«سرکلاس بودیم و داشتیم شلوغ می‌کردیم. همان موقع معلم آمد سر کلاس. وقتی دید داریم شوخی می‌کنیم ناراحت شد و ما را کشید پای تخته و با شیلنگ زد. جای شیلنگ هم که روی بدن می‌ماند، اما الان دیگر مشخص نیست. بعد از آن هم به مسئولان مدرسه گفتیم، ولی فایده‌ای نداشت. جواب می‌دهند کار اشتباهی است که انجام داده‌اید، هرکجا می‌خواهید بروید، فایده‌ای ندارد؛ یعنی یک‌جور حالت تهدید.»
به گزارش هم میهن، دانش‌آموز «م» که در دوره متوسطه اول تحصیل می‌کند؛ از روزی می‌گوید که پای تخته کلاس درس در مدرسه آزادگان کوهدشت لرستان تنبیه بدنی شد. مثل بچه‌های دیگر که اگر شلوغ کنند کتک می‌خورند، مثل دوستان دیگرش در همین مدرسه که حالا آن را ترک کرده‌اند و به مدرسه دیگری رفته‌اند: «اغلب سر شیطنت‌هاست. قبلاً این اتفاق کمتر رخ می‌داد ولی الان مدتی است که شروع شده و بچه‌ها اعتراض می‌کنند و می‌گویند، به خانواده‌ها می‌گوییم که پیگیری کنند. فعلاً هم قرار شده است که این موضوع را از اداره آموزش‌وپرورش پیگیری کنند. کادر قبلی خیلی بهتر بود، مدیریت می‌کرد و کار به تنبیه بدنی نمی‌کشید.»
آقای «الف» هم چندوقت پیش تصمیم گرفت مدرسه فرزندش را تغییر دهد؛ یکی از هم‌مدرسه‌ای‌های «م». (اسامی به خواست خانواده‌ها، دانش‌آموزان و معلمان به اختصار نوشته شده است.) او هم مثل چند خانواده دیگر، بعد از تنبیه بدنی فرزندشان و شرایط نامساعد مدرسه و بی‌نتیجه ماندن اعتراضات‌شان تصمیم گرفتند مدرسه دیگری را برای تحصیل فرزندشان انتخاب کنند. آقای «الف» می‌گوید که فرزندش را از این مدرسه برده؛ چون سروسامان ندارد و تعداد معلم‌ها بسیار کم بود. او برای اعتراض به آموزش‌وپرورش هم رفته بود: «شاید این یک نفر برایشان مهم‌تر از این همه دانش‌آموز است. مدرسه هم می‌گوید آموزش‌وپرورش به ما معلم نمی‌دهد.»
فرزند آقای «الف» هم در این مدرسه تنبیه شده است؛ مدرسه‌ای در حاشیه شهر: «در مدرسه ممکن است تنبیه هم بشوند. نمونه آن فرزند خودم است که کتک خورده بود. با معاون مدرسه هم صحبت کردم و خودش هم پذیرفت و معذرت‌خواهی کرد. اخراج دانش‌آموز هم در این مدرسه اتفاق افتاده است.»
فرزند آقای «گ» هم کتک خورده بود، به اشتباه! به او گفته بودند قرار بود آن ضربه به دانش‌آموز دیگری برخورد کند. خانواده دانش‌آموزان همه این ماجرا‌ها را برای آموزش‌وپرورش تعریف کرده‌اند، مثل آقای «گ» که هربار از در مدرسه وارد می‌شود چوب و شیلنگ را در دستان آنها می‌بیند: «از در مدرسه که وارد می‌شوید بدون استثنا یک چوب یا شیلنگ در دست مسئولان است.
