با توجه به تنوع جریان الکتریکی و نیازهای متفاوت صنایع، کنتاکتورها بر اساس میزان آمپر و نوع کاربرد دسته‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی بر اساس آمپر، به انتخاب صحیح کنتاکتور متناسب با بارهای مختلف و شرایط عملیاتی کمک می‌کند و ایمنی سیستم را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. در این مطلب به بررسی تخصصی انواع کنتاکتور بر حسب آمپر می‌پردازیم و مهم‌ترین ویژگی‌ها، مزایا و کاربردهای هر نوع را به‌طور کامل تحلیل می‌کنیم.

تعریف آمپر و نقش آن در کنتاکتور

برای درک بهتر انواع کنتاکتور، ابتدا باید مفهوم آمپر و اهمیت آن در سیستم‌های الکتریکی را بشناسیم. آمپر، واحد پایه SI برای جریان الکتریکی است که به افتخار آندره ماری آمپر نامگذاری شده است. این واحد معادل جریان ثابتی است که اگر در دو هادی موازی مستقیم با فاصله یک متر از هم در خلا قرار بگیرد، نیرویی برابر با 2 × 10^-7 نیوتن در هر متر طول بین آن‌ها ایجاد می‌شود.

آمپر معادل جریانی است که یک کولن بار الکتریکی را در یک ثانیه عبور می‌دهد. از این رو، در تعیین نوع کنتاکتور مناسب برای سیستم، توجه به میزان آمپر جریان عبوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که انتخاب اشتباه ممکن است به سیستم آسیب برساند.

انواع کنتاکتور بر حسب آمپر

بر اساس نوع جریان عبوری و شرایط استفاده، انواع مختلفی از کنتاکتور‌ها به بازار عرضه شده‌اند که هریک برای تحمل جریان معینی طراحی شده‌اند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین انواع کنتاکتور بر حسب آمپر می‌پردازیم:

کنتاکتور با جریان دائمی (Continuous Current)

این نوع کنتاکتور، جریانی را تحمل می‌کند که به صورت مداوم و در طولانی‌مدت بدون ایجاد حرارت غیرمجاز از آن عبور می‌کند. این جریان با علامت lth2 نشان داده می‌شود. کنتاکتورهای جریان دائمی برای کاربردهایی طراحی شده‌اند که به عملکرد مستمر نیاز دارند و به‌طور کلی برای سیستم‌هایی که به تعمیرات و نگهداری کمی نیاز دارند، مناسب هستند.

کنتاکتور با جریان هفتگی (Weekly Current)

کنتاکتورهای جریان هفتگی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در شرایط عادی و به‌صورت هفتگی یک بار به کار می‌افتند. این نوع کنتاکتور با علامت lth1 مشخص می‌شود و برای سیستم‌هایی که به عملکرد منظم اما غیرمستمر نیاز دارند، مناسب است. این نوع از کنتاکتورها برای تجهیزاتی که به چرخه کاری متوسط نیاز دارند، کاربرد دارد.

کنتاکتور با جریان شیفتی (Shift Current)

جریان شیفتی که با علامت lth نمایش داده می‌شود، جریانی است که در شرایط عادی، هر هشت ساعت یک‌بار از کنتاکت عبور می‌کند. این نوع کنتاکتور برای سیستم‌های شیفتی و تجهیزاتی که در طی روز چندین بار روشن و خاموش می‌شوند، مناسب است. اغلب از این کنتاکتورها در صنایعی که به تولید 24 ساعته و تغییر شیفت نیاز دارند، استفاده می‌شود.

کنتاکتور با جریان کار نامی (Rated Operational Current)

جریان کار نامی که با علامت le نشان داده می‌شود، تعیین‌کننده میزان ولتاژ و شرایط استفاده از کنتاکتور است. این کنتاکتورها بر اساس نیازهای خاص و شرایط کاری تنظیم می‌شوند و برای عملکرد در شرایط نامی و استاندارد طراحی شده‌اند. بیشتر در کاربردهایی که به دقت در تنظیمات و ایمنی نیاز دارند از این نوع کنتاکتورها استفاده می‌شود.

