مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی چند روز پیش اعلام کرد ایران فرایند گازدهی به سانتریفیوژهای پیشرفته موسوم به «آی‌آر۶» در تأسیسات هسته‌ای فردو را آغاز کرده است. وی همچنین در گزارش دیگری برای اعضای شورای حکام، تأیید کرد تهران در پی افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده با خلوص
۶۰ درصد، با افزایش میزان نظارت‌ها از تأسیسات فردو موافقت کرده است.
این موضوع یعنی ادعای پذیرش نظارت‌های جدید و بیشتر از سوی ایران در توافق با گروسی آن‌هم پس از صدور قطعنامه شورای حکام به خواست آمریکا و تروئیکای اروپایی یعنی آلمان، فرانسه و انگلیس، در فضای داخلی واکنش بسیاری به دنبال داشته و پرسش برانگیز شد. محمد اسلامی دیروز در حاشیه رونمایی از دستاورد پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای به این ابهام‌ها در خصوص سطح نظارت آژانس پاسخ داد و تأیید کرد ایران نظارت‌های بیشتر آژانس بر تأسیسات هسته‌ای‌اش را پذیرفته است. او اما در توضیح این موضوع گفت وقتی‌که فعالیت هسته‌ای انجام می‌دهیم در حوزه‌ای که با مواد هسته‌ای سروکار داریم به‌طور طبیعی تغییر مقیاس سطح نظارت را تغییر می‌دهد. این یک امر بدیهی و طبیعی است، ما افزایش ظرفیت داریم و طبیعی است تعداد بازرسی باید بیشتر شود.
قانون اقدام راهبردی نقض شده است؟
در پی این اظهارات اسلامی، برخی این پرسش را طرح کردند آیا این اتفاق مغایر با قانون اقدام راهبردی و الزام دولت به کاهش سطح همکاری با آژانس که در برجام وجود داشت، نیست؟
دکتر هادی محمدی کارشناس حوزه دیپلماسی هسته‌ای در این باره می‌گوید: بر اساس صحبت رئیس سازمان انرژی اتمی و رویه سه سال گذشته بعد از اجرای قانون راهبردی مجلس، قرار بر این شد دیگر هیچ نظارت برجامی و فرابرجامی بر برنامه اتمی صلح‌آمیز کشور از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نپذیریم و نداشته باشیم و همکاری ما با این بازوی فنی سازمان ملل تنها در چارچوب پادمان و معاهده ان‌پی‌تی تنظیم شود.
وی با یادآوری اینکه مهم‌ترین وظیفه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حسابرسی مواد هسته‌ای در سطح جهان است، خاطرنشان کرد: این نظارت و اندازه‌گیری بسیار حساس و به مقیاس گرمی است و به همین دلیل هم ما در مورد دو سایت هسته‌ای قدیمی مورد مطالبه آژانس تاکنون نتوانسته‌ایم به توافق برسیم؛ چون بازرسان این نهاد نشانه‌های مواد هسته‌ای در بقایای این مراکزی که دیگر حتی وجود ندارند و تخریب‌شده‌اند پیداکرده و تا نفهمند منشأ آن مواد از کجا بوده و سرنوشت آن چه شده، این اختلاف برطرف نمی‌شود.
دسترسی فراپادمانی آژانس قطع‌شده است
این کارشناس صنعت و برنامه هسته‌ای کشور اظهار کرد: ما اعلام کردیم بعد از قطعنامه شورای حکام علیه ایران سرعت غنی‌سازی را بالا می‌بریم و سطح ذخایر مواد غنی‌شده خود را افزایش می‌دهیم و بدین منظور افزون‌بر 4 هزار دستگاه سانتریفیوژ از نوع (آی‌آر2ام، آی‌آر6) را فعال و گازدهی به آن‌ها را شروع کردیم تا اورانیوم با غنای 5 ، 20 و60 درصد تولید کنیم. این یعنی حداقل 40 تا50 هزار سو به ظرفیت غنی‌سازی کشور اضافه‌شده که رقم بزرگ و درشتی است. همان چیزی که رافائل گروسی در اظهارات اخیر خود در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه آن را «پیامی واضح» در پاسخ به اعمال فشار از سوی کشورهای غربی عنوان کرد .محمدی افزود: طبعاً به‌کارگیری این ماشین‌های جدید غنی‌سازی، نیازمند فضا و محل نصب است و به همین دلیل سالن‌های تأسیسات نطنز که قبلاً محل انبار یا نگهداری و فعالیت ماشین‌ها و خلأ بود، دوباره فعال‌شده و گازدهی به ماشین‌های جدید طبق اعلام ایران و تأیید آژانس انجام‌گرفته و این مسئله زیر نظر آژانس صورت گرفته است. وی در انتها تصریح کرد: فراموش نکنیم ایران اعلام کرده به همکاری خود با آژانس بر مبنای پادمان و مقررات عادی ان‌پی‌تی ادامه می‌دهد و بازرسی‌های روتین آژانس را می‌پذیرد و بالطبع فعالیت این ماشین‌ها و سالن‌های جدید از جمله در فردو مورد بازرسی عادی آژانس قرار خواهد گرفت. بنابراین حجم بازرسی‌ها اضافه‌شده اما سطح و کیفیت آن بر مبنای تعهدات پادمانی است. هادی محمدی خاطرنشان کرد: این چیز عجیبی نیست. این ماشین‌ها، تجهیزات و ارتباطات فنی می‌خواهد و ممکن است حتی دوربین‌های جدیدی هم توسط آژانس در این سالن‌ها نصب شود. مهم این است جمهوری اسلامی همچنان از دادن دسترسی فراپادمانی به آژانس خودداری خواهد کرد و توافق جدیدی که کرده تنها شامل تعداد بازرسی‌های بیشتر و استاندارد بر اساس حجم جدید غنی‌سازی است.
خبرنگار: آرش خلیل‌خانه