چند وقت پیش فرزندم به من گفت که دیگر به مدرسه نمی‌روم. چون معاون مدرسه او را زده بود. از یکی از مسئولان مدرسه پرسیدم جریان چیست؟ گفت اشتباهی فرزند شما را زدم، می‌خواستم کنار دستی او را بزنم. گفتم بچه من پدر داشت و آمد، آن دانش‌آموز دیگر چه گناهی کرده است؟»
آقای «گ» تعریف می‌کند که این کار در حیاط مدرسه عادی است و بسیاری از اولیاء از این روند شکایت داشتند، به آموزش‌وپرورش هم مراجعه کرده‌اند و شنیده‌اند: پیگیری می‌کنیم: «برداشت من این است که پیگیری در این زمینه صورت نگرفته است. بچه‌ها در مدرسه شیطنت می‌کنند ولی ابزاری ندارند که با آنها دوست شوند و به‌شکل دیگری با آنها رفتار شود. پدر یکی از دانش‌آموزان می‌گفت، روی بدن فرزندش کبودی و رد شیلنگ دیده است.
با اصرار، فرزندش توضیح می‌دهد که در مدرسه کتک خورده است. پدر این دانش‌آموز از آموزش‌وپرورش پیگیری می‌کند ولی به نتیجه‌ای نمی‌رسد. اگر اینجا شهر بزرگتری بود شاید مسئولان پیگیری می‌کردند ولی اینجا قتل هم با پادرمیانی ریش‌سفید‌ها حل می‌شود.»
ماجرای این مدرسه به تنبیه بدنی ختم نمی‌شود و خانواده‌ها از واریز کمک به مدرسه اجباری شکایت دارند. از طرف مدرسه به خانواده‌ها گفته می‌شود که بودجه‌ای برایشان واریزنمی‌شود. آقای «گ» تعریف می‌کند که مدیر مدرسه می‌گفت اگر این پول (کمک به مدرسه) پرداخت نشود، کتابی در کار نیست. از آن مبلغ جمع شده هم هزینه‌ای برای مدرسه پرداخت نمی‌شود: «هرروز پسرم می‌گوید که امروز یک‌نفر دیگر را اخراج کردند یا قرار بود یک دانش‌آموز دیگر را هم اخراج کنند و این موضوع در این مدرسه وجود دارد. سال قبل هم یکی از معلمان در کوهدشت، دانش‌آموزی را تنبیه کرد و حتی رسانه‌ای شد تا توبیخ مدیرآموزش‌وپرورش هم پیش رفت.
ما بار‌ها به آموزش‌وپرورش شکایت کردیم و حتی مدیر خود آموزش‌وپرورش این منطقه هم به مدرسه آمد. ما مدیر را در مدرسه نمی‌بینیم و حضور ندارد. اگر من مسئول بودم، اول مسئولان آموزش‌وپرورش را توبیخ می‌کردم، چون بی‌تفاوتند و به اعتراضات توجهی ندارند. به نظر من بررسی این موضوع جناحی است و به همین دلیل به اعتراضات ما اهمیتی نمی‌دهند.»
آژیر ماشین پلیس در حیاط مدرسه
دانش‌آموز «م» که پای تخته کتک خورده بود، از روزی می‌گوید که ماشین نیروی انتظامی آمد وسط مدرسه، به‌دلیل دعوای دانش‌آموزان: «الان نمی‌توانند مدیریت کنند و مجبورند با همین کار بچه‌ها را ساکت کنند. یک‌بار هم ماشین نیروی انتظامی آمد درست وسط مدرسه پارک کرد. سر اینکه بچه‌ها با هم درگیر شده بودند و خودشان نمی‌توانستند این وضعیت را کنترل کنند، به پلیس زنگ زده بودند.
