به گزارش خبرنگار گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ در حالی که هنوز یک ماه از آغاز فصل سرما نگذشته، موج جدید خاموشی‌های برق، صنایع و مشاغل کشور را در شوک فرو برده است.
قطعی‌های بدون برنامه برق خانگی که گاه از سه ساعت در روز نیز فراتر می‌رود، در کنار جدول خاموشی دو روز در هفته صنایع، زنگ خطر جدی را برای اقتصاد کشور به صدا درآورده است؛ هر چند مسوولان شرکت توانیر علت این بحران را کمبود سوخت نیروگاه‌ها عنوان می‌کنند، اما کارشناسان معتقدند ریشه مشکل به سال‌ها بی‌توجهی به زیرساخت‌های تولید برق باز می‌گردد.
چالش همیشگی در قامتی جدید
بحران تأمین برق که پیش از این تنها مختص فصل تابستان بود، حالا در زمستان نیز گریبان‌گیر صنایع و مردم شده و این در حالی است که بخش صنعت کشور به هیچ عنوان آمادگی مواجهه با خاموشی‌ها در نیمه سرد سال را نداشت. تحلیلگران اقتصادی هشدار می‌دهند که تداوم این وضعیت می‌تواند به کاهش جدی تولید و افزایش هزینه‌های صنعتی منجر شود.
وابستگی شدید به گاز؛ پاشنه آشیل تولید برق
محسن ذبیحی، معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر، با اشاره به وابستگی ۹۰ درصدی تولید برق کشور به نیروگاه‌های حرارتی، می‌گوید: «افزایش مصرف گاز خانگی در پی موج سرما، تامین سوخت نیروگاه‌ها را با چالش جدی مواجه کرده است.» این وابستگی شدید به یک منبع سوخت، آسیب‌پذیری شبکه برق کشور را به شدت افزایش داده است.
راهکار برون رفت از بحران قطعی برق، همکاری دولت و بخش خصوصی است
حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آنلاین روزنامه «دنیای اقتصاد» با اشاره به تداوم مشکل قطعی برق در فصل سرما گفت: متاسفانه امسال نیز همانند سال گذشته با چالش قطعی برق در زمستان مواجه هستیم و پیش‌بینی می‌شود در سال آینده این مشکل با شدت بیشتری بروز کند. علی‌رغم عبور از فصل تابستان، همچنان با قطعی برق مواجه هستیم که ریشه اصلی آن به کمبود گاز باز می‌گردد.
او با انتقاد از استفاده از واژه «ناترازی» در این حوزه بیان کرد: آنچه امروز با آن مواجه هستیم، صرفا یک ناترازی نیست، بلکه یک کمبود جدی است که نتیجه توقف سرمایه‌گذاری در این بخش طی دو دهه گذشته است. از سوی دیگر، در حوزه مدیریت مصرف نیز نتوانسته‌ایم الگوی مناسبی ارائه دهیم و در کاهش مصرف موفق عمل کنیم.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در تشریح راهکارهای موجود افزود: در بررسی راه‌حل‌های این چالش، دو سوال اساسی مطرح می‌شود؛ آیا دولت به تنهایی قادر به حل این معضل است؟ و آیا بخش خصوصی می‌تواند به تنهایی از پس این مشکل برآید؟ پاسخ به هر دو سوال منفی است. در تمام دنیا، دولت و بخش خصوصی هر کدام نقش مشخص و تعریف شده‌ای دارند، اما در کشور ما دولت همچنان در نقش سنتی خود باقی مانده است.
صالحی با اشاره به عملکرد نامناسب دولت در حوزه تنظیم‌گری بیان کرد: دولت به جای تمرکز بر نقش اصلی خود که همان تنظیم‌گری است، همچنان درگیر توزیع، تولید و تجارت برق است. این در حالی است که باید زمینه را برای فعالیت بخش خصوصی در تولید و عرضه برق فراهم کند. قیمت‌گذاری دستوری و مداخلات مستقیم دولت در اقتصاد برق، مانع اصلی ورود موثر بخش خصوصی به این حوزه است.
