کمبود عرضه گوشت باقیمت دولتی موجب شکل‌گیری صف‌های طولانی مقابل فروشگاه‌ها شده است. براساس گزارش‌ها، تفاوت قیمت گوشت توزیعی با هدف تنظیم بازار در مقایسه با قیمت این محصول در فروشگاه‌های سطح شهر به سه برابر رسیده است.
درحالی‌که دولت قیمت مصوب گوشت را ۴۲۰ هزار تومان اعلام کرده، بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین قیمت گوشت قرمز در فروشگاه‌ها حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است.
وزارت جهاد کشاورزی در ۱۸ آذرماه با صدور بخشنامه‌ای از افزایش قیمت گوشت منجمد پنج تکه، که با عنوان گوشت تنظیم بازار شناخته می‌شود، خبر داد. در این مصوبه قیمت هر کیلو گوشت ۴۲۰ هزار تومان اعلام شد که نشان‌دهنده افزایش قیمت در قیاس با گذشته است.
نکته قابل توجه این است که قیمت مصوب دولت حتی از پیشنهاد انجمن واردکنندگان گوشت نیز بالاتر است. رئیس شورای تامین‌کنندگان دام اخیرا اعلام کرده بود: «قیمت کنونی هر کیلو گوشت گوسفندی وارداتی ۲۷۰ هزار تومان و گوشت گوساله ۳۱۵ هزار تومان است. با توجه به افزایش نرخ ارز نیما، پیشنهاد افزایش قیمت به ۳۲۰ هزار تومان برای گوشت گوسفندی و ۳۴۰ هزار تومان برای گوشت گوساله ارائه شد.»
این در حالی است که قیمت مصوب دولت فاصله‌ای ۱۰۰ هزارتومانی با این پیشنهاد دارد و انتقاد فعالان اقتصادی را برانگیخته است. فعالان اقتصادی می‌گویند پیش از مصوبه جدید قیمت محصولات پروتئینی در بازار به‌طور متوسط رشدی ۴۵.۸ درصدی داشته و با نرخ‌های اعلامی جدید، تورم گوشت از ۶۰ درصد نیز فراتر رفته است.
آمارهای رسمی نیز اختلاف قابل‌توجهی را نشان می‌دهند. طبق گزارش مرکز آمار ایران در مهرماه امسال، متوسط قیمت هر کیلو گوشت گوسفند در بازارها حداقل ۵۸۳ هزار تومان و حداکثر ۸۱۶ هزار تومان بوده است. این ارقام با قیمت‌هایی که در فروشگاه‌های سطح شهر مشاهده می‌شود هم‌خوانی ندارد و نشان از فاصله عمیق قیمت بازار آزاد با نرخ‌های مصوب دارد. این شرایط باعث شده مصرف‌کنندگان برای خرید گوشت با قیمت مصوب در صف‌های طولانی منتظر بمانند.
تحلیل وضعیت بازار گوشت و راهکارها
بررسی قیمت‌های درج‌شده در فروشگاه‌های عرضه گوشت نشان می‌دهد قیمت برخی قطعات گوشت گوسفندی به ارقام نجومی رسیده است. برای مثال، قیمت هر کیلو راسته گوسفندی یک میلیون و ۴۳۹ هزار تومان، شقه گوسفندی ۷۶۸ هزار تومان، ماهیچه ران گوسفندی یک میلیون و ۸۹ هزار تومان و قلم چلویی گوسفندی یک میلیون و ۹۰ هزار تومان است. این ارقام به‌وضوح فاصله معناداری با نرخ مصوب دولت دارند.
مقام‌های دولتی دلیل این تفاوت را نحوه قطعه فروشی و عرضه محصولات خاص می‌دانند. به گفته سرپرست معاونت نظارت و پایش مرکز بازرگانی داخلی، قیمت‌های بسیار بالای گوشت مربوط به سفارش‌های خاص، مانند عرضه مغز راسته بدون استخوان و چربی است که به‌مثابه کالایی لوکس باقیمت ویژه عرضه می‌شود.
با این حال، تناقض میان ادعای تامین گوشت بیش از سطح نیاز مصرفی و صف‌های طولانی خریداران، همچنان حل‌نشده باقی‌مانده است. بسیاری از مشتریان معتقدند فروشگاه‌های عرضه‌کننده توان پاسخ‌گویی به تقاضا را ندارند که این موضوع نشان‌دهنده کمبود عرضه است.
