رجب طیب اردوغان دو سال پیش از راهاندازی این شبکه، خبر داده بود. افتتاح این شبکه در حالی صورت گرفت که اظهارات چندی پیش محمد زاهد سوباجی مدیرکل تیآرتی درباره راهاندازی بخش فارسی این شبکه و اذیت و آشفته کردن ایران با این کار، سبب شد او زیر بار انتقادات از این گفتهها، مجبور به اصلاح حرفهایش شود و از تقطیع ابتدا و انتهای سخنش در بیانیهای حرف بزند.
فارغ از نگاههای خوشبینانه یا بدبینانه، آنچه همه کارشناسان به آن اذعان دارند این است که این راهاندازی را باید در راستای سیاستهای توسعهطلبانه ترکیه در سالهای اخیر دانست . بیشک بخشی از این سیاستهای توسعه طلبانه با هدف جلب بیشتر منفعت اقتصادی از قبال توریست و سرمایهگذارهای ایرانی صورت گرفته است. با وجود این نباید با در نظر داشتن آنچه از دهان مدیرکل تیآرتی درباره خواب آشفتهاش برای ایران خارج شد و بدعهدیهایی که بهتازگی ترکیه در موضوع تحولات سوریه در قبال ایران انجام داد، از اهداف امنیتی و سیاسی احتمالی این ماجرا غفلت کرد. هر چند در میدان رسمی سیاسی هدف از احداث این شبکه، از ضرورت پررنگتر کردن پیوندها و مشترکات دو کشور سخن به میان آمده، ولی برخی بر این باورند با اندکی صبر و مشخص شدن نحوه چینش کارشناسان و چگونگی پوششدهی به اخبار، میتوان راهبردهای سیاسی امنیتی این شبکه را تا حدودی کشف کرد.
در کنار اهداف ژئوپلتیک و مسئله زنگزور و بازارسازی فرهنگی و اقتصادی، یک مقوله که از هماکنون و در تولیدات اولیه این شبکه و سایت آن نیز به وضوح می توان مشاهده کرد، تلاش برای نفوذ ادراکی در مخاطبان فارسیزبان از ترسیم ترکیه به عنوان کشور برتر منطقه و در حال پیشرفت، آن هم مبتنی بر ایدههای اردوغانیسم است.
درست است بهاصطلاح بنا نبوده هیچ ماستبندی بگوید ماستش ترش است، ولی با یک رصد جزئی در گزارشهایی که این شبکه منتشر کرده، میتوان فهمید چه تصویر پرطمطراقی از ترکیه برای مخاطب فارسیزبان و بهخصوص ایرانیها از این کشور قرار است ساخته شود. در این فقره شاید ذکر نمونه و مثال کفایت نکند و بد نباشد مخاطب این مرقومه، خودش نیمنگاهی به آنچه به آن اشاره رفت، داشته باشد تا بهتر متوجه منظور ما شود.
اینها مسائلی است که هیراد مخیری، کارشناس مسائل ترکیه هم در گفت وگو با ما به آن اشاره میکند. او در صحبتهای خود به اهمیت دیپلماسی فرهنگی در روابط بینالملل اشاره میکند و از «جوزف نای» به عنوان یکی از نظریهپردازان اصلی در این زمینه یاد میکند و میگوید: نای کشورها را به استفاده از ابزارهای فرهنگی برای پیشبرد اهداف نرم و استراتژیک خود ترغیب کرده است. کشورهایی مانند ترکیه با راهاندازی شبکههای تلویزیونی، رادیویی و فعالیتهای مجازی در تلاشاند قدرت نرم خود را در کشورهای همسایه مانند ایران تقویت کنند. در این راستا، ترکیه با راهاندازی شبکه تلویزیونی فارسیزبان تیآرتی و تولید سریالها و برنامههای فرهنگی بهدنبال تأثیرگذاری فرهنگی است. مخیری همچنین به طرح اردوغان برای احیای دنیای جدید نوعثمانی و گسترش نفوذ فرهنگی ترکیه در منطقه اشاره و تأکید میکند: ایران باید نسبت به چنین هجمههای فرهنگی و رقابتهای رسانهای هوشیار باشد. عدم واکنش مناسب در این زمینه میتواند بحرانهایی را در موقعیتهای تاریخی حساس ایجاد کند.
خبرنگار: فاطمی نژاد