ۱۰۰ هزار میلیارد تومان از افزایش نرخ ارز نیمایی درآمد به دست بیاورد».
هیچ‌یک از مقامات دولت مسعود پزشکیان هنوز به این اظهارات واکنشی نشان نداده‌اند.
ارز یا دلار نیمایی در سامانهٔ الکترونیکی یکپارچه ارز ایران برای تأمین ارز مورد نیاز واردات و صادرات توزیع می‌شود. سامانهٔ نیما توسط بانک مرکزی و با هدف تسهیل تامین ارز و ایجاد یک فضای یکپارچه برای واردکنندگان و صادرکنندگان راه‌اندازی شده است.
بانک مرکزی؛ عامل یا ابزار؟
در حالی که رئیس بانک مرکزی مدعی شده سیاست‌های ارزی تازه این نهاد، محاسن زیادی برای اقتصاد ایران و به ویژه بازار ارز دارد، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس معتقد است افزایش مرتب نرخ ارز نیمایی پالسی به بازار می‌دهد که نتیجه‌اش افزایش دائمی قیمت ارز است.
به گفتهٔ صمصامی، برخلاف ادعاهای رئیس بانک مرکزی، «عامل اصلی این افزایش قیمت دلار اقدامات هماهنگ دولت و مجلس است و بانک مرکزی هم ابزارش بوده است».
او یکی از عوامل اصلی عملکرد «اشتباه» دولت و مجلس را تصویب بودجه‌ای عنوان کرد که در آن نرخ ارز بالاتر از نرخ رسمی بود. چرا که «این کار علامتی به بازار داده است و دولت هم تسلیم این بازار شده است».
این در حالی است که محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک‌مرکزی در روزهای اخیر در یک برنامه تلویزیونی، دربارهٔ «مزیت‌های» بازار ارز تجاری، گفت: «بازار ارز تجاری هزینه جستجو را کاهش می‌دهد و نیازی نیست دنبال واردکننده یا صادرکننده بود و اطمینان دارم این بازار به مرجعیت نرخ می‌رسد و دیگر بازار ارز غیررسمی به بازار علامت نخواهد داد.»
در روزهای اخیر بر اساس تصمیم بانک مرکزی، دلار توافقی با نرخی حدود ۶۱ هزار تومان جایگزین ارز نیمایی شد. بر این اساس، صادرکنندگان و واردکنندگان از این پس باید در سامانه معاملات ارز تجاری ارز مورد نیاز خود را خرید و فروش کنند.
این در حالی است که تا پیش از این واردکنندگان امکان واردات کالا با نرخ ۵۴ هزار تومان را داشتند و حذف یکباره ارز نیمایی به دلیل اینکه باعث افزایش نرخ کالا و خدمات می‌شود، به بازار غیررسمی ارز سیگنال افزایشی داده است. با این حال، مقام‌های رسمی اثر این تصمیم‌گیری را در قیمت‌ها انکار می‌کنند.
علیرضا زندیان، دیگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، هم عملکرد بانک مرکزی در این زمینه را زیرسؤال برده و گفته «بانک مرکزی باید مدیریت واحدی برای تعیین نرخ ارز، چه ترجیحی، اقتصادی و چه مبادله‌ای، داشته باشد. زمانی که چندنرخ ارز به وجود می‌آید، مشکلات و تبعاتی در کنار آن به وجود می‌آید و آثاری بر نرخ ارز آزاد می‌گذارد.»
وب‌سایت «اقتصاد ۲۴» به‌نقل از شماری از اقتصاددانان نوشته است «دلیل اصلی افزایش قیمت ارز ناشی از حذف نیما و توافقی شدن قیمت دلار در مرکز مبادله آن است... دولت باید تورم را کنترل کند و دست به ایجاد شوک‌هایی چون حذف نیما یا آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی نزند».