الان برای تهدید، چوب و شیلنگ دست‌شان می‌گیرند و تردد می‌کنند. چند نفر از بچه‌ها هم به همین دلیل رفتند مدرسه غیرانتفاعی که اگر هزینه‌ای می‌دهند، کمتر تنبیه و اذیت شوند. قبل از آن هم در دوره ابتدایی می‌توانستند بچه‌ها را مدیریت کنند و کمتر کتک می‌زدند، اما در این دوره خیلی زیاد شد. توی شهر ما تنبیه بدنی عادی است و جا افتاده، اما نه در این حد. تجربه این موضوع را قبلاً داشتیم، اما اینجا خیلی زیاد اتفاق می‌افتد. دو، سه نفر از معلم‌هایی هم که از بچه‌ها طرفداری می‌کردند در مورد مشکلات داخلی مدرسه، اخراج شدند.» چندوقت پیش هم بابت دعوای چندنفر از دانش‌آموزان، آنها تهدید به اخراج شدند و چند روز پیش هم یک‌نفر را اخراج کردند و گفتند: «تو نظم مدرسه را به‌هم می‌ریزی.»
نامه اعتراضی به آموزش‌وپرورش لرستان
ماجرای تنبیه بدنی و دریافت اجباری کمک به مدرسه در مدرسه‌ای که «م» و دوستانش در آن درس می‌خوانند، خطاب به آموزش‌وپرورش لرستان نوشته شده، با ۳۵ امضاء پای آن درباره تنبیه با شیلنگ، دریافت کمک به مدرسه اجباری و کشیده‌شدن پای پلیس به مدرسه‌ای که دانش‌آموزان نوجوانش دوره راهنمایی را می‌گذرانند و حضور نداشتن مدیر در مدرسه. این خانواده‌ها از تنبیه با شیلنگ و دریافت وجه اجباری گفته‌اند؛ مواردی که معلمان مدرسه هم به آن اعتراض داشتند، اما درنهایت باعث شد ابلاغ چند نفر از آنها لغو و اخراج شوند.
مسلم مهکی، کارشناس روابط عمومی آموزش‌وپرورش کوهدشت است و می‌گوید، موضوع شکایت از این مدرسه به حراست ارجاع شده و در دست بررسی است: «همه طرفین را آورده‌ایم تا ریشه این مشکل را بررسی کنیم.» او می‌گوید، مدیر مدرسه را هم بازخواست کرده‌اند و به هیئت بدوی ارجاع شده است.
مهکی درباره بررسی موارد تنبیه بدنی در مدارس کوهدشت هم می‌گوید: «آموزش‌وپرورش موارد تنبیه بدنی در مدارس کوهدشت را بررسی می‌کند، حتی به کمیته تخلفات ارجاع می‌دهند و در مواردی رأی هم برای آنها صادر شده است. علاوه بر این، حراست آموزش‌وپرورش کوهدشت گزارش‌های مربوط به تنبیه بدنی را بررسی و بازدید می‌کند. علاوه بر این، آموزش‌هایی ضمن خدمت هم برگزار می‌شود. اول ارشاد می‌کنیم و اگر نشد، برخورد انضباطی صورت می‌گیرد.»
کتاب در ازای پرداخت کمک به مدرسه
خانواده دانش‌آموزان در نامه اعتراضی خود به آموزش‌وپرورش لرستان از دریافت مبلغ ۲۰۰ هزارتومان از اولیاء به صورت نقدی یا کارت شخصی، تهدید به اخراج دانش‌آموزان یا ندادن کتاب درسی در صورت پرداخت نکردن وجه گفته‌اند؛ رقمی که به گفته خودشان چندان زیاد نیست، اما برای بسیاری از خانواده‌ها در این منطقه بالاست. فعالان اجتماعی منطقه می‌گویند، میانگین درآمد کوهدشت نسبت به سایر مناطق کشور پایین است و بخش زیادی از اهالی آن عضو سه دهک اول جامعه‌اند.
بیشترین نسبت یارانه‌بگیر نسبت به جمعیت، متعلق به کوهدشت است و ۹۵ درصد مردم آن یارانه دریافت می‌کنند. در این شرایط این مدرسه در حاشیه شهر رها شده و دانش‌آموزان زیادی مدرسه را ترک کرده‌اند. دلیل دیگر اعتراض خانواده‌ها به مدیریت این مدرسه، ایجاد فضای متشنج بین دانش‌آموزان یا تهدید روزانه به اخراج از مدرسه و حتی اخراج دو دانش‌آموز است؛ آن هم خلاف دستورالعمل آموزش‌وپرورش که اخراج دانش‌آموز را ممنوع کرده است.