آمار واردات و تولید داخلی
طبق آمار گمرک در هفت ماه نخست امسال بیش از ۱۶۱ هزار تن گوشت وارد کشور شده است. این میزان که افزایشی دوبرابری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل داشته، تاثیر چندانی در کاهش قیمت گوشت نداشته است. با در نظر گرفتن مصرف سالانه یک تا ۱.۱ میلیون تن گوشت در کشور، تولید داخلی ۷۵۰ هزار تن گوشت خالص حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد کمبود نیاز را پوشش نمی‌دهد و وابستگی به واردات همچنان بالاست.
نکته قابل‌توجه، تاثیر نرخ ارز نیما بر افزایش قیمت گوشت وارداتی است. با حذف این ارز، قیمت گوشت به طرز چشمگیری افزایش یافته و نگرانی‌ها درباره رشد مجدد قیمت‌ها بیشتر شده است.
منصور پوریان، رئیس شورای تامین‌کنندگان دام، مدعی است که بازار دام سبک و سنگین در شرایط طبیعی قرار دارد و عرضه داخلی گوشت کافی است. اما این اظهارات با واقعیت سفره خانوارها هم‌خوانی ندارد. سرانه مصرف گوشت قرمز در ایران طی سال‌های اخیر کاهش قابل‌توجهی داشته و به حدود ۳۵ گرم در روز رسیده است.
علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت، تایید کرده که گرانی مواد غذایی موجب کاهش مصرف سرانه گوشت در ایران شده است. او تاکید دارد مصرف روزانه ۷۵ گرم گوشت برای هر فرد ضروری است، اما ایرانیان اکنون کمتر از نصف استاندارد جهانی گوشت مصرف می‌کنند.
نقش واسطه‌ها و ناکارآمدی چرخه توزیع
کارشناسان یکی از عوامل اصلی افزایش قیمت گوشت را وجود واسطه‌ها و ناکارآمدی چرخه توزیع می‌دانند. براساس اظهارنظر اعضای اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه، گوشت وارداتی که باید با قیمت هشت دلار در هر کیلو به دست مصرف‌کننده برسد در نهایت باقیمتی نزدیک به دوبرابر در مغازه‌ها عرضه می‌شود.
حالا اعلام حذف ارز نیما از ۲۴ آذرماه نگرانی‌های تازه‌ای در بازار اقلام پروتئینی ایجاد کرده است. این تصمیم ممکن است موج جدیدی از افزایش قیمت‌ها را به همراه داشته باشد، به‌ویژه در بازار نهاده‌های دامی که بخش عمده هزینه تولید محصولات پروتئینی را تشکیل می‌دهد.
وزیر کشاورزی وعده داده است که ارز دولتی برای کالاهای اساسی در سال آینده حفظ خواهد شد. اما اینکه این سیاست شامل نهاده‌های دامی نیز می‌شود یا نه مشخص نیست. منصور پوریا هشدار داده است که هرگونه افزایش در قیمت نهاده‌های دامی به رشد هزینه‌های تولید و کاهش تقاضا برای گوشت منجر خواهد شد.
آینده بازار گوشت و سایر محصولات پروتئینی
در کنار افزایش قیمت گوشت قرمز، قیمت مرغ و سایر محصولات پروتئینی نیز افزایش یافته است. براساس گزارش‌ها، قیمت هر کیلو مرغ از ۸۸ هزار تومان در آبان به ۹۸ هزار تومان رسیده است. علی ابراهیمی، مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی، معتقد است که افزایش قیمت مرغ ناشی از فرایند توزیع پس از ذبح است و با هزینه تولید هم‌خوانی ندارد.
به نظر می‌رسد بازار محصولات پروتئینی در ماه‌های پایانی سال با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد. کاهش سرانه مصرف گوشت، حذف ارز نیما، و افزایش مداوم قیمت‌ها، دسترسی به این کالاها را برای بسیاری از خانوارها دشوارتر کرده است.
دولت نیز از اصلاح چرخه توزیع و ارائه سیاست‌های حمایتی موثر ناتوان است و توان کنترل و مدیریت تورم موجود را ندارد، این موضوع فاصله میان قدرت خرید مصرف‌کنندگان و قیمت‌ها را افزایش داده است.
بازار گوشت در ایران نمادی از چالش‌های گسترده‌تر اقتصاد این کشور است، از وابستگی به واردات و سیاست‌های ارزی ناکارآمد گرفته تا نقش واسطه‌ها و توزیع ناعادلانه.