کنتاکتور با جریان اتصال کوتاه (Short Circuit Current)

کنتاکتورهای اتصال کوتاه با علامت lth (ls) نمایش داده می‌شوند و برای تحمل جریان‌های بسیار بالا و گذرا طراحی شده‌اند. این نوع کنتاکتورها می‌توانند به مدت کوتاهی جریان‌های بالا را بدون آسیب تحمل کنند. کاربرد این نوع کنتاکتور بیشتر در مواقع اضطراری و سیستم‌هایی است که احتمال ایجاد اتصال کوتاه دارند.

انواع ولتاژ در کنتاکتور

در کنتاکتورها علاوه بر آمپر، انواع مختلفی از ولتاژها نیز وجود دارد که بر عملکرد دستگاه تاثیرگذار هستند:

• ولتاژ عایقی نامی (Ui): ولتاژی است که برای تحمل فشار برقی بدون نفوذ یا شکست در کنتاکتور تعریف می‌شود.
• ولتاژ کار نامی (Ue): ولتاژی است که کنتاکتور در حالت کارکرد عادی آن را تحمل می‌کند.
• ولتاژ نامی تغذیه بوبین: این ولتاژ که برای تامین تغذیه بوبین کنتاکتور در نظر گرفته می‌شود، در انواع مختلف 24 ولت تا 380 ولت طراحی می‌شود.

کنتاکتورهای خاص ولتاژ بالا

کنتاکتورهای ولتاژ بالای TE Connectivity AMP+ از مهم‌ترین انواع کنتاکتورهای صنعتی هستند که برای سیستم‌های خاص مانند خودروهای هیبریدی و الکتریکی طراحی شده‌اند. این کنتاکتورها به دلیل قابلیت مهر و موم هرمتیک و ایمنی ذاتی، عملکرد مطمئن و سریعی در سوئیچینگ باتری‌های ولتاژ بالا ارائه می‌دهند.

مدل‌های مختلف این کنتاکتور، قابلیت‌های ویژه‌ای دارند:

• AMP+ 500-500L که می‌تواند جریان پیوسته 500 آمپر و ولتاژ 900 VDC را تحمل کند.
• AMP+ EVC 500 که با میکروکنترلر داخلی و اکونومایزر کویل مبتنی بر تایمر طراحی شده است.

این نوع کنتاکتورها اغلب برای شرایط عملیاتی سخت و محیط‌های خاصی که به ایمنی بالا نیاز دارند، انتخاب می‌شوند.

جریان الکتریکی، واحد جریان و تفاوت‌های AC و DC

یکی از مهم‌ترین نکات در انتخاب کنتاکتور، آشنایی با جریان الکتریکی و تفاوت‌های جریان متناوب (AC) و جریان مستقیم (DC) است. کنتاکتورها با توجه به نوع جریان به دو دسته کنتاکتورهای AC و DC تقسیم می‌شوند که هر کدام دارای ویژگی‌های متفاوتی هستند و برای کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند. در سیستم‌های DC به دلیل سطح بالای جریان، اندازه کنتاکت‌ها بزرگتر است، در حالی که در سیستم‌های AC به دلیل تغییرات فاز، کنتاکتورها به طراحی ویژه‌تری نیاز دارند.

جمع‌بندی

انتخاب کنتاکتور مناسب بر اساس آمپر از اهمیت زیادی برخوردار است، چرا که این پارامتر تعیین‌کننده دوام، کارایی و ایمنی سیستم‌های الکتریکی خواهد بود. انواع مختلفی از کنتاکتورها از جمله کنتاکتورهای با جریان دائمی، هفتگی، شیفتی و جریان نامی به منظور تطابق با نیازهای مختلف طراحی شده‌اند. همچنین توجه به نوع ولتاژ و شرایط کاری از دیگر عوامل موثر در انتخاب کنتاکتور است. برای مثال، کنتاکتورهای ولتاژ بالا در صنایع خاص مانند خودروهای هیبریدی و سیستم‌های باتری ولتاژ بالا به کار می‌روند.