فرارو- "استیو فلچر"، استاد دانشگاه پورتسموث انگلیس در گزارشی نسبت به اوج گیری تهدید آلودگی پلاستیکی در جهان و البته انفعال کشور‌های دنیا در مواجهه با این چالش، هشدار داده است. او تاکید می‌کند که هنوز جامعه جهانی نتوانسته به اجماعی مطلوب در مسیر مقابله با اوج گیری آلودگی پلاستیکی در جهان برسد و این مساله عملا سبب شده تا حرف‌زدن از بلعیده شدن دنیا توسط پلاستیک ها، گزافه نباشد. موضوعی که یک بحران بزرگ و چندبُعدی علیه بشریت است.
به گزارش فرارو به نقل از نشریه کانورسیشن ؛ در دوم مارس سال ۲۰۲۲ میلادی، هیات‌های حاضر در مجمع محیط زیست سازمان ملل متحد یک قطعنامه جاه طلبانه را تصویب کردند تا متن یک معاهده جدید را تا پایان سال ۲۰۲۴ تنظیم کنند و به آلودگی پلاستیکی در دنیا خاتمه دهند. در این راستا، پس از آنکه مذاکرات رسمی میان تقریبا ۲۰۰ کشور در پرو، فرانسه، کنیا و کانادا برگزار شد، قرار است دور آخر این مذاکرات در بوسانِ کره جنوبی برگزار شود. باید اذعان کنیم که اکنون زمان بحران است. یا باید توافقی حاصل شود یا اینکه فرصت اجماع جهانی جهت مقابله با آلودگی پلاستیکی در جهان از دست خواهد رفت.
من در طی دهه گذشته تلاش‌های مختلف بین المللی در این رابطه را مورد مطالعه قرار داده و با دقت رصد کرده‌ام. در طی این دوران، افزایش قابل توجه زباله‌های پلاستیکی در دنیا کاملا محسوس بوده است. تخمین زده می‌شود که سالانه ۴۰۰ میلیون تُن زباله پلاستیکی تولید می‌شود. اکنون می‌توان نمود‌های آلودگی پلاستیکی در جهان را در هر گوشه‌ای مشاهده کرد.
مساله آلودگی پلاستیکی در جهان تا حد زیادی این موضوع را به یک دستورکار مهم در محیط بین المللی تبدیل کرده است. مساله‌ای که کمتر کسی می‌توانست آن را پیش بینی کند. تقریبا می‌توان گفت که اقدام جهانی برای مقابله با این چالش بخش گمشده رویکرد‌های سیاستی در این رابطه بوده است. این مساله زمانی ابعاد جدی‌تری را به خود می‌گیرد که بدانیم اقتصاد پلاستیکی مرز‌های بین المللی را در نوردیده و اینکه در یک حوزه مشخص قضایی، اقداماتی در این رابطه صورت گیرد، اگرچه خوب است با این حال کافی نیست.
برای مقابله با آلودگی پلاستیکی در جهان، یک تغییر جهت قابل توجه و ملموس در کلیت اقتصاد پلاستیکی نیاز است. این تغییر جهت باید متمرکز بر استفاده از گزینه‌های مناسب برای استفاده، به جای پلاستیک‌ها باشد. گزینه‌هایی که آلودگی کمتری را برای محیط زیست تولید می‌کنند.
من به همراه تیم تحقیقاتی‌ام، در سه نشست اخیر جهانی با محوریت یافتن راه‌هایی جهت مقابله با آلودگی پلاستیکی در جهان شرکت کرده‌ایم. نشست‌هایی که مطعوف به دستیابی به یک توافق جهانی هستند. پیشرفت در این نشست‌ها بسیار کُند صورت می‌گیرد دلیل اصلی آن هم این است که برخی کشور‌ها که به شدت به صنایع مرتبط با سوخت‌های فسیلی وابسته هستند، چندان مایل به تغییر رفتار‌های خود نیستند.
در عین حال، انجام فعالیت‌های لابی‌گرانه از سوی شرکت‌های حوزه صنعت پتروشیمی نیز بر روند پیشرفت‌ها جهت دستیابی به یک توافق جهانی برای مهار آلودگی پلاستیکی در دنیا اثرگذاری منفی دارد. مجموع این مسائل سبب شده‌اند تا حتی این نگرانی مطرح شود که مبادا اساسا توافقی در این حوزه حاصل نشود.
۳ اولویت اساسی
به نظر می‌رسد که مذاکرات نهایی باید معطوف به ۳ اولویت محوری باشند.