آبان‌ماه امسال عبدالرضا کفاش، معاون شورای عالی آموزش‌وپرورش، گفته بود که «هیچ فردی از عوامل آموزشی و تربیتی در مدرسه از معلم تا مدیر و معاون، حق تنبیه‌بدنی دانش‌آموز را ندارند و در صورت انجام این کار با او برخورد می‌شود. مدارس اجازه اخراج دائم دانش‌آموزان را ندارند و اساساً در نظام آموزش‌وپرورش موضوعی به نام اخراج دائمی وجود ندارد.»
براساس ماده ۸۱ آیین‌نامه اجرایی جدید مدارس مصوب سال ۱۴۰۰، تنبیه بدنی دانش‌آموز و سوءرفتار با او به هر دلیل و تحت هر شرایطی، ممنوع است و با متخلفان برابر قوانین و مقررات رفتار می‌شود. مدیر مدرسه باید همکاران خود را نسبت به امور انضباطی (ممنوعیت تنبیه بدنی و سوءرفتار با دانش‌آموز) آگاه کند.
منظور از سوءرفتار، هرگونه فعل یا ترک فعل عمدی که سلامت جسمی، روانی، اخلاقی یا اجتماعی کودک و نوجوان را در معرض خطر و آسیب قرار دهد، ازقبیل ضرب و جرح، محبوس کردن، سوءاستفاده جنسی، توهین یا تهدید نسبت به کودک یا نوجوان درصورتی‌که جنبه تعدیلی نداشته باشد، با قرار دادن در شرایط سخت و غیرمتعارف یا خودداری از کمک به او است. با وجود این قوانین، معلمانی از شهرستان کوهدشت می‌گویند که تنبیه دانش‌آموزان در مدارس این شهرستان دیده می‌شود و بعضی از مدارس از آن به‌عنوان وسیله‌ای برای کنترل دانش‌آموزان استفاده می‌کنند.
لغو ابلاغ به‌دلیل اعتراض
در مدت کوتاهی که مدیریت مدرسه تغییر کرده، چند معلم هم به این روند اعتراض کردند. یکی از معلمان سابق این مدرسه توضیح می‌دهد که مسئولان مدرسه نمی‌دانستند چطور با دانش‌آموزان یک مدرسه در حاشیه این شهر برخورد کنند و درنهایت به ابزار تنبیه، کتک زدن و اخراج غیرقانونی متوسل می‌شدند: «یک‌بار بابت شیطنت و اخراج یکی از دانش‌آموزان از کلاس تصمیم داشتند نامه‌ای بنویسند تا این دانش‌آموز به مرکز دیگری ارجاع داده شود. درحالی‌که صحبت با مشاور مدرسه این مشکل را برطرف کرد، اما نوشتن این نامه می‌توانست آینده این دانش‌آموز را با مشکل روبه‌رو کند.»
معلمانی از این مدرسه تعریف می‌کنند که مدیریت، مدرسه را تا جایی پیش برد که بدون ابزار تنبیه مثل ضرب شیلنگ نمی‌توانستند سرکلاس بروند و دانش‌آموزان قابل کنترل نبودند: «یکی از والدین عکس کبودی فرزندش با شیلنگ را به حراست آموزش‌وپرورش برد، اما به‌راحتی اولیاء را متقاعد می‌کنند که این موضوع را پیگیری نکنند. اگر والدین آگاهی داشتند و یکی از موارد اخراج دانش‌آموزان را پیگیری می‌کردند، به اخراج نمی‌کشید؛ ولی از آگاه‌نبودن آنها سوءاستفاده می‌کنند. دانش‌آموزان همیشه اعتراض داشتند که ما را تنبیه می‌کنند.»
