یک لوح کوچک گلی که از محوطه باستانی «کیش» در عراق به دست آمده است نشان می‌دهد یک دانش‌آموز در هزاره سوم پیش از میلاد مساحت یک مثلث را به اشتباه محاسبه کرده است.

این لوح گرد و کوچک که اکنون در مجموعه موزه «اشمولین» دانشگاه آکسفورد بریتانیا نگهداری می‌شود، یکی از حدود بیست نمونه از تکالیف ریاضی باستانی بابلی است که در سال ۱۹۳۱ در سایت باستان‌شناسی کیش در ۸۰ کیلومتری جنوب بغداد کشف شده است.

باستان‌شناسان می‌گویند لوح کشف‌شده به عنوان یک «لوح تمرینی» برای محاسبه مساحت یک مثلث استفاده شده است. متن روی آن نشان می‌دهد دانش‌آموزی که محاسبه را انجام داده، اشتباهی کلیدی مرتکب شده که اکنون پس از ۴ هزار سال قابل مشاهده است.

این لوح تنها ۸.۲ سانتی‌متر قطر دارد و یک مثلث قائم‌الزاویه را نشان می‌دهد که در امتداد هر یک از دو ضلع آن، اعداد میخی برای طول و ارتفاع مثلث نوشته شده و در وسط آن مساحت محاسبه شده قرار دارد.

طول ضلع افقی (پایه) این مثلث برابر با ۱.۸۷۵ و ارتفاع ضلع عمودی برابر با ۳.۷۵ است. بر این اساس، مساحت مثلث باید برابر با ۳.۵۱۵۶ باشد. اما دانش‌آموز به اشتباه آن را ۳.۱۴۶۸ محاسبه کرده است.

لوح‌های مشابه دیگری نیز در کیش و بابل، که مراکز اصلی آموزش ریاضیات در دوران باستان بودند، کشف شده‌اند. برخی از این لوح‌ها در یک طرف نوشته‌های معلم و در طرف دیگر تکالیف دانش‌آموزان را نشان می‌دهند.

این دوره زمانی، مصادف با ظهور امپراتوری‌های بزرگ بود که نیاز به آموزش ریاضیات پیشرفته مانند هندسه و جبر را افزایش داد.

تکنیک‌های پیشرفته ریاضی احتمالاً در حدود ۳ هزار سال پیش از میلاد در سومر اختراع شدند تا به تمدن در حال گسترش کمک کنند که مالیات را محاسبه کرده، تجارت را سامان دهد و تقویم‌ها را تدوین کند.

یک قضیه هندسی روی یک لوح مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد در بین‌النهرین

ریاضیات بابلی از یک سیستم عددی پایه ۶۰ استفاده می‌کرد. سیستمی که هنوز در زندگی روزمره ما نیز در مواردی همچون محاسبه زمان (۶۰ ثانیه در دقیقه و ۶۰ دقیقه در ساعت) کاربرد دارد.

این تمدن بیش از یک هزاره قبل از فیثاغورث، قضیه معروف او را درباره مثلث‌های قائم‌الزاویه می‌دانست که مجموع مجذور دو ضلع قائم برابر با مجذور وتر است.

باستان‌شناسان می‌گویند اشتباه این دانش‌آموز نه تنها یک خطای ساده، بلکه نشان‌دهنده یک تحول فرهنگی بزرگ است.

این دوره مصادف با گذار از سیستم‌های حفظ کردن دانش به سیستم‌های نوشتاری بود که از حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد در کیش آغاز شد. این تحول چنان گسترده بود که با گذار از اسناد کاغذی به ثبت دیجیتالی در قرن بیستم مقایسه می‌شود.

از همین رو باستان‌شناسان این لوح کوچک را شاهدی مکتوب بر پیشرفت‌های ریاضی و فرهنگی در تمدن‌های باستانی بین‌النهرین و نشان‌دهنده چگونگی انتقال دانش در طول زمان می‌دانند.

منبع: یورونیوز