صبح یکشنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۳، دو افسر ارشد ارتش سوریه به رویترز اعلام کردند که بشار اسد، رئیس‌جمهوری این کشور، دمشق را ترک کرده و سوار بر هواپیمایی به مقصدی نامعلوم فرار کرده است.

این خبر همزمان با ادعای مخالفان مسلح مبنی بر ورود آن‌ها به پایتخت و سقوط بخش‌های وسیعی از حکومت منتشر شد.

یکی از سخنگویان مخالفان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما با مردم سوریه، آزادی زندانیان و پایان زنجیره‌های ظلم را جشن می‌گیریم و این آغاز عصری جدید برای سوریه است.»

مخالفان همچنین تأیید کردند که زندان صیدنایا در حومه دمشق، که به‌عنوان یکی از مخوف‌ترین زندان‌های رژیم اسد شناخته می‌شود، تخلیه شده و هزاران زندانی آزاد شده‌اند.

هرج‌ومرج در دمشق و سقوط شهرهای کلیدی

در ساعات اولیه روز یکشنبه، شاهدان محلی گزارش دادند که نیروهای امنیتی به‌سرعت از برخی محله‌های پایتخت عقب‌نشینی کرده‌اند. پیشروی مخالفان در دمشق پس از تصرف شهرهای کلیدی حمص، حما و درعا صورت گرفت؛ شهرهایی که طی کمتر از ۱۰ روز از کنترل رژیم اسد خارج شدند.

در حومه دمشق، معترضان با بهره‌گیری از شرایط، به خیابان‌ها آمدند و شعارهای ضدحکومتی سر دادند. در برخی مناطق، معترضان مجسمه‌های حافظ اسد، رئیس‌جمهوری پیشین و پدر بشار اسد، را سرنگون کردند.

پایان حکومت ۵۰ ساله خاندان اسد

پیشروی برق‌آسای مخالفان و سقوط شهرهای کلیدی، به حکومت ۵۰ ساله خاندان اسد و همچنین نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی پایان داد. رژیم اسد که در طول سال‌های جنگ داخلی به حمایت نظامی و مالی روسیه و حکومت ایران وابسته بود، بدون این حمایت‌ها سقوط کرد.

روسیه به دلیل درگیری در جنگ اوکراین، تمرکز خود را از سوریه برداشت و حزب‌الله لبنان، یکی از مهم‌ترین نیروهای نیابتی حکومت ایران، در جنگ اخیر با اسرائیل متحمل تلفات سنگینی شد. این تحولات، توان ایران و روسیه برای حمایت از رژیم اسد را به‌شدت محدود کرد.

واکنش‌های بین‌المللی
سقوط رژیم اسد می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای منطقه داشته باشد. جنگ داخلی سوریه که از سال ۲۰۱۱ آغاز شد، میلیون‌ها نفر را آواره کرد و زمینه رشد گروه‌های جهادی مانند داعش را فراهم ساخت. اکنون با تغییرات سریع در سوریه، آینده این کشور همچنان مبهم و نامشخص است.

آینده سوریه در ابهام

در حالی که مخالفان مسلح تلاش می‌کنند کنترل خود را بر مناطق تصرف‌شده تثبیت کنند، نگرانی‌هایی درباره اعمال قوانین سختگیرانه توسط هیئت تحریرالشام، قدرتمندترین گروه مخالف، وجود دارد. با این حال، رهبران این گروه وعده داده‌اند که حقوق اقلیت‌ها را رعایت کنند و از هرگونه حمله خارجی اجتناب نمایند.

فرار بشار اسد و سقوط دمشق نقطه عطفی در تاریخ معاصر سوریه است و پیامدهای آن می‌تواند تأثیرات ژرفی بر آینده منطقه و موازنه قدرت در خاورمیانه داشته باشد.