این فعال بخش خصوصی با تاکید بر ضرورت تغییر رویکرد دولت افزود: دولت می‌تواند با بهره‌گیری از تجارب جهانی، فضای مناسبی برای فعالیت بخش خصوصی توانمند داخلی فراهم کند. با توجه به سابقه طولانی پرداخت یارانه در این بخش، نمی‌توان یک‌شبه این سیستم را تغییر داد، اما می‌توان از بخش صنعت آغاز کرد که نیازمند تامین برق مداوم و بدون وقفه است.
صالحی در ادامه، به موضوع سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره کرد و گفت: یکی از راه‌های برون‌رفت از وضعیت فعلی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. بخش خصوصی می‌تواند با سرمایه‌گذاری در این حوزه، ضمن کمک به تامین برق پایدار، به حفظ محیط زیست نیز کمک کند. متاسفانه علی‌رغم پتانسیل‌های فراوان کشور در زمینه انرژی خورشیدی و بادی، هنوز نتوانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها به خوبی استفاده کنیم.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران با اشاره به نقش حیاتی بخش صنعت در اقتصاد کشور بیان کرد: بخش صنعت که مسوولیت اصلی تولید و صادرات کشور را بر عهده دارد و سهم قابل توجهی در تامین درآمدهای ارزی دارد، می‌تواند پیشگام این تحول باشد. اگر دولت اجازه دهد بخش خصوصی با انعقاد قراردادهای بلندمدت و محکم، تامین برق این بخش را بر عهده بگیرد، درآمدهای حاصل می‌تواند صرف توسعه زیرساخت‌های صنعت برق شود.
وی با اشاره به تجربیات موفق جهانی در این زمینه افزود: در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، مشارکت بخش خصوصی در صنعت برق منجر به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها شده است. این کشورها با ایجاد ساختارهای رقابتی و شفاف، زمینه را برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم کرده‌اند. ما نیز می‌توانیم با الگوبرداری از این تجربیات و بومی‌سازی آنها، گام‌های موثری در جهت حل مشکلات صنعت برق برداریم.
صالحی همچنین به موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی پرداخت و گفت: یکی از مهم‌ترین راهکارهای کاهش فشار بر شبکه برق، اصلاح الگوی مصرف است. در این زمینه، بخش خصوصی می‌تواند با ارائه راهکارهای نوین و استفاده از فناوری‌های روز دنیا، به بهینه‌سازی مصرف کمک کند. استفاده از تجهیزات کم‌مصرف، هوشمندسازی شبکه توزیع و استفاده از کنتورهای هوشمند از جمله راهکارهایی است که می‌تواند در این زمینه موثر باشد.
صالحی در پایان با ارائه یک راهکار عملی گفت: می‌توان از نیروگاه‌های بخش خصوصی تعهد گرفت که بخشی از سود حاصل از فروش برق را در توسعه و احداث نیروگاه‌های جدید سرمایه‌گذاری کنند. این چرخه می‌تواند به تدریج کمبود تولید برق را جبران کرده و به حل معضل قطعی‌های مکرر کمک کند. موفقیت این طرح مستلزم همکاری نزدیک دولت و بخش خصوصی و اجرای دقیق تعهدات متقابل است. همچنین لازم است یک برنامه جامع و بلندمدت با اهداف مشخص و زمان‌بندی دقیق تدوین شود تا بتوانیم به صورت نظام‌مند این مشکلات را حل کنیم.
مدیریت بحران یا بحران مدیریت؟
شرکت توانیر اعلام کرده است که مشترکان می‌توانند از طریق نرم‌افزار «برق من» و سایت شرکت‌های توزیع از برنامه خاموشی‌ها مطلع شوند؛ اما واقعیت این است که بسیاری از قطعی‌ها بدون اطلاع قبلی انجام می‌شود که این مساله چالش‌های جدی برای مشاغل و صنایع ایجاد کرده است.
تجربه زمستان امسال نشان می‌دهد که صنعت برق کشور نیازمند یک بازنگری اساسی است. وابستگی شدید به گاز، فرسودگی زیرساخت‌ها و عدم سرمایه‌گذاری کافی در توسعه ظرفیت‌های تولید، مشکلاتی هستند که باید به صورت ریشه‌ای حل شوند. ادامه روند فعلی می‌تواند به آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای اقتصاد کشور منجر شود. نیاز است تا با یک برنامه‌ریزی جامع و دقیق، ضمن عبور از بحران فعلی، زیرساخت‌های لازم برای جلوگیری از تکرار این وضعیت در سال‌های آینده فراهم شود.