فوری‌ترین اولویت این است که در مورد قواعد حاکم بر چگونگی اخذ تصمیمات در جریان مذاکرات میان دولت‌های عضو توافق حاصل شود. در شرایط کنونی، تصمیمات به صورت اجماعی گرفته می‌شوند و این یعنی تمامی بازیگران و دولت‌های عضو در مورد یک گزاره باید به توافق برسند تا تصویب شود.
با توجه به مواضع خاص برخی کشور‌های عضو، تصمیم سازی اجماع‌محور بعید است که به روند دستیابی سریع به توافقات کمکی کند، زیرا مواضع برخی کشور‌ها تا حد زیادی، متفاوت از یکدیگر است. قواعد تصمیم سازی باید به نحوی تعریف شوند که وقتی بخش اعظم کشور‌ها در مورد یک موضوع موافق هستند، مخالفت‌های محدود نتواند مانع از انجام اقدامات مثبت با محوریت آن‌ها شود.
مساله مهم دوم، مرتبط با عرصه مالی است. آلودگی پلاستیکی چالشی است که کشورهایِ مخصوصا با درآمد کم و یا میانه به شدت با آن دست به گریبان هستند. معاهده پلاستیک تنها در صورتی از قدرت اثرگذاری برخوردار خواهد بود که منابع مالی کافی برای کشور‌های که بیشترین اثرپذیری را از این چالش دارند، فراهم باشد و آن‌ها بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.
همانطور که در قالب مناظرات مرتبط با مسائلی اقلیمی مشاهده کرده‌ایم، امور مالی از اهمیت فراوانی برخوردارند. این حوزه می‌تواند زمینه‌های لازم برای ارائه آموزش و فناوری‌های لازم به کشور‌هایی که با آلودگی پلاستیکی دست و پنجه نرم می‌کنند را فراهم کند. باید توجه داشت که نقش بخش خصوصی نیز در اقتصاد پلاستیک بسیار مهم است و بحث‌های زیادی در مورد گزینه‌های ابتکاری برای اقتصاد و مالیه خصوصی در زمینه حمایت از مفاد توافقات حاصل شده در زمینه مبارزه با آلودگی پلاستیکی مطرح می‌شود. برای اینکه معاهده مذکور معتبر باشد، توافق در مورد مکانیسم‌های مالی بسیار ضروری است.
این معاهده همچنین بایستی بر اقداماتی که به احتمال زیاد، آلودگی پلاستیکی را کاهش می‌دهند، متمرکز باشد. شواهد روشنی وجود دارند که نشان می‌دهند کاهش تولید پلیمر‌های پلاستیکی اولیه، آلودگی پلاستیکی را به نحوی موثری کاهش می‌دهد. پلاستیک‌ها با چنان سرعت بالایی در دنیا ساخته می‌شوند که مهندسی آن‌ها توسط سیستم‌های مدیریت زباله تقریبا غیرممکن است. از این رو، معاهده‌ای که بر مدیریت زباله متمرکز باشد، آلودگی پلاستیکی را به اندازه کافی کاهش نخواهد داد. تنها کشیدن ترمز تولید فزاینده پلاستیک است که سیل زباله‌های پلاستیکی را متوقف خواهد کرد.
البته که مولفه‌های مهم دیگری نیز وجود دارند که در جریان مذاکرات مرتبط با مهار آلودگی پلاستیکی در جهان باید در مورد آن‌ها بحث کرد. باید معیار‌هایی برای شناسایی پلاستیک‌های مشکل ساز، غیر ضروری و قابل اجتناب که شرکت‌ها باید ساخت آن‌ها را متوقف کنند، تعیین شود. پلاستیک‌های مشکل دار تاثیرات به شدت بدی را برای سلامت انسان و یا محیطی زیست دارند. از این رو، هرگونه مواد شیمیایی سرطان‌زا در روند تولید پلاستیک‌ها باید حذف شوند. پلاستیک‌های غیرضروری آن‌هایی هستند که عملکردی غیر ضروری دارند این در حالی است که پلاستیک‌های قابل اجتناب یک عملکرد اساسی دارند، اما می‌توانند با یک جایگزین غیرپلاستیکی جا به جا شوند.
یارانه‌های پلاستیکی قابل توجه که محصولات یکبار مصرف را از نظر مالی بسیار مقرون به صرفه می‌کنند، باید حذف شوند. هر تغییری در اقتصاد پلاستیک، که معاهده مقابله با تبعات منفی پلاستیک‌ها ایجاد کند باید به کارگران و فعالان بخش بازیافت و مدیریت زباله نیز منفعت برساند.