مدارس کوهدشت سرانه زیادی دریافت نمی‌کنند و آن مبلغ اندک هم اگر واریز شود، کفاف هزینه‌های جاری مدرسه را نمی‌دهد. دریافت هزینه کمک به مدرسه در مدارس حاشیه شهر حتی به میزان بسیار کم هم گاهی برای خانواده‌ها دشوار است؛ آنقدر که گاهی هزینه پول نان روزانه است، اما باز هم از آنها دریافت می‌شود.
ماجرای ورود نیروی انتظامی به مدرسه را هم خانواده‌ها، هم دانش‌آموزان و هم کادر مدرسه تایید می‌کنند: «دانش‌آموزان تهدید می‌شدند که اگر درست رفتار نکنند، به نیروی انتظامی و کانون اصلاح و تربیت ارجاع داده می‌شوند؛ حتی در مواردی که پای نیروی انتظامی به مدرسه رسیده، معلمان واکنش نشان داده‌اند.»
همین واکنش‌ها به اخراج غیرقانونی دانش‌آموزان و تنبیه بدنی، درنهایت موجب لغو ابلاغ چند نفر از معلمان و سنگ‌اندازی در مسیر شغلی آنها شد؛ مثل ابلاغ‌های صوری به مدارسی که نیاز به معلم ندارند تا ارجاع به مدارسی با فاصله بسیار زیاد: «یکی دیگر از معلمان این مدرسه که به این جریان و برخورد‌ها اعتراض داشت، لغو ابلاغ شد و بدون در نظر گرفتن سابقه، به دورترین نقطه کوهدشت فرستاده شد؛ ۱۰۰ کیلومتر بیرون از فضای شهری که خودشان آن را تبعیدگاه می‌دانند.
او را دوباره به مدرسه برگرداندند و گفتند، باید با شرایطی که مدیر می‌گوید سازگار باشی در غیر این صورت تو را به هیئت بدوی ارجاع می‌دهیم. حالا می‌خواهند بابت غیبت‌هایش، باز هم او را به هیئت بدوی ارجاع دهند. آموزش‌وپرورش هم هنوز کوچکترین تذکری به مدیر مدرسه نداده است.»
روایت تنبیه در کوهدشت
یکی از معلمان کوهدشت که چهارسال سابقه تدریس دارد، از کودکی خودش به‌عنوان دانش‌آموز و حالا تجربه کار کردن در مدارس کوهدشت می‌گوید؛ روایتی مشابه دانش‌آموزان همین مدرسه: «آموزش‌وپرورش شیوه‌نامه‌ای دارد که طبق آن تنبیه بدنی به هرشکلی ممنوع است و بیشتر معلمان هم یا از طریق دانشگاه فرهنگیان یا ماده ۲۸ جذب می‌شوند و این دوره‌ها را هم پشت سر می‌گذارند، اما درحقیقت تنبیه بدنی در مدارس شهرستان ما مرسوم شده است.
برخی از مسئولان مدارس اعتقاد دارند که بهترین روش، تنبیه است؛ چون مدرسه باید پادگانی باشد. من بار‌ها درباره این موضوع تذکر دادم و گفتم که نباید با ایجاد چنین محیطی، دانش‌آموز را ساکت کرد و باید به او گوش کنیم. برخی از رفتار‌های دانش‌آموزان، اقتضای سن آنهاست است.»
او از روزی می‌گوید که برای ساکت کردن کلاس از مسئولان مدرسه کمک خواسته بود: «دانش‌آموزان یکی از کلاس‌ها، شلوغ می‌کردند و برای ساکت کردن آنها از مسئولان مدرسه کمک خواستم، اما آنها با شیلنگ دانش‌آموزان را کتک زدند و حتی به تهدید کلامی هم اکتفا نکردند.» این معلم تا امروز سابقه تدریس در دو مدرسه را داشته است: «این روال در سطح شهرستان ما مرسوم است و با وجود اینکه از قانون آگاهند، باز هم به این کار ادامه می‌دهند.»
معلمان کوهدشت می‌گویند، آموزش‌وپرورش ترجیح می‌دهد که این اتفاقات در مدارس مسکوت باقی بماند و علت آن هم، همسو بودن در یک جریان سیاسی است؛ به همین دلیل شکایت‌ها درباره تنبیه بدنی در این استان بی‌پاسخ می‌ماند. خانواده‌ها هم از پیگیری شکایت خود ناامیدند یا از حقوق‌شان آگاهی ندارند.
این خبر‌ها شنیده نمی‌شود
یکی دیگر از معلمان شهرستان کوهدشت از تجربه حضور خود در مدارس این شهرستان به‌عنوان معلم و حتی شاگرد می‌گوید: «من هم در مدارس حاشیه‌ای دولتی درس خوانده‌ام و شرایط آنها را می‌دانم. در مدارس پسرانه حداقل بالای ۷۰ درصد تنبیه بدنی انجام می‌شود، مگر مدارس خاص. آموزش‌وپرورش هم این موارد را به‌صورت موردی بررسی می‌کند و برخورد اساسی با این رویه نداشتند، مگر اینکه اولیای دانش‌آموزان شکایت و پیگیری کنند. نیرو‌های آموزش‌وپرورش خودشان در این سیستم حضور داشتند و نمی‌توان گفت که از آن بی‌اطلاع‌اند.
بسیاری از آنها فرهنگیانی هستند که سال‌ها قبل خودشان در مدارس حضور داشتند. این موضوع در مدارس حاشیه شهر بیشتر دیده می‌شود. این موضوع روی تحصیل و اضطراب آنها تاثیر دارد. باتوجه به این شرایط، اولویت، فرهنگسازی است. تا این اقدام انجام نشود، قوانین تاثیری نخواهند داشت؛ چون راه دورزدن زیاد است. والدین دانش‌آموز نیاز به آگاهی دارند و فرهنگسازی برایشان موثر است.»
او می‌گوید، اتفاقی که سال گذشته در یکی از مدارس کوهدشت رخ داد رسانه‌ای و دیده شد، اما موارد دیگری هم وجود دارد که شنیده نمی‌شوند: «موارد شدید زیادی داشتیم که رسانه‌ای نشده است؛ نه با این شدت ولی درگیری بین معلم و دانش‌آموز به‌ویژه اگر دبیرستانی باشد، پیش می‌آید. آموزش‌وپرورش هم در مواردی می‌خواهد مدارا و وساطت کند. معلمان نسل جدید بهتر می‌توانند دانش‌آموزان را درک کنند و فهم بهتری از مشکلات و شرایط آنها دارند.»
سال گذشته خبر تنبیه بدنی یک دانش‌آموز در کوهدشت موجب شد که آموزش‌وپرورش به این ماجرا واکنش نشان دهد. روزنامه اعتماد هم مهرماه امسال گزارشی از اخبار منتشرشده درباره تنبیه بدنی دانش‌آموزان منتشر کرد که طبق آن، از ابتدای امسال خبر تنبیه پنج دانش‌آموز در فضای مجازی و برخی خبرگزاری‌ها منتشر شده است؛ یک کودک هفت ساله در روستای کهورآباد سهرابیان شهرستان کهنوج، تنبیه دو دانش‌آموز بلوچ پایه‌های هفتم و هشتم با تسمه کولر و شیلنگ، ضرب‌وشتم یک دانش‌آموز پایه اول دبستان در شهرستان سراوان و تنبیه بدنی یک دانش‌آموز مقطع دبستان در کیش.
بعد از انتشار آمار‌های روزنامه اعتماد، در ماه آذر تصاویری از تنبیه بدنی دانش‌آموز مهرانی کلاس هفتم توسط یک معلم منتشر شد و آموزش‌وپرورش استان اعلام کرد که پرونده تخلفات اداری را برای معلم خاطی تشکیل می